Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Κωνσταντίνας Δ. Καρακώστα
Επίκ. Καθηγήτριας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
Τις ημέρες των εορτών διάβασα ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο σχετικό με τις εγκεφαλικές λειτουργίες και την ανάπτυξη των ηγετικών δεξιοτήτων. Με τον τίτλο Νευροεπιστήμη και Ηγεσία οι συγγραφείς Νικόλαος Δημητριάδης και Αλέξανδρος Ψυχογιός επιχειρούν με εύληπτο τρόπο – για εμάς τους μη ειδικούς- μια παρουσίαση της εγκεφαλικής προσέγγισης της ηγεσίας και δίνουν μάλιστα όχι μόνο το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο αλλά και μέσω παραδειγμάτων τις πρακτικές μεθόδους για την καλύτερη αντιμετώπιση των προκλήσεων στον επαγγελματικό χώρο.
Υποστηρίζουν εμφαντικά ότι η ηγεσία δεν είναι απόλυτα ούτε επιστήμη αλλά ούτε και τέχνη. Η ηγεσία είναι μια στάση. Και όπως όλες οι στάσεις στην κλασσική ψυχολογία, έτσι και αυτή, συναρθρώνεται πάνω σε τρείς παραμέτρους: τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές. Βεβαίως, η συνειδητή ανάπτυξη της σκέψης είναι καθοριστικής σημασίας για όσους επιθυμούν να αναλάβουν έναν ηγετικό ρόλο στον τομέα τους.
Το να καταφέρει κάποιος να αναδειχθεί σε ηγέτη στηριζόμενος στον εγκέφαλό του σημαίνει διαρκή εξάσκηση της δύναμης της θέλησης. Και αυτό γιατί η ηγεσία συνδέεται κυρίαρχα με την ικανότητα του ατόμου να διατηρεί το μυαλό του καθαρό και ικανό να διαχειρίζεται με αποτελεσματικό τρόπο κρίσιμες καταστάσεις.
Όποιος σπαταλά την ενέργεια του εγκεφάλου του σε ασήμαντα θέματα, δεν θα καταφέρει κάτι σημαντικό ή εμπνευσμένο. Απαιτείται, λοιπόν, η αποφυγή των παγίδων εξάντλησης, της εξουθένωσης και της πολυδιεργασίας.
Αναφορικά με τα συναισθήματα οι συγγραφείς κρίνουν ότι η ικανότητα του ατόμου να εντοπίζει έγκαιρα το σωστό συναίσθημα και στη συνέχεια να το αντιμετωπίζει κατάλληλα αποτελεί το κλειδί για την καλύτερη ηγεσία. Η γνώση της συναισθηματικής κατάστασης και έπειτα η ευελιξία, η ικανότητα αλλαγής των συναισθηματικών αντιδράσεων, είναι μια τεράστια πρόκληση για τους ηγέτες. Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ικανότητα να ελέγχουν τις διαθέσεις τους. Τελευταίος πυλώνας είναι οι συμπεριφορές. Ένας πυλώνας που φωτίζει την κοινωνική πλευρά της αλληλεπίδρασης του ατόμου. Κανείς ηγέτης δεν είναι σε θέση να εμπνεύσει αν πρώτα δεν πείσει τους ανθρώπους να συνδεθούν μαζί του. Οι σχέσεις δομούνται και αναπτύσσονται μέσα από την επικοινωνία. Και η επικοινωνία απαιτεί σκέψη, δράση και συναίσθημα.
Ο ηγέτης επομένως οφείλει να εκπαιδευτεί στην ανάπτυξη ενός ορθολογικού τρόπου σκέψης, στη διαχείριση των έντονων συναισθημάτων του και στην ανάπτυξη ισχυρών κοινωνικών συνδέσεων. Δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ο εγκέφαλος έχει τις δικές του αρχές. Δίνει προτεραιότητα στις λειτουργίες του σώματος που είναι κρίσιμες για την επιβίωση και επιλέγει να στερήσει την τροφοδότηση ενέργειας από λειτουργίες που τις κρίνει πιο «πολυτελείς».
Για παράδειγμα από την ανάλυση ή την πρόβλεψη καταστάσεων. Ας μην παραβλέπεται άλλωστε ότι από μόνος του καταναλώνει περισσότερη ενέργεια από οποιαδήποτε άλλο όργανο στο σώμα. Το 20% της συνολικής ενέργειας, που έχει στη διάθεσή του ο ανθρώπινος οργανισμός , το απαιτεί αποκλειστικά ο εγκέφαλος. Από την άλλη, η δύναμη της θέλησης δεν είναι απεριόριστη. Πόσο εύκολη είναι η καθημερινή ισορροπία στο δίπολο αυτοέλεγχος-εξάντληση; Γι’ αυτό στο τέλος οι άνθρωποι δεν έχουν αντοχή για κοινωνική αλληλεπίδραση. Όμως ο άνθρωπος είναι από τη φύση του φτιαγμένος για κοινωνικές συναναστροφές. Το ότι η τιμωρία στη φυλακή είναι η απομόνωση, η απουσία αλληλεπίδρασης δηλαδή, αποτελεί ίσως τη χειρότερη τιμωρία.
