Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Καλωσορίσαμε το 2025 και όλοι μας αναρωτιόμαστε πως θα είναι και τι θα μας φέρει. Πλην εγώ αποτολμώ ένα χρονικό άλμα είκοσι χρόνων και πάω στο 2045. Γιατί; Μα διότι έτσι που τρέχουν τα πάντα γύρω μας, έτσι που αλλάζει ο κόσμος μας αστραπιαία και σοκαριστικά, ο ένας χρόνος μοιάζει με δεκαετία. Οπότε ας φύγουμε προς τα εμπρός, για να αποτολμήσουμε να φανταστούμε πως θα είναι ο κόσμος όταν εμείς θα είμαστε μια εικοσαετία μεγαλύτεροι.
«Μα είναι δυνατόν να ξέρουμε;» θα ρωτήσετε. Ναι είναι. Η φαντασία θα παίξει βέβαια τον ρόλο της, αλλά οι προβλέψεις που βασίζονται σε σημερινά δεδομένα μας δίνουν ένα πλαίσιο για να εξετάσουμε το μέλλον.
Τεχνολογία: Ένας κόσμος επαυξημένης πραγματικότητας
Το 2045, η τεχνολογία θα έχει διαμορφώσει κάθε πτυχή της ζωής μας. Τα smartphones θα είναι ξεπερασμένα. Οι άνθρωποι θα χρησιμοποιούν εμφυτεύματα επαυξημένης πραγματικότητας (AR) που θα επιτρέπουν την άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες, την επικοινωνία και την ψυχαγωγία. Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) θα είναι παντού. Από τα σπίτια μας, όπου θα διαχειρίζεται τα πάντα, μέχρι τα νοσοκομεία, όπου θα διαγιγνώσκει ασθένειες και θα σχεδιάζει θεραπείες.
Ωστόσο, η τεχνολογία δεν θα φέρει μόνο ευημερία. Οι κυβερνήσεις και οι μεγάλες εταιρείες θα ελέγχουν αυτά τα συστήματα, δημιουργώντας νέες μορφές παρακολούθησης, χειραγώγησης και καταστολής. Τα δεδομένα των πολιτών θα αποτελούν έναν ανεκτίμητο πόρο, και οι κοινωνίες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τη διαρκή απειλή της κατάχρησης εξουσίας από αυταρχικά καθεστώτα που θα εκμεταλλεύονται αυτή την τεχνολογία.
Μια νέα παγκόσμια οικονομική τάξη
Η οικονομία θα έχει μεταβληθεί ριζικά. Το 2045, το χρήμα όπως το γνωρίζουμε σήμερα μπορεί να μην υπάρχει. Τα κρυπτονομίσματα ή άλλες ψηφιακές μορφές χρήματος θα είναι η βάση της παγκόσμιας οικονομίας. Οι εργασίες θα είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοματοποιημένες, και η κοινωνική μάχη θα δίνεται για ένα καθολικό βασικό εισόδημα (Universal Basic Income) που αν επιτευχθεί θα μπορεί να προσφέρει σε όλους μια στοιχειώδη οικονομική ασφάλεια.
Ωστόσο, αυτή η οικονομική μεταμόρφωση δεν θα είναι χωρίς κόστος. Τα αυτοματοποιημένα συστήματα θα αντικαταστήσουν εκατομμύρια θέσεις εργασίας, οδηγώντας πολλούς σε ανασφάλεια και περιθωριοποίηση. Οι κοινωνικές εντάσεις θα αυξηθούν, καθώς οι οικονομικές ανισότητες θα συνεχίσουν να υπάρχουν, παρά τα προγράμματα αναδιανομής πλούτου. Η συγκέντρωση εξουσίας σε λίγες πολυεθνικές εταιρείες θα δημιουργήσει μορφές εκμετάλλευσης που σήμερα δεν διανοούμαστε καν.
Προς μια πιο συνεκτική ή διχασμένη κοινωνία;
Οι κοινωνίες του 2045 θα είναι πιο ποικιλόμορφες και περιεκτικές, αλλά και βαθιά διχασμένες. Η τεχνολογία θα έχει ενώσει τους ανθρώπους, αλλά θα έχει δημιουργήσει και νέες προκλήσεις. Η ανισότητα, αν και μειωμένη σε κάποιες περιοχές, δεν θα έχει εξαλειφθεί. Οι αυταρχικές διακυβερνήσεις θα συνεχίσουν να καταστέλλουν τις ελευθερίες, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία ως εργαλείο ελέγχου και καταπίεσης. Σήμερα μόνο ένα μικρό κομμάτι του πλανήτη κυβερνάται δημοκρατικά, ενώ ο αντισυστημισμός μαζί με την αύξηση της επιρροής αυταρχικών ηγετών δείχνουν ότι η αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία συμπιέζεται. Σε είκοσι χρόνια όμως, κανένας δεν μπορεί να προβλέψει την βιτρίνα των πολιτευμάτων που θα κυριαρχούν.
Η ζωή στις πόλεις θα είναι πολύ διαφορετική. Οι “έξυπνες πόλεις” θα είναι γεμάτες αισθητήρες που θα παρακολουθούν την ποιότητα του αέρα, την κίνηση και την κατανάλωση ενέργειας, βελτιώνοντας την καθημερινότητα για κάποιους. Ωστόσο, οι ίδιες αυτές τεχνολογίες θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συνεχή παρακολούθηση των πολιτών, ενισχύοντας τον έλεγχο από τις αρχές και περιορίζοντας την ιδιωτικότητα.
Πόλεμοι και όπλα: Μια σκοτεινή προοπτική
Οι πόλεμοι δεν θα έχουν εξαλειφθεί. Αντίθετα, τα όπλα του 2045 θα είναι πιο καταστροφικά από ποτέ. Η τεχνολογία αιχμής θα έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτόνομων όπλων και συστημάτων που θα μπορούν να λειτουργούν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Οι κυβερνοεπιθέσεις θα είναι καθημερινότητα, καθώς οι χώρες θα ανταγωνίζονται για τον έλεγχο των πληροφοριών και των στρατηγικών υποδομών.
Οι γεωπολιτικές εντάσεις θα παραμείνουν, με νέες δυνάμεις να αναδύονται και παλαιές να προσπαθούν να διατηρήσουν την κυριαρχία τους. Οι πόλεμοι για τους φυσικούς πόρους, όπως το νερό και τα ορυκτά, θα είναι πιο έντονοι, καθώς η κλιματική αλλαγή θα έχει περιορίσει την πρόσβαση σε αυτά.
Η εποχή της ενσυναίσθησης ή της αποξένωσης;
Η ανθρωπιστική πρόοδος θα είναι αντιφατική. Από τη μία πλευρά, οι επιστήμες της ψυχολογίας και της νευροεπιστήμης θα έχουν αναπτυχθεί τόσο που θα μπορούμε να κατανοούμε καλύτερα τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων. Από την άλλη, η τεχνολογία θα έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου η ανθρώπινη επαφή θα είναι σπάνια, καθώς οι εικονικές πραγματικότητες θα αντικαθιστούν την πραγματική ζωή.
Οι φιλανθρωπικές οργανώσεις θα χρησιμοποιούν τεχνολογία όπως η blockchain για τη διαφάνεια στις δωρεές, αλλά η ανθρωπιστική κρίση που θα προκαλείται από πολέμους και κλιματικές καταστροφές θα είναι τεράστια. Η παγκόσμια κοινότητα θα πρέπει να αντιμετωπίσει τη μετακίνηση εκατομμυρίων προσφύγων που θα αναζητούν ασφαλές καταφύγιο. Οι χώρες προορισμού θα αντιστέκονται σ’ αυτά τα ρεύματα λυσσαλέα.
Πολιτισμός: Η αναγέννηση της δημιουργικότητας και της αντίστασης
Ο πολιτισμός θα ανθεί σε έναν κόσμο γεμάτο αντιθέσεις. Τα ψηφιακά μέσα θα επιτρέπουν σε καλλιτέχνες από κάθε γωνιά του πλανήτη να συνεργάζονται σε πραγματικό χρόνο, αλλά οι κυβερνήσεις θα προσπαθούν να λογοκρίνουν και να ελέγξουν αυτές τις δημιουργίες. Οι παραδοσιακές τέχνες θα αναμειγνύονται με την τεχνολογία, δημιουργώντας νέες μορφές έκφρασης, αλλά και νέους τρόπους προπαγάνδας.
Η γλώσσα, οι παραδόσεις και η ιστορία θα διατηρηθούν μέσα από εξελιγμένα συστήματα τεκμηρίωσης και εικονικής πραγματικότητας, επιτρέποντας στους ανθρώπους να ζουν τις εμπειρίες του παρελθόντος σαν να ήταν παρόντες. Ωστόσο, η πολιτιστική ομογενοποίηση που θα φέρει η παγκοσμιοποίηση θα απειλεί τη μοναδικότητα των τοπικών παραδόσεων.
Περιβάλλον: Η νέα ισορροπία ή η συνεχιζόμενη καταστροφή;
Το 2045, η κλιματική αλλαγή θα έχει αντιμετωπιστεί σε κάποιο βαθμό, αλλά όχι πλήρως. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των αναγκών μας, αλλά η αποκατάσταση των οικοσυστημάτων θα είναι μια συνεχιζόμενη μάχη. Οι ωκεανοί, που σήμερα βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση, θα έχουν αναζωογονηθεί σε ορισμένες περιοχές, ενώ άλλες θα συνεχίσουν να υποφέρουν από υπεραλίευση και ρύπανση.
Οι πόλεις θα είναι “πράσινες”, με κάθετους κήπους και μικροδασικές εκτάσεις να είναι ενσωματωμένα στον αστικό ιστό. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως οι πλημμύρες και οι ξηρασίες, θα συνεχίσουν να προκαλούν προβλήματα, ιδιαίτερα στις φτωχότερες χώρες.
Το μέλλον είναι στα χέρια μας
Δεν καταλήγω το κείμενο μου με καμιά μεγάλη σοφία. Ότι το μέλλον είναι στα χέρια μας ισχύει και θα ισχύει πάντα, όμως οι καλές και οι άσχημες προοπτικές συγχέονται με τρόπο που καταλήγουν αξεδιάλυτο κουβάρι στα πεπερασμένα μυαλά μας. Οι φόβοι και οι ελπίδες βαδίζουν δίπλα-δίπλα σ’ έναν αγώνα αμφίσημο και αμφίρροπο. Η καλή και η κακή φύση του κάθε ανθρώπου και ολόκληρης της ανθρωπότητας θα κονταροχτυπηθούν πάλι, όπως γινόταν σε όλες της φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας.
Το 2045 μπορεί να φαντάζει μακρινό, αλλά οι αποφάσεις που παίρνουμε σήμερα θα καθορίσουν την πορεία μας προς αυτόν τον κόσμο. Η τεχνολογία, η οικονομία, η κοινωνία, ο πολιτισμός και το περιβάλλον θα συνεχίσουν να αλληλοεπηρεάζονται, αλλά η δική μας δράση και συνεργασία θα είναι ο καθοριστικός παράγοντας.
Ο κόσμος του 2045 θα είναι γεμάτος προκλήσεις και αντιφάσεις. Η πρόοδος δεν θα είναι γραμμική, και οι κίνδυνοι θα είναι πολλοί. Ωστόσο, η δυνατότητα να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο παραμένει, αρκεί να αναγνωρίσουμε τις ευθύνες μας και να δράσουμε συλλογικά.
