Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Ανδρέα Μαζαράκη
Μόλις ξέσπασε ο πόλεμος τον Μάρτιο του 2011, η Τουρκία έχοντας κατά νουν την γέννηση του Ιρακινού Κουρδιστάν στην διάρκεια του δευτέρου πολέμου του Κόλπου, το 2003, προσπάθησε δια του υπουργού εξωτερικών της, Αχμέτ Νταβούτογλου, να πείσει τον Άσαντ να επιφέρει κοινωνικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις προκειμένου να καταλαγιάσει τις διαμαρτυρίες του συριακού λαού. Επειδή, όμως, ο Άσαντ ήταν αμετάπειστος, η Τουρκία υιοθέτησε την θέση των ΗΠΑ για αποχώρηση του Άσαντ από την εξουσία.
Η Συρία αποτελούσε πάντοτε πρόβλημα ασφαλείας για την Τουρκία, λόγω του ότι στο έδαφος της είχε βρει καταφύγιο ο ηγέτης του PKK, Αμπτουλάχ Οτσαλάν και διότι στο βόρειο τμήμα της κατοικούν Κούρδοι. Έτσι, ακολούθησε συγκεκριμένη στρατηγική, βοηθώντας την οργάνωση της σουνιτικής κυρίως αντιπολιτεύσεως, οπότε ελέγχοντάς την, να έχει λόγο στην διαμόρφωση της μεταπολεμικής πολιτικής καταστάσεως στην Συρία και συνεπώς στο Υποσύστημα Ασφαλείας του Λεβάντε. Έτσι κινήθηκε σε τρεις άξονες: α) Φιλοξενία των δυο κύριων πολιτικών σκελών της συριακής αντιπολιτεύσεως, [Syrian National Council (SNC)] και [Syrian Interim Government, β) Στέγαση στο έδαφός της, της έδρας της διοικήσεως της στρατιωτικής πτέρυγας της συριακής αντιπολιτεύσεως, Free Syrian Army (FSA). γ) Δημιουργία καταυλισμών προσφύγων στο έδαφός της, κοντά στα τουρκοσυριακά σύνορα, για την υποδοχή και κυρίως τον έλεγχο όσων κατέφευγαν σε τουρκικό έδαφος.
Όμως, η δραστηριότητα των Κούρδων της Συρίας, σε πολιτικό και στρατιωτικό επίπεδο, με την δημιουργία της αυτόνομης περιοχής της Rojava, προκάλεσε ανησυχία στην Τουρκία η οποία, θέλοντας να αποφύγει δυσάρεστες εξελίξεις στο κουρδικό, προσκάλεσε στην Άγκυρα τον ηγέτη του PYD, Saleh Milslim, για συνομιλίες. Η τουρκική πλευρά πρότεινε στον Muslim, την ένταξη του YPG στον FSA, προκειμένου και οι δυο οργανώσεις να αντισταθούν στο καθεστώς Άσαντ. Ο Muslim απέρριψε την πρόταση. Η Τουρκία, που συμμετέχει στην αρχιτεκτονική ασφαλείας του RSC της Μέσης Ανατολής, είδε με καλό μάτι την πολιορκία της πόλεως Kobane από το ΙΚ τον Σεπτέμβριο.
Και τα δυο σώματα έχουν έδρα ή πρόσβαση σε εγκαταστάσεις στην Τουρκία: το SNC που δημιουργήθηκε τον Αύγουστο του 2011 έχει έδρα την Κων/πολη και το SIG που συγκροτήθηκε τον Μάρτιο του 2013, ναι μεν συγκροτήθηκε για να εδρεύει στην Συρία, αλλά οι συσκέψεις των μελών του γίνονται τις περισσότερες φορές σε τουρκικό έδαφος, λόγω της ανασφάλειας που επικρατεί στην Συρία. Η πρόσκληση είχε αποφασιστεί σε κοινή σύσκεψη του ΥΠΕΞ Νταβούτογλου, με τον Α/ΓΕΕΘΑ Necdet (jzel και τον διοικητή της ΜΙΤ HakanFidan.
Στην αρχή δεν επέτρεψε σε μαχητές του PKK να περάσουν τα σύνορα προς την Συρία για να βοηθήσουν τους μαχητές του YPG που υπερασπίζονταν την πόλη. Ο φόβος δημιουργίας ανεξαρτήτου κουρδικού κρατιδίου στα νότια σύνορά της, οδήγησε τον Ερντογάν να χαρακτηρίζει και το PYD/ YPG όπως και το ΡΚΚ, τρομοκρατική οργάνωση. Για τον λόγο αυτό δεν επέτρεψε ούτε στην Αμερική από το παγκόσμιο RSC να χρησιμοποιήσει την βάση του Ιντσιρλίκ προκειμένου πολεμικά της αεροσκάφη να κάνουν ρίψεις εφοδίων από αέρος ή να πραγματοποιούν αεροπορικές προσβολές κατά στόχων του ΙΚ μέσα στην πόλη Kobane.
Όμως, κατόπιν πιέσεων που δέχθηκε από πολλές πλευρές, στις 20 Οκτωβρίου 2014, αναγκάστηκε να επιτρέψει σε μαχητές Peshmerga του ιρακινού Κουρδιστάν να εισέλθουν μέσω των συνόρων της στο Kobane, προκειμένου να βοηθήσουν στην άμυνα της πόλεως. Τελικώς, η πόλη ανεκατελήφθη από τις κουρδικές δυνάμεις στις 27 Ιουνίου 2015.
Η Τουρκία, με την δικαιολογία της καταπολέμησης του ΙΚ, διεξήγε τρεις μεγάλες επιχειρήσεις στις κουρδικές περιοχές, ως εξής:
α) Επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη», η οποία άρχισε στις 24 Αυγούστου 2016 και ολοκληρώθηκε στις 29 Μαρτίου 2017, σε συνεργασία με τον FSA και με την σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ. Ο επισήμως διακηρυγμένος αντικειμενικός σκοπός ήταν η εκκαθάριση μιας ζώνης στα σύνορα με την Συρία από τους αντάρτες του ΙΚ. Στην ουσία όμως ήταν η κατάληψη των πόλεων Jarabulus, Dabiqkal Al-Bab, ώστε να μην επιτραπεί στο YPG η δημιουργία ενός «τρομοκρατικού διαδρόμου στην πόρτα της Τουρκίας». Με την επιτυχή κατάληψη αυτής της περιοχής, η Τουρκία πέτυχε την απαγόρευση της συνενώσεως των καντονιών Kobane και Afrin, αφού σταμάτησε την συνέχιση της προελάσεως των SDF προς δυσμάς. Μετά το πέρας της επιχειρήσεως οι τουρκικές δυνάμεις δεν αποχώρησαν από την περιοχή.
β) Επιχείρηση «Κλάδος Ελαίας», η οποία ξεκίνησε στις 20 Ιανουαρίου 2018, με εισβολή των τουρκικών δυνάμεων στο καντόνι του Afrin. Ο πολιτικός σκοπός της επιχειρήσεως ήταν η εξουδετέρωση τρομοκρατών του YPG, που η Τουρκία θεωρεί παρακλάδι του PKK, καθώς και αυτών του ΙΚ στην περιοχή του Afrin, ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες ασφαλείας στα σύνορα της Τουρκίας και στο Afrin. Και αυτή η επιχείρηση έγινε με την άδεια της Ρωσίας και την ενημέρωση των ΗΠΑ. Οι τουρκικές δυνάμεις κατόπιν πιέσεων των ΗΠΑ, δεν έφθασαν μέχρι την Manbij, όπως επιθυμούσε ο Ερντογάν, στην οποία είχαν ήδη εισέλθει αμερικανικές δυνάμεις. Τελικώς, οι τουρκικές δυνάμεις περιορίστηκαν στην κατάληψη του Afrin, ανακοινώνοντας το πέρας της επιχειρήσεως την 18 Μαρτίου 2018. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Γιλντιρίμ είχε δηλώσει ότι «η Τουρκία επιδιώκει την δημιουργία μιας Ζώνης Ασφαλείας 30 χλμ». Στο Αφρίν είχε υπολογιστεί ότι υπήρχαν 10.000 μαχητές του YPG. Στις 18 Ιανουαρίου 2018, o διοικητής της MIT Χακάν Φιντάν και ΑΙΓΕΕΘΑ των ΤΕΔ Στρατηγός Χουλουσί Ακάρ ταξίδεψαν στην Μόσχα για να συναντηθούν με τον αρχηγό των ρωσικών ΕΔ, στρατηγό Valery Gerasimov.
γ) Επιχείρηση «Πηγή Ειρήνης», τρίτη κατά σειρά επιχείρηση των τουρκικών ΕΔ σε συνεργασία με τον FSA κατά μήκος των συνόρων με την Συρία και ανατολικά μέχρι το Ιράκ. Πριν την επιχείρηση αυτή, ο Ερντογάν είχε μιλήσει στην 74η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, στις 24 Σεπτεμβρίου του 2019, για δημιουργία μιας ζώνης μήκους 480 χλμ κατά την διεύθυνση Δύση-Ανατολή κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων και βάθους 30 χλμ κατά την διεύθυνση Βορράς-Νότος. Ξεκίνησε στις 9 Οκτωβρίου 2019, αφού την 6η Οκτωβρίου ο πρόεδρος Trump, κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον πρόεδρο Ερντογάν, διέταξε την απόσυρση όλων των αμερικανικών δυνάμεων από την βορειοανατολική Συρία, ακριβώς για να ανοίξει το πεδίο στην Τουρκία. Στις 22 Οκτωβρίου, μετά από συνάντηση των προέδρων Ρωσίας και Τουρκίας στο Sochi, η Τουρκία ανακοίνωσε το πέρας της επιχειρήσεως. Ο πολιτικός σκοπός της επιχειρήσεως ήταν η δημιουργία μιας Ζώνης Ασφαλείας προκειμένου να μεταφέρει και εγκαταστήσει μέσα σε αυτήν 1-2 εκ. Σύριων προσφύγων. Εάν η Τουρκία κατάφερνε να καταλάβει όλη την ζώνη αυτή, θα άλλαζε άρδην την δημογραφική σύνθεση όλης της κουρδικής αυτής περιοχής.
Από το τέλος της Επιχειρήσεως «Ασπίδα του Ευφράτη» και μετά, η Τουρκία προωθεί την τουρκοποίηση της περιοχής οι μηχανισμοί της οποίας είναι: α) Η διοικητική υπαγωγή των περιοχών που κατέλαβε στις τουρκικές επαρχίες με τις οποίες συνορεύουν, μέσω τοπικών συμβουλίων που ελέγχονται πλήρως από την Τουρκία. β) Εκδίωξη κουρδικών πληθυσμών και εγκατάσταση Αράβων Σουνιτών είτε από τους προσφυγικούς καταυλισμούς της, είτε από μαχητές του FSA. γ) Ίδρυση τουρκικών σχολείων και πανεπιστημίων για την διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας και την διάδοση τουρκικής παιδείας. δ) Παροχή υπηρεσιών κοινής ωφελείας με ίδρυση ταχυδρομείων, τραπεζών, χορήγηση ταυτοτήτων σε Σύριους πολίτες, αδειών οδηγήσεως κλπ.
Συμπεράσματα:
α) οι μεγάλες δυνάμεις, από το παγκόσμιο RSC, ρύθμισαν το περιθώριο ενεργείας των τουρκικών δυνάμεων, αφού τελικώς δεν επετράπη στην Τουρκία η δημιουργία Ουδέτερης Ζώνης σε όλο το μήκος των τουρκο-συριακών συνόρων μέχρι το Ιράκ.
β) Με την εκτέλεση των τριών κυρίων στρατιωτικών επιχειρήσεων στο έδαφος της Συρίας, η Τουρκία ανεδείχθη περιφερειακή δύναμη στο RSC της Μέσης Ανατολής, αφού, έχοντας στρατιωτικές της δυνάμεις στο έδαφος, έχει λόγο στις συνομιλίες για την μεταπολεμική Συρία, ενώ παράλληλα έχει χερσαία πρόσβαση και στο βόρειο Ιράκ όπου καταδιώκει το PKK.
γ) Η συνεχιζόμενη παρουσία της Ρωσίας στην Συρία αυξάνει την εξάρτηση της Τουρκίας από αυτήν, αφού η Ρωσία, με τον έλεγχο του εναερίου χώρου της Συρίας, κρατά το κλειδί για την εκτέλεση οποιασδήποτε χερσαίας επιχειρήσεως από τουρκικές δυνάμεις.
δ) Η παρουσία της Τουρκίας στην Συρία την καθιστά απαραίτητο συνομιλητή των ΗΠΑ και της Ρωσίας για τα θέματα ασφαλείας του RSC της Μέσης Ανατολής. Αυτό δίνει την δυνατότητα στην Τουρκία να διαπραγματεύεται παραχωρήσεις στην Συρία, με αντάλλαγμα προώθηση των συμφερόντων της σε άλλα Συστήματα Ασφαλείας στα Βαλκάνια ή την Ανατολική Μεσόγειο.
ε) Η τουρκοποίηση περιοχών της Συρίας, απομακρύνει τον κίνδυνο δημιουργίας κουρδικού κράτους στα νότια σύνορα της Τουρκίας, ενώ αυξάνει τις πιθανότητες προσαρτήσεως από την Τουρκία εδαφών της Συρίας.
