Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Κωνσταντίνας Δ. Καρακώστα
Επίκουρης Καθηγήτριας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
Χρυσή τομή. Ένας αριθμός με άπειρες εφαρμογές στη ζωή μας. Όμως πως προέκυψε και από ποιον; Γιατί οι άνθρωποι στο πέρασμα των αιώνων τον χρησιμοποιούν σταθερά και πως αυτός ο αριθμός συνδέεται με τη φύση του ανθρώπου; Φιλόσοφοι και μαθηματικοί προσπάθησαν να μελετήσουν το θέμα της Χρυσής Τομής.
Από την εποχή του Πυθαγόρα, όταν και ξεκινάει η αναζήτηση μέχρι και τον Le Corbusier η σημαντικότητά της έχει διατυπωθεί πολλές φορές, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που θεωρήθηκε απλά ως μια τυχαία ανακάλυψη. Η θεωρία ότι υπάρχουν κάποιοι αριθμοί, όπως το φ, που εκτείνονται στο άπειρο προκάλεσε φιλοσοφική αμηχανία στην αρχαία εποχή και κυρίως στην σχολή των Πυθαγόρειων. Σύμφωνα με το δόγμα τους οι αριθμοί είναι η πηγή των πάντων και επομένως αυτοί μόνο μπορούσαν να ορίσουν έναν υπερβατικό κανόνα για την αρμονία του σύμπαντος.
Μετά την ανακάλυψη των άρρητων αριθμών, ο Πυθαγόρας υπολόγισε και ανακάλυψε τον αριθμό φ ή αλλιώς την χρυσή τομή (φ=1,6180339887…).
Ο αριθμός αυτός χρησιμοποιήθηκε από τους Πυθαγόρειους σε αρκετά σύμβολα και φυσικά στο πεντάκτινο αστέρι τους. Θεωρούσαν ότι έφερνε αρμονία, ότι διέθετε υπερβατικές και μυστικιστικές ιδιότητες. Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, το κράτησαν μυστικό για πολλά χρόνια. Το γράμμα φ προέρχεται από το πρώτο γράμμα του ονόματος του γλύπτη Φειδία, του δημιουργού του αγάλματος της Παλλάδας Αθηνάς στον Παρθενώνα και του Δια στο ναό της Ολυμπίας που έκανε πολύ συχνά χρήση των αναλογιών της χρυσής τομής.
Οι αρχαίοι Έλληνες στα αρχιτεκτονήματά τους και στα γλυπτά τους εφάρμοζαν τη χρυσή τομή, καθώς αυτή μπορούσε να τους εγγυηθεί την ομορφιά του δημιουργήματός τους. Θεωρούσαν ότι ο αριθμός φ αποτελούσε ένα «δόγμα ωραιότητος» γι’ αυτό και θα προσέδιδε ομορφιά σε καθετί που θα τον χρησιμοποιούσε. Ωστόσο, αναγνώριζαν ότι δεν ήταν μόνο οι γεωμετρικές αναλογίες εκείνες που καθόριζαν την αρμονία του έργου, αλλά σημαντικό ρόλο έπαιζε ο υποκειμενικός χαρακτήρας του κάθε ατόμου στο πως προσλαμβάνει αισθητικά το ωραίο.
Η αρχιτεκτονική, ως τέχνη αναπαράστασης του ωραίου, αναζητά την αισθητική τελειότητα με τελικό σκοπό την αρμονία. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα τέλειας αναλογίας στην οπτική αίσθηση είναι η Ακρόπολη. Εάν επιχειρήσει να μελετήσει κανείς την κάτοψη του Παρθενώνα, το μήκος του ναού της Αθηνάς σε σχέση με το τμήμα του λόφου που βρίσκεται πίσω από τον Παρθενώνα, θα διαπιστώσει ότι ο χρυσός αριθμός κυριαρχεί στην Ακρόπολη. Άλλο γνωστό παράδειγμα εφαρμογής της χρυσής τομής σε αρχιτεκτόνημα του αρχαίου κόσμου είναι το θέατρο της Επιδαύρου, ενώ στη νεότερη και σύγχρονη εποχή η χρυσή τομή εφαρμόζεται στην Παναγία των Παρισίων και στο κτίριο των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη.
Εκείνο που προκύπτει εξαιρετικά εντυπωσιακό είναι ότι και η φύση χρησιμοποιεί τις αναλογίες αυτές σχεδόν στο σύνολο των στοιχείων της.
Αν δει κανείς το σχήμα που έχουν τα όστρακα στη θάλασσα, τα καβούκια των σαλιγκαριών, τα φύλλα των δέντρων και των λουλουδιών, το ανθρώπινο σώμα, το σχήμα των κυκλώνων και των τυφώνων, την εικόνα των νεφελωμάτων και των γαλαξιών εύκολα μπορεί να το αντιληφθεί πως δεν υπάρχει ζωή χωρίς χρυσή τομή.
Φύση και άνθρωποι έδωσαν στον αριθμό φ έναν ιδιαίτερο σκοπό προκειμένου να αναδεικνύεται η σύνθεση σε έργο τέχνης.
