Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press του Σαββάτου
του Γιάννη Καντέλη
Τον Ιούλιο του 2016 ο Αλέξης Τσίπρας επιχείρησε να στήσει μια παγίδα για τη Νέα Δημοκρατία. Άλλαξε τον εκλογικό νόμο, με τον οποίο έγινε πρωθυπουργός σε δύο συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις το 2015 και έφερε στη Βουλή την απλή αναλογική, που πέρασε με τις ψήφους του ΣΥΡΙΖΑ, των ΑΝΕΛ και της Ένωσης Κεντρώων.
Με απλή πλειοψηφία θα ίσχυε από τις μεθεπόμενες εκλογές, αλλά αυτό αρκούσε στον τότε πρωθυπουργό. Το σκεπτικό έμοιαζε απλό. Ακόμα και αν ο ίδιος έχανε, όπως και έγινε, το 2019 θα ναρκοθετούσε τις αμέσως επόμενες εκλογές και μια δεύτερη ήττα δεν θα τον έστελνε αυτομάτως σπίτι του, αλλά είτε θα τον καθιστούσε ρυθμιστή των εξελίξεων είτε στη χειρότερη θα εμπόδιζε τη Ν.Δ. να σχηματίσει κυβέρνηση και ο ίδιος θα μπορούσε να ξαναμπεί στο πολιτικό παιχνίδι.
Η παγίδα, όμως, που είχε ως στόχο τη Ν.Δ. κατέληξε, λόγω των κοσμογονικών διεθνών εξελίξεων, σε παγίδα για την ίδια τη χώρα. Σε μια περίοδο παγκόσμιων αναταράξεων με αλληλοσυμπληρούμενες κρίσεις να δοκιμάζουν τις δυτικές κοινωνίες, η περίοδος αστάθειας που εγγυάται η ακυβερνησία στην οποία οδηγεί η απλή αναλογική, αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της χώρας. Ποιο όμως είναι αυτό το διάστημα;
Πόσο θα είναι το κενό
Με βάση τα όσα ορίζονται στο Σύνταγμα και τις προβλέψεις του εκλογικού νόμου, αν ο πρωθυπουργός αποφασίσει να προκηρύξει πρόωρες εκλογές και αυτές διεξαχθούν π.χ. στις 2 Οκτωβρίου, στο καλύτερο σενάριο, η περίοδος ουσιαστικής ακυβερνησίας θα διαρκέσει 34 ημέρες. Ας δούμε, όμως, πώς προκύπτει αυτό το χρονικό διάστημα και τι γίνεται.
Με δεδομένο, βάση όλων των δημοσκοπήσεων, ότι στην πρώτη κάλπη κανένα κόμμα δεν θα κερδίσει την αυτοδυναμία, την αμέσως επόμενη ημέρα ξεκινούν οι διαδικασίες σχηματισμού κυβέρνησης. Με βάση το Σύνταγμα, αν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή, για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής και αν η προσπάθεια δεν τελεσφορήσει, η διαδικασία επαναλαμβάνεται και για τα δύο κόμματα που ακολουθούν, με κάθε διερευνητική εντολή να έχει διάρκεια τριών ημερών.
Για πολιτικούς λόγους, πιθανόν ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα καταθέσει αυθημερόν τη διερευνητική εντολή που θα λάβει, για να επισπευσθούν οι διαδικασίες. Μετά ακολουθούν οι κ.κ. Τσίπρας και Ανδρουλάκης, που είναι πιθανό να εξαντλήσουν το περιθώριο των τριών ημερών που τους δίνεται, για πολιτικούς, επίσης, λόγους. Σε αυτό το πολύ πιθανό σενάριο, η όλη διαδικασία αναμένεται να διαρκέσει από τη Δευτέρα 3 Οκτωβρίου έως και τις 8 του μήνα.
Εάν διαπιστωθεί αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης και οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα καλέσει τους αρχηγούς των κομμάτων είτε σε πολιτικό συμβούλιο είτε κατά μόνας για το σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα. Η διαδικασία αυτή θα διαρκέσει το πολύ δύο ημέρες, έως τις 10 Οκτωβρίου, με βάση το σενάριο που εξετάζουμε.
Εάν όλες οι προσπάθειες αποβούν άκαρπες, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναθέτει στον πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή. Η εντολή ανατίθεται στον αρχαιότερο, ο οποίος στην προκειμένη περίπτωση είναι ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Ιωάννης Σαρμάς.
Η υπηρεσιακή κυβέρνηση
Στη συνέχεια, η υπηρεσιακή κυβέρνηση προκηρύσσει νέες εκλογές, μέσα στα όρια που προβλέπει το Σύνταγμα και ο εκλογικός νόμος, και το συντομότερο είναι σε 21 ημέρες. Έτσι, αν οι πρώτες κάλπες με την απλή αναλογική στηθούν στις 2 Οκτωβρίου, οι δεύτερες εκλογές με την ενισχυμένη αναλογική θα γίνουν στις 6 Νοεμβρίου, αν «τρέξουν» οι διαδικασίες με τα μικρότερα δυνατά περιθώρια.
Αν προκύψει αυτοδύναμη κυβέρνηση, έχοντας καταφέρει το πρώτο κόμμα να συγκεντρώσει τουλάχιστον το 38% των ψήφων, η περιπέτεια τελειώνει. Θα έχει προηγηθεί όμως, μια περίοδος αβεβαιότητας και αστάθειας 34 τουλάχιστον ημερών και αν συνυπολογιστεί η προεκλογική περίοδος πριν τις πρώτες εκλογές, τότε αυτό το διάστημα ανέρχεται στις 55 ημέρες.
Βέβαια, η κατάσταση γίνεται εξαιρετικά δύσκολη αν και στις δεύτερες εκλογές δεν σχηματιστεί κυβέρνηση, καθώς τότε οι διαδικασίες που περιγράψαμε θα εκκινήσουν από την αρχή, παρατείνοντας τους κινδύνους για τη χώρα.
