Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Κυριακόπουλου
«Πιάνουν τόπο» τα λεφτά των Ελλήνων φορολογουμένων, που διαθέτει το κράτος σε διαφόρους τομείς; Στο κρίσιμο αυτό ερώτημα, το οποίο εν τέλει αφορά την ποιότητα ζωής των πολιτών, αδυνατεί να απαντήσει ο παραδοσιακός προϋπολογισμός, που εστιάζει στην κατανομή των πόρων.
Ωστόσο, με ένα νέο εργαλείο που χρησιμοποιεί το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, ελέγχεται η αποδοτικότητα των κρατικών πόρων και εντοπίζονται οι επιτυχίες, αλλά και οι υστερήσεις. Πρόκειται για τον λεγόμενο προϋπολογισμό επιδόσεων, που επικεντρώνεται στα μετρήσιμα αποτελέσματα των δαπανών και στην επίτευξη των στόχων των πολιτικών.
Όπως τονίζεται στην τελευταία έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, ο προϋπολογισμός επιδόσεων δίνει ολοκληρωμένη εικόνα για κάθε τομέα πολιτικής και διευκολύνει την αξιολόγηση της κατανομής των πόρων. Συνεπώς, οι αποφάσεις κατανομής των δαπανών λαμβάνουν υπόψη την προτεραιοποίηση των στόχων πολιτικής για το έτος προϋπολογισμού, καθώς και τα αποτελέσματα επίτευξης παλαιότερων στόχων.
Ο προϋπολογισμός επιδόσεων αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο τόσο για την κατά το δυνατό βέλτιστη κατανομή των περιορισμένων πόρων, όσο και για την κατανόηση και λογοδοσία προς τους πολίτες και το Κοινοβούλιο, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην ισχυροποίηση της σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και πολιτικού συστήματος.
Ωστόσο, σημειώνεται στην έκθεση, ότι η κατάρτιση του προϋπολογισμού επιδόσεων ενέχει σημαντικές προκλήσεις, όπως είναι η συγκέντρωση και διαχείριση μεγάλου όγκου δεδομένων, τα οποία θα πρέπει να γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας από εξειδικευμένο προσωπικό με τη βοήθεια προηγμένων πληροφοριακών συστημάτων.
Δώδεκα τομείς πολιτικής και 118 προγράμματα
Ο προϋπολογισμός επιδόσεων του 2025, συμπεριλαμβάνει τους ακόλουθους 12 τομείς πολιτικής: Οριζόντιες/Ειδικές λειτουργίες του κράτους, Ασφάλεια και Προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη, Περιβαλλοντική Προστασία και Χωροταξία, Υγεία, Εκπαίδευση, Αγροτική Ανάπτυξη, Άμυνα, Οικονομική Δραστηριότητα και Ανάπτυξη, Υποδομές-Μεταφορές, Πολιτισμός-Θρησκεία-Αθλητισμός, Κοινωνική Προστασία, Τοπική διακυβέρνηση.
Αυτοί οι τομείς εξειδικεύονται σε 181 προγράμματα, 16 προγράμματα περισσότερα σε σχέση με τον προϋπολογισμό του 2024, καθώς βελτιώνεται περαιτέρω η ανάδειξη των χρηματοδοτούμενων πολιτικών μέσα από τη σταδιακή διακριτή αποτύπωση και των δράσεων των Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών.
Η ταξινόμηση βάσει προγραμμάτων αποτελεί τη βάση και για την παραγωγή αναφορών για τη λειτουργική κατεύθυνση των πόρων σύμφωνα με το διεθνές πρότυπο CoFoG, καθιστώντας έτσι ευχερέστερη τη σύγκριση με άλλες χώρες.
Το μεγαλύτερο ποσό στην Κοινωνική Προστασία
Εξετάζοντας τη χρηματοδότηση ανά τομέα πολιτικής σε επίπεδο Γενικής Κυβέρνησης (χωρίς να λαμβάνονται υπόψη χρηματοοικονομικές συναλλαγές και υπολογίζοντας τις αμυντικές δαπάνες στη βάση των φυσικών παραλαβών) διαπιστώνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος της δαπάνης για το 2025 (39%) προϋπολογίζεται να κατευθυνθεί στην Κοινωνική Προστασία (44,9 δισ. ευρώ), ποσό αυξημένο κατά 2,4 δισ. ευρώ σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Δεύτερος, βάσει του ύψους δαπάνης, τομέας είναι οι Οριζόντιες/Ειδικές Λειτουργίες του Κράτους με τη χρηματοδότησή του να αγγίζει τα 16,2 δισ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 1,1 δισ. ευρώ σε σχέση με το 2024. Στους τομείς με την υψηλότερη χρηματοδότηση περιλαμβάνονται ακόμη οι τομείς της Υγείας, της Τοπικής Διακυβέρνησης και της Εκπαίδευσης, ενώ το χαμηλότερο ύψος της χρηματοδότησης καταγράφεται στον Τομέα Πολιτισμός-Θρησκεία-Αθλητισμός.
Για κάθε πρόγραμμα παρουσιάζεται το ανθρώπινο δυναμικό που το υποστηρίζει, ο στρατηγικός και οι επιμέρους στόχοι του, καθώς και λοιπά στοιχεία που υποστηρίζουν την αποτύπωση των προτεραιοτήτων και της επίδοσης της κυβέρνησης στον συγκεκριμένο τομέα.
Ο ενδεικτικός έλεγχος δύο στόχων
Η παρακολούθηση των στόχων αυτών παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αξιολόγηση της επίτευξής τους, αλλά και της κατανομής των πόρων στις διάφορες περιοχές πολιτικής, όπως υπογραμμίζεται στην έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή.
Ενδεικτικά παρουσιάζεται η εξέλιξη δύο στόχων:
- Ο πρώτος στόχος αφορά στη βελτίωση του ρυθμού εκδίκασης δικαστικών υποθέσεων και ως δείκτης μέτρησης ορίζεται το ποσοστό των περαιωθεισών υποθέσεων προς τις εισερχόμενες υποθέσεις μέσα στο έτος αναφοράς. Από την ανάλυση των στοιχείων διαπιστώνεται ότι παρόλο που ο στόχος παραμένει σταθερός στο 105% για τα έτη 2024 και 2025, η εκτίμηση για το 2024 αγγίζει το 103,3%, ενώ παρουσιάζει μείωση κατά 3,6 ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το αποτέλεσμα του 2023. Η τιμή του δείκτη υπερβαίνει τη μονάδα παρέχοντας πληροφόρηση για την πορεία εκκαθάρισης υποθέσεων που έχουν σωρευτεί κατά το παρελθόν, στην προσπάθεια βελτίωσης του χρόνου απονομής δικαιοσύνης.
- Ο δεύτερος στόχος παρακολουθείται από το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και αφορά στο πλήθος των υπηρεσιών που παρέχονται μέσω του gov.gr. Τα αποτελέσματα που καταγράφονται σε σχέση με αυτόν τον στόχο είναι ιδιαίτερα θετικά, καθώς η εκτίμηση του 2024 ξεπέρασε τον στόχο που είχε τεθεί κατά 125 υπηρεσίες, αγγίζοντας συνολικά τις 1.825 υπηρεσίες. Παράλληλα, σε σχέση με το αποτέλεσμα του 2023 ο αριθμός των υπηρεσιών που παρέχει το gov.gr σημειώνει αύξηση κατά 173. Αναμένεται, τέλος, η παροχή και νέων υπηρεσιών από την εν λόγω πλατφόρμα καθώς ο στόχος που έχει τεθεί στον προϋπολογισμό επιδόσεων του 2025 αγγίζει τις 1.900 υπηρεσίες.
Η περιβαλλοντική διάσταση
Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντική είναι η περιβαλλοντική διάσταση του προϋπολογισμού επιδόσεων, καθώς οι δράσεις κάθε προγράμματος αξιολογούνται ως προς τη θετική, αρνητική, ουδέτερη ή μεικτή συμβολή τους σε κάθε έναν από τους έξι περιβαλλοντικούς στόχους βιώσιμων δραστηριοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμβάλλοντας σε μια ολιστική προσέγγιση στην αξιολόγηση των επιλογών πολιτικής.
Ετσι διαφαίνεται ότι προγράμματα, όπως είναι αυτό της Ενίσχυσης της Τοπικής Ανάπτυξης, της Βιώσιμης
Αγροτικής Ανάπτυξης, της Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής, των Τροφίμων κ.α. επιδρούν θετικά στο περιβάλλον, καθώς οι κύριες δράσεις τους έχουν θετική αξιολόγηση σε όλους τους στόχους.
Ωστόσο, ορισμένα προγράμματα αξιολογούνται αρνητικά ως προς ορισμένους στόχους με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό της Ναυτιλιακής Πολιτικής και του Ελέγχου Πλοίων, το οποίο αξιολογείται αρνητικά σε όλους τους στόχους εκτός από αυτόν που αφορά την προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Τα περισσότερα προγράμματα έχουν ουδέτερη ή μεικτή επίδραση στο περιβάλλον, ενώ ορισμένες φορές ο προσδιορισμός της επίδρασης ορισμένων προγραμμάτων στο φυσικό περιβάλλον δεν είναι εφικτός βάσει των διαθέσιμων στοιχείων στην παρούσα φάση.
Η διεθνής εμπειρία
Σε διεθνές επίπεδο ο προϋπολογισμός επιδόσεων εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1960, αλλά υιοθετήθηκε ευρύτερα από τις χώρες του ΟΟΣΑ από τη δεκαετία του 1990.
Ταχεία αύξηση στην υιοθέτηση του προϋπολογισμού επιδόσεων σημειώθηκε την τελευταία δεκαετία, με αποτέλεσμα όλες οι χώρες του ΟΟΣΑ, εκτός από τέσσερις, να τηρούν κάποια μορφή του προϋπολογισμού επιδόσεων (βάσει στοιχείων του 2018).
Στις μέρες μας, η προσπάθεια βελτίωσης του προϋπολογισμού επιδόσεων συνεχίζεται με τη συμβολή του ΟΟΣΑ, ο οποίος υποστηρίζει τις χώρες-μέλη με σχετική τεχνογνωσία.
