Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Ο Έλον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, είναι ένα φαινόμενο που μέχρι πρότινος απασχολούσε μόνο τη διεθνή επιχειρηματική κοινότητα, τώρα σχεδόν μονοπωλεί (μαζί με τον Πρόεδρο του) και την παγκόσμια πολιτική σκηνή.
Η τελευταία του ανάμιξη στα πολιτικά δρώμενα, ως νούμερο δύο του Προέδρου Τραμπ, έχει προκαλέσει συζητήσεις για το τι σημαίνει όταν ένας άνθρωπος με τεράστιες οικονομικές δυνατότητες αποκτά και απεριόριστη πολιτική εξουσία. Αξίζει να διερευνήσουμε τις πτυχές αυτής της ανάμειξης και να αναρωτηθούμε: είναι ο Μασκ ένας σοφός ηγέτης ή ένας επικίνδυνος παίκτης;
Η πολιτική πορεία του Μασκ
Ο Έλον Μασκ ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως ένας οραματιστής που στρέφεται στο μέλλον της ανθρωπότητας. Από την Tesla και τη SpaceX μέχρι την Neuralink και τη Starlink, ο Μασκ έχει δείξει ότι μπορεί να αναμορφώσει ολόκληρους κλάδους. Όμως, η εμπλοκή του με την πολιτική δημιουργεί ένα νέο προηγούμενο. Η συνεργασία του με τον Τραμπ, είτε ως σύμβουλος είτε ως ένας νεο-κορυφαίος αξιωματούχος που θα αναλάβει καίριο υπουργικό πόστο στην ισχυρότερη χώρα του κόσμου, τον φέρνει σε μια θέση όπου μπορεί να επηρεάσει πολιτικές αποφάσεις σε πλανητικές διαστάσεις.
Η δηλωμένη υποστήριξή του σε ακροδεξιά κινήματα στην Ευρώπη έχει προκαλέσει αντιδράσεις, καθώς πολλοί θεωρούν ότι προωθεί τη διχαστικότητα και τις πολιτικές εντάσεις. Το φλερτ του με κόμματα όπως το AfD στη Γερμανία ή η Λέγκα του Βορρά στην Ιταλία αποκαλύπτει μια σκοτεινή πλευρά της επιρροής του, ενώ ο ίδιος φαίνεται να απολαμβάνει το ρόλο του «ρυθμιστή» στις πολιτικές εξελίξεις.
Παρεμβάσεις στον διεθνή στίβο
Οι δράσεις του Μασκ στο διεθνές σκηνικό έχουν ένα διττό χαρακτήρα. Από τη μία, με την πλατφόρμα Starlink, έχει προσφέρει υπηρεσίες διαδικτυακής σύνδεσης σε περιοχές που υποφέρουν από έλλειψη υποδομών. Από την άλλη, έχει κατηγορηθεί ότι χρησιμοποιεί την τεχνολογία του για να επηρεάσει γεωπολιτικές ισορροπίες.
Για παράδειγμα, η μεσολάβησή του στο Ουκρανικό θέμα με την παροχή και τον μετέπειτα περιορισμό του Starlink, έχει προκαλέσει αντιδράσεις, με πολλούς να αναρωτιούνται αν ένας ιδιώτης θα έπρεπε να έχει το δικαίωμα να επηρεάζει την πορεία ενός πολέμου. Εξίσου αμφιλεγόμενη υπήρξε η παρέμβασή του στο ζήτημα του Brexit, όπου εξέφρασε έντονη υποστήριξη για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., επηρεάζοντας την κοινή γνώμη με αναρτήσεις και δηλώσεις.
Πρόσφατα έγινε γνωστό ότι είχε χρηματοδοτήσει αδρά το στρατόπεδο του Φάραντζ που ηγείτο της αντιευρωπαϊκής πολιτικής της Βρετανίας.
Στις γερμανικές εκλογές, ο Μασκ τάχθηκε υπέρ πολιτικών που θεωρούνται πιο συντηρητικές, ενώ δεν δίστασε να αναμετρηθεί δημοσίως με ηγέτες όπως ο Καναδός πρωθυπουργός Τζάστιν Τριντό, τον οποίο κατηγόρησε για «υπερβολική κρατική παρέμβαση» στην οικονομία.
Η αντιπαράθεσή του με τον Τριντό έδειξε τη δυνατότητά του να επηρεάζει τη δημόσια συζήτηση ακόμη και εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών.
Η δε γλώσσα που χρησιμοποίησε εναντίον του Καναδού αξιωματούχου, τον οποίον αποκάλεσε «κοριτσάκι μου» σόκαρε την διεθνή κοινή γνώμη.
Το ίδιο και οι πληροφορίες ότι έκανε σύσκεψη στο γραφείο του, με θέμα τον τρόπο να διώξει από την εξουσία τον σημερινό πρωθυπουργό της Βρετανίας, για τον οποίον έγραψε στην πλατφόρμα του ότι «έπρεπε να βρίσκεται στην φυλακή».
Τα συμβόλαια με το αμερικανικό κράτος
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι γνώστες της πολιτικής σκηνής στην Ουάσιγκτον θεωρούν ότι ο Μασκ αξιοποιεί τη θέση του για να διασφαλίσει παχυλά συμβόλαια από το Αμερικανικό κράτος. Είτε στην αμυντική βιομηχανία είτε στην ανάπτυξη διαστημικών τεχνολογιών, ο ρόλος του ως βασικού προμηθευτή θέτει σοβαρά ερωτήματα για τη συγκέντρωση εξουσίας και πλούτου.
Η SpaceX, για παράδειγμα, έχει εξασφαλίσει συμβόλαια δισεκατομμυρίων για την εκτόξευση δορυφόρων και την υποστήριξη του στρατού, γεγονός που ενισχύει την εξάρτηση των Η.Π.Α. από τις εταιρείες του.
Η επιρροή του στα κοινωνικά δίκτυα
Μία άλλη πλευρά της εξουσίας του Μασκ είναι η επιρροή του στα κοινωνικά δίκτυα. Από τη στιγμή που απέκτησε το Twitter, έχει μετατραπεί σε έναν πολύτιμο μηχανισμό προπαγάνδας, δημοσίων σχέσεων και οικονομικής διαφήμισης. Όταν ένας άνθρωπος με τόση επιρροή προωθεί την ατζέντα του σε δισεκατομμύρια χρήστες, η γραμμή μεταξύ ενημέρωσης και χειραγώγησης γίνεται πολύ λεπτή. Όταν, μάλιστα, υπάρχουν καταγγελίες για λογοκρισία ή προώθηση συγκεκριμένων αφηγημάτων, η συζήτηση για την ευθύνη και τη διαφάνεια γίνεται ακόμα πιο επίκαιρη.
Ένας από τους λόγους που ο Μασκ έχει καταφέρει να διατηρήσει την εικόνα του αντισυστημικού ηγέτη είναι η ρητορική του και ο τρόπος με τον οποίο προκαλεί αυτό που ονομάζει «κατεστημένο». Όμως, η πλούσια περιουσία του, οι συνεργασίες του με κυβερνήσεις και οι δράσεις του υπέρ συγκεκριμένων οικονομικών συμφερόντων αμφισβητούν την πραγματικότητα αυτής της εικόνας. Είναι όντως αντισυστημικός ή απλώς χρησιμοποιεί τη ρητορική αυτή για να εξυπηρετήσει τα δικά του συμφέροντα; Όταν υποστηρίζει καταφανώς πολιτικά κινήματα που διχάζουν, η εικόνα του αποκτά μια πιο σκοτεινή χροιά.
Η σχέση εξυπνάδας και επικινδυνότητας
Η περίπτωση του Μασκ φέρνει στο προσκήνιο ένα διαχρονικό ερώτημα: πόσο επικίνδυνος μπορεί να γίνει ένας άνθρωπος όταν συνδυάζει εξυπνάδα, ικανότητες και τεράστια εξουσία, χωρίς όμως να διαθέτει εντός του ηθικό και ιστορικό έρμα;
Ο Μασκ είναι αναμφίβολα ένας χαρισματικός άνθρωπος, όμως η απουσία περιορισμών στην επιρροή του δημιουργεί ανησυχίες. Η εξυπνάδα του, σε συνδυασμό με την έλλειψη διαφάνειας και τις αμφιλεγόμενες επιλογές του, μπορεί να τον καθιστούν τόσο καινοτόμο όσο και επικίνδυνο.
Όταν ένας άνθρωπος σαν τον Μασκ συνδυάζει οικονομική, τεχνολογική και πολιτική εξουσία, οι κίνδυνοι είναι πραγματικοί.
Η συγκέντρωση εξουσίας σε έναν μόνο παίκτη μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλα προβλήματα, όπως τη χειραγώγηση της κοινής γνώμης, την υπονόμευση της δημοκρατίας και την ενδυνάμωση γεωπολιτικών εντάσεων. Βεβαίως υπάρχουν και κείνοι που διατηρούν την προσδοκία ότι η καινοτομία και η οραματικότητα του Μασκ μπορούν να οδηγήσουν σε μια καλύτερη παγκόσμια κοινωνία.
Το βέβαιο είναι ότι κινείται out of the box και μάλιστα δίπλα στον πιο απρόβλεπτο και μυστηριώδη Πρόεδρο που εξέλεξαν ποτέ οι ΗΠΑ. Κανένας δεν ξέρει τι θα κομίσει αυτό το εκρηκτικό δίδυμο. Οι πρώτες κινήσεις του Μασκ ως υπουργό του Τραμπ θα δείξουν και την κατεύθυνση του. Είναι ικανός, από το να κάνει θαύματα μέχρι να λειτουργήσει απολύτως καταστροφικά. Στην παρούσα φάση, παραμένει ένας πολιτικός γρίφος, άξιος κοινωνικού και ηθικού προβληματισμού, που θέτει τη δημοκρατία και την εξουσία στο μικροσκόπιο.
