Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Τοday Press
Του Πάνου Μπαίλη
Στο δρόμο που χάραξε η νέα πρόεδρος των Σκοπίων Γκορντάνα Σιλιάνοφσκα κινείται πλέον και η Εκκλησία της γειτονικής χώρας η οποία επιμένει στον όρο “μακεδονική” παρά το γεγονός ότι για την αναγνώρισή της το Οικουμενικό Πατριαρχείο είχε διατυπώσει ξεκάθαρη θέση: Αυκοκεφαλία θα αποδοθεί μόνο εάν στο όνομα της νέας Εκκλησίας δε θα γίνεται αναφορά στη Μακεδονία, ενώ τα όριά της θα περιορίζονται μόνο εντός των συνόρων της χώρας.
Η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία των Σκοπίων κατά το παρελθόν έχουν ζητήσει από τον κ. Βαρθολομαίο να παραχωρήσει την αυτοκεφαλία της Εκκλησίας, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ουκρανίας. Δυστυχώς όμως ο Αρχιεπίσκοπος Στέφανος από την αρχή προσπάθησε να πατήσει σε δύο βάρκες υπηρετώντας και τους πολιτικούς που επιθυμούσαν καλές σχέσεις με το Φανάρι αλλά και τους εθνικιστές οι οποίοι επέμεναν στο όνομα “Μακεδονική Εκκλησία” και στις καλές σχέσεις με τα Πατριαρχεία της Σερβίας και της Μόσχας που έχουν αυξημένη επιρροή στα Βαλκάνια, και θέλουν να εξοστρακίζουν από αυτά το Φανάρι.
Μετά τις δηλώσεις της προέδρου Σιλιάνοφσκα ο Αρχιεπίσκοπος κ. Στέφανος πέρασε και αυτός στην αντεπίθεση χαρακτηρίζοντας απαράδεκτους τους όρους για το όνομα που θέτει το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου για τον τόμο της αυτοκεφαλίας είπε:
“Αν μας δώσει έναν τόμο, θα τον δεχθούμε, αλλά οι όροι που μας τίθενται είναι απαράδεκτοι για εμάς. Μας ζητείται να εγκαταλείψουμε το όνομα Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία, να εγκαταλείψουμε τη μακεδονική διασπορά και να αναγνωρίσουμε την ουκρανική εκκλησία που αναγνωρίστηκε από την Κωνσταντινούπολη”, τόνισε υπογραμμίζοντας ότι ορισμένα αιτήματα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως δύσκολα θα απαντηθούν θετικά και θα υλοποιηθούν, ειδικά αυτά που σχετίζονται με το όνομα και τη διασπορά”.
Η δήλωση αυτή ανοίγει νέο κύκλο αντιπαράθεσης με το Φανάρι και βεβαίως με την Ελλαδική Εκκλησία η οποία έχει θέσει ως απαράβατο όρο για την αναγνώριση το όνομα και τα όρια της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος.
Τον Μάιο του 2022 το Οικουμενικό Πατριαρχείο έκανε ένα βήμα αναγνώρισης με το όνομα “Αρχιεπισκοπή Οχρίδος νοουμένης της περιοχής της δικαιοδοσίας αυτής μόνον εντός των ορίων της επικρατείας του κράτους της Βορείου Μακεδονίας”.
Στο θέμα παρενέβη απροκάλυπτα το Πατριαρχείο της Σερβίας στο οποίο ανήκε η Εκκλησία των Σκοπίων και το οποίο την είχε χαρακτηρίσει σχισματική από το 1968, επειδή ήθελε την αυτονομία της. Μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας οι δύο Εκκλησίες προσπάθησαν να έρθουν πιο κοντά με τον Πατριάρχη Σερβίας Πορφύριο που είναι σε διαρκή κόντρα με το Φανάρι, να αναγνωρίζει την αυτονομία των Σκοπίων με την ονομασία “Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία -Αρχιεπισκοπή Αχρίδος”.
Τη σερβική Εκκλησία ακολούθησε αμέσως το Πατριαρχείο Μόσχας το οποίο επίσης βρίσκεται σε απόλυτη κόντρα με το Φανάρι. Η Ρωσία ,ισχυρός σύμμαχος της Σερβίας, αναγνώρισε τα Σκόπια με το όνομα “Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία-Ιερά Αρχιεπισκοπή Αχρίδος”.Τη ρωσική Εκκλησία ακολούθησε και η αυτή της Πολωνίας.
Η κατάσταση άρχισε να περιπλέκεται ακόμη περισσότερο όταν το Πατριαρχείο Βουλγαρίας το οποίο μίλησε για “Αρχιεπισκοπή Σκοπίων και Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας” αποκλείοντας το όνομα που “έδωσε” το Φανάρι. Η Βουλγαρία δεν έμεινε μόνο σε αυτό. Διαμήνυσε προς όλους και στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ότι δεν πρόκειται να δεχτεί τον όρο “Αρχιεπισκοπή Αχρίδος” γιατί ,όπως υποστηρίζει ,αυτή απλώνονταν και εντός των συνόρων της.
Αυτό το σύνθετο πρόβλημα ,σήμερα μετά την εκλογή της νέας προέδρου , περιπλέκεται ακόμη περισσότερο καθώς ο Αρχιεπίσκοπος Σκοπίων Στέφανος δεν δείχνει να βιάζεται: “Ο χρόνος δεν μπορεί να προβλεφθεί. Μπορεί να είναι αύριο, μπορεί να είναι μεθαύριο. Θα γίνει όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου όπως λέει ο απόστολος Παύλος. Εμείς προσπαθούμε να χτίζουμε τις σχέσεις μας με τις άλλες τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες”, τόνισε σε δηλώσεις του.
Αναφερόμενος στο θέμα της ονομασίας ξεκαθάρισε ότι θα επιμείνει στη χρήση του όρου “Μακεδονική”. “Έχουμε το δικό μας όνομα, αυτό το όνομα δεν ανήκει σε κανέναν άλλον, και επομένως κανείς δεν πρέπει να μας ζητήσει να εγκαταλείψουμε το όνομά μας, και το όνομα της εκκλησίας μας είναι Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία – Αρχιεπισκοπής Οχρίδας, γι’ αυτό και τα δύο ονόματα συμπεριλαμβάνονται στο όνομα της εκκλησίας μας”.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η σύγκρουση είναι δεδομένη και με το Φανάρι αλλά κυρίως με την Εκκλησία της Ελλάδος η οποία αποκλείει κάθε όνομα που θα περιέχει τον όρο Μακεδονία.
Ο κ. Στέφανος δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται για τις θέσεις Φαναρίου και Ελλάδος με τις πλάτες του Πατριαρχείου Μόσχας και Σερβίας. Η Μόσχα αν και η απόφαση για την αναγνώριση της Εκκλησίας των Σκοπίων από το Φανάρι προηγήθηκε ,χαιρέτισε την πρωτοβουλία του Βελιγραδίου να αποδώσει αν και δεν είναι στις αρμοδιότητές του αυτοκεφαλία στον Στέφανο.
Το Φανάρι, τότε, αντέδρασε έντονα με δηλώσεις του Μητροπολίτη Ίμβρου και Τενέδου κ. Κύριλλος είχε χαρακτηρίσει ως ντροπή για την Εκκλησία “την αυτοκεφαλία” στην Αρχιεπισκοπή Αχρίδος από τον Πατριάρχη Πορφύριο και ως ψευτο-Τόμο την ενέργεια η οποία δεν έχει καμία ισχύ”.
Πέραν των θέσεων για την Εκκλησία ο κ. Στέφανος στο μήνυμά του για το Πάσχα είχε ένα ακόμη εθνικιστικό ξέσπασμα:
“Το συντομότερο δυνατό, ας ξυπνήσουμε και ας ενωθούμε ως έθνος, και ας προσευχόμαστε στον Θεό και στον προστάτη της αυτοκέφαλης μας Μακεδονικής Εκκλησίας – στον Άγιο Κλήμη της Αχρίδας, και, ακολουθώντας το παράδειγμα των προγόνων μας, να έχουμε ξεπεράσει όλες τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Όλα αυτά όμως θα τα καταφέρουμε μόνο αν ενισχύσουμε την ενότητα, την αρμονία και τη συνοχή μας, δηλαδή μόνο αν ξεπεράσουμε οριστικά τις εσωτερικές διαφωνίες και τους διχασμούς και τις διαφωνίες”.
Προχώρησε δε και ένα βήμα παραπέρα κάνοντας λόγο για εχθρούς της χώρας του :
“Ποιος λοιπόν θα τολμήσει να μας αμφισβητήσει ως μακεδονικό έθνος και ως μακεδονικό κράτος; Με ποιο δικαίωμα μερικοί προσπαθούν ακόμη να μας αρνηθούν την ιστορία και την παράδοση, τη γλώσσα και την πίστη, όταν όλο το μακεδονικό έδαφος ποτίζεται με τις διαφωτιστικές ενέργειες των Μακεδόνων, με την επιμονή όλων των εθνικών μας υπερασπιστών, με το αίμα των αναρίθμητων μαρτύρων και με την πίστη του πλήθους των ομολογητών και υπερασπιστών για τη διατήρηση της Ορθοδοξίας στο άγιο αυτό μακεδονικό έδαφος; Όμως, όπως οι προπάτορές μας δεν ενέδωσαν, έτσι κι εμείς – ως απόγονοί τους και ως συνεπείς φύλακες της κληρονομιάς που τους εμπιστεύτηκαν – δεν επιτρέπουμε παραχωρήσεις ενώπιον εκείνων που φθάνουν συνεχώς στα πιο ιερά μας. Ενώπιον αυτών που κοιτούν να αρπάξουν αυτό που χτίστηκε επί αιώνες με κόπο και διατηρήθηκε μέχρι σήμερα. Θα πρέπει να είναι καθήκον και υποχρέωσή μας να εναντιωθούμε σε όλους εκείνους που προσπαθούν με κάθε τρόπο να μας αφαιρέσουν ότι με πολλές θυσίες έχει επιτευχθεί και το οποίο θέλουν να μας αρπάξουν: την ιστορία, τη γη, τον πολιτισμό και τη γλώσσα και όλα αυτά είναι δικά μας – Μακεδονικά”.
Τόσο το Φανάρι όσο και η Εκκλησία της Ελλάδος, μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, παρακολουθούν το θέμα . Ειδικά για την Αθήνα και του συνόλου των μελών της Ιεράς Συνόδου, και όχι μόνο της Βορείου Ελλάδος, η στάση αυτή του Αρχιεπισκόπου Στέφανου αναμένεται να προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων σε μια περίοδο όπου, για μια ακόμη φορά ,τα Βαλκάνια ζουν και εκκλησιαστικά ημέρες αντιπαραθέσεων μετάξι Σλαβόφωνων και Ελληνόφωνων…
