Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Πάνου Μπαΐλη
Στις 22 Οκτωβρίου του 1991, 32 χρόνια πριν, η Oρθοδοξία απέκτησε τον ηγέτη της σε μια δύσκολη περίοδο γι’ αυτήν και το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ήταν τότε που η παγκόσμια ορθοδοξία είχε εισέλθει σε παρατεταμένη αναταραχή λόγω της κατάρρευσης των σοσιαλιστικών καθεστώτων. Για πολλούς η εκλογή Βαρθολομαίου στη θέση του μακαριστού Δημήτριου ήταν ό,τι καλύτερο μπορούσε να συμβεί στην Εκκλησία. Ο 51χρονος τότε μητροπολίτης Χαλκηδόνος είχε όλα τα προσόντα για να αλλάξει την ιστορία του Οικουμενικού Θρόνου, ο οποίος επίσης, δοκιμάζονταν από τον ανερχόμενο θρησκευτικό φανατισμό στην Τουρκία.
Ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, κατά κόσμον Δημήτριος, γεννήθηκε στις 29 Φεβρουαρίου 1940 στους Αγίους Θεοδώρους της Ίμβρου. Γονείς του ήταν ο Χρήστος και η Μερόπη Αρχοντώνη. Αφού ολοκλήρωσε την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στο δημοτικό σχολείο των Αγίων Θεοδώρων, ο έφηβος, πλέον, Δημήτριος μετέβη στην Κωνσταντινούπολη για να φοιτήσει στο Ζωγράφειο Γυμνάσιο-Λύκειο. Στη συνέχεια, ξεκίνησε τις πανεπιστημιακές του σπουδές, φοιτώντας κατά σειρά στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, στο Ινστιτούτο Ανατολικών Σπουδών του Γρηγοριανού Πανεπιστημίου της Ρώμης, το Οικουμενικό Ινστιτούτο του Bossey (Ελβετία) και το Πανεπιστήμιο του Μονάχου. Έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο, καταθέτοντας διατριβή η οποία είχε τον τίτλο «Περὶ τὴν κωδικοποίησιν τῶν ἱερῶν κανόνων καὶ τῶν κανονικῶν Διατάξεων ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ».
Διάκονος το 1961
Χειροτονήθηκε διάκονος το 1961, λαμβάνοντας το όνομα Βαρθολομαίος, και οχτώ χρόνια αργότερα, το 1969, πρεσβύτερος. Γρήγορα ακολούθησε και η χειροτονία του σε μητροπολίτη Φιλαδελφείας, τα Χριστούγεννα του 1973. Τον Ιανουάριο του 1990 εξελέγη Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος, διαδεχόμενος τον μακαριστό μητροπολίτη Μελίτωνα. Στις 22 Οκτωβρίου 1991 εξελέγη ως ο «269ος διάδοχος του Αποστόλου Ανδρέου, Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης».
Αμέσως μετά την εκλογή του, κατέστησε σαφές σε όλους, ότι η περίοδος της εσωστρέφειας για το Φανάρι έχει λήξει οριστικά και δεν άργησε να το αποδείξει. Με τις παρεμβάσεις του και τις κινήσεις του συνέβαλλε στην εξάπλωση των Ορθοδόξων Εκκλησιών σχεδόν σε όλο τον πλανήτη, όντας ο πνευματικός ποιμένας για περισσότερους από 300 εκατομμύρια Ορθοδόξους. Παράλληλα ενίσχυσε τον ρόλο των μικρότερων, θεωρητικά, Εκκλησιών , ανέδειξε νέα πρόσωπα στις ηγεσίες τους και παράλληλα ενεργοποίησε τεράστιες προσωπικότητες της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομικής ζωής για να αναδείξει ζητήματα όπως η επαναλειτουργία της Θεολογικής σχολής της Χάλκης, η επιστροφή και αποκατάσταση πολλών ναών και ιδρυμάτων εντός και εκτός Τουρκίας.
Παράλληλα επιχείρησε να φέρει την Εκκλησία στο επίκεντρο των σύγχρονων προβλημάτων με πρωτοβουλίες, κατά κύριο λόγο, κατά της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, αλλά και της παγκόσμιας ειρήνης. Σήμερα, τριάντα δύο χρόνια αργότερα, ο 269ος διάδοχος του Αποστόλου Ανδρέου του Πρωτοκλήτου, ιδρυτού της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, έχει αφήσει το στίγμα του με τον πλέον επιδραστικό τρόπο στην Παγκόσμια Ορθοδοξία.
Πράσινος Πατριάρχης
Ο κ. Βαρθολομαίος, κόντρα στη μέχρι τότε πρακτική των επικεφαλής των Εκκλησιών, σε μια περίοδο όπου ούτε οι κυβερνήσεις αλλά ούτε και η κοινή γνώμη συμμερίζονταν τους φόβους των ειδικών για κλιματική κρίση, κινήθηκε «ακτιβιστικά» φέρνοντας την επικαιρότητα το πρόβλημα. Από την πρώτη στιγμή ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανέδειξε με τις παρεμβάσεις του στην κοινή γνώμη, το ζήτημα για την προστασία του πλανήτη Γη. Διοργάνωσε σειρά συνεδρίων για οικοσυστήματα που δοκιμάζονται από την Μαύρη Θάλασσα έως τον Αμαζόνιο και από τον Βόρειο Πόλο έως το Αιγαίο, αλλά ακόμα και σε συνέδρια που αφορούν σε πιο μικρά οικοσυστήματα όπως του Σαρωνικού, υπό το πρίσμα πως ένα μικροκλίμα επηρεάζει τους ανθρώπους. Έχει κάνει παρεμβάσεις, σε διεθνή φόρα με πρωταρχικό ζήτημα τον σεβασμό στην δημιουργία του Θεού, μέρος της οποίας είναι το περιβάλλον, στο οποίο ο άνθρωπος δεν είναι κυρίαρχος άλλα άμεσα εξαρτώμενος από το φυσικό του περιβάλλον. Το μήνυμα είναι «προστατεύστε τη δημιουργία του Θεού». Δεν μπορεί ο άνθρωπος χωρίς τη φύση πρέπει να τη σεβόμαστε συνηθίζει να λέει ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Ο διάλογος μεταξύ θρησκειών
Παρά τις φωνές των ακραίων ο κ.Βαρθολομαίος έκανε πράξη την εξωστρέφεια. Αναθέρμανε τις σχέσεις με το Βατικανό αλλά και με άλλες Εκκλησίες προωθώντας τον διάλογο μεταξύ διαφόρων λαών, τον διάλογο μεταξύ διαφορετικών θρησκειών, μεταξύ Χριστιανών και μεταξύ Ορθοδόξων. Ο Βαρθολομαίος είναι από τους ελάχιστους θρησκευτικούς ηγέτες που θεωρούν ότι ο διάλογος είναι το βασικό μέσο για την επίτευξη ειρηνικής συνύπαρξης ανθρώπων.
Σε Διορθόδοξο επίπεδο ο Οικουμενικός Πατριάρχης συγκάλεσε πολλές συνάξεις και συναντήσεις Προκαθημένων με αποκορύφωμα την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας στην Κρήτη το 2016. Ήταν μια ιστορική συνάντηση η οποία προετοιμαζόταν από το 1973! Δυστυχώς ,η Σύνοδος αυτή σημαδεύτηκε από μεγάλες εντάσεις και στην ουσία αποτέλεσε την αφορμή για τη ρήξη με τη ρωσική Εκκλησία.
Από τη Σύνοδο απουσίαζε το Πατριαρχείο Μόσχας αλλά και αυτά της Βουλγαρίας και της Αντιόχειας. Η ρήξη εξελίχτηκε σε σχίσμα μετά την απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου να αναγνωρίσει την αυτοκεφαλία της Ουκρανικής Εκκλησίας η οποία υπάγονταν στη Ρωσία.
Οι ρήξεις για τις αυτοκεφαλίες
Εκτός της Ουκρανίας, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, χορήγησε Αυτοκεφαλία στην Εκκλησία της Τσεχίας και της Σλοβακίας το 1998 και προχώρησε στην ανασυγκρότηση της Εκκλησίας της Αλβανίας το 1992. Επίσης μερίμνησε για την ενίσχυση των Επαρχιών του Θρόνου σε όλο τον κόσμο δημιουργώντας νέες Μητροπόλεις, όπως Χογκ Κογκ, Μεξικό , Αργεντινή, Καναδά επιλέγοντας ικανούς και δυναμικούς Ιεράρχες.
Δυστυχώς, τα δύο τελευταία χρόνια, με αφορμή την αυτοκεφαλία της Ουκρανίας έχει έρθει σε πλήρη ρήξη με τον Μόσχας Κύριλλο αλλά και τους Πατριάρχες Σερβίας, Βουλγαρίας, Αντιοχείας και Ιεροσολύμων, οι οποίοι έχουν συγκροτήσει άτυπο μέτωπο κατά του Βαρθολομαίου. Προς την πλευρά του μετώπου κινείται και η Αρχιεπισκοπή Αλβανίας γεγονός που έχει «πικράνει τον Οικουμενικό Πατριάρχη».
Ωστόσο , αυτό που «πόνεσε» περισσότερο τον κ.Βαρθολομαίο ήταν η μεγάλη κρίση στις σχέσεις με την Ελλαδική Εκκλησία με αφορμή το καθεστώς των Νέων Χωρών (οι περιοχές που ελευθερώθηκαν μετά το 1912) το γραφείο εκπροσώπησης του Πατριαρχείου σε Αθήνα και Ευρώπη. Τότε, ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος αντέδρασε με αποτέλεσμα το Φανάρι να του επιβάλλει το επιτίμιο της ακοινωνησίας. Επί της ουσίας ήταν η μοναδική φορά στη σύγχρονη ιστορία όπου το Οικουμενικό Πατριαρχείο έλαβε ιδιαίτερα σκληρές αποφάσεις σε βάρος μιας Εκκλησίας με την οποία συμπορεύεται εδώ και αιώνες.
Το κακό κλίμα συνεχίστηκε και με τον Ιερώνυμο, αλλά τα δύο τελευταία χρόνια οι εντάσεις έχουν μειωθεί με τις σχέσεις των δύο Εκκλησιών να βελτιώνονται καθημερινά.
Τέλος , ο κ.Βαρθολομαίος, βλέποντας ότι το Άγιο Όρος απειλείται από τη μαζική είσοδο και δραστηριοποίηση των Σλάβων, έθεσε ως όρο τα τρία μοναστήρια Ρωσικό, Σερβικό και Βουλγαρικό, να μην έχουν μεγάλο αριθμό μοναχών, κάτι που έχει τηρηθεί μέχρι τώρα…
