Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press του Σαββάτου
του Πάνου Μπαΐλη
Τον ρομαντισμός του Χατζηδάκη ( πως τον λεν τον ποταμό…Ιλισό) από τον τραγικό απολογισμό μιας πλημμύρας από τον Βαμβακάρη (με παράσυρε το ρέμα) χωρίζουν (εκτός των άλλων) οι χιλιάδες παρεμβάσεις στο κορμί της Αττικής που έφεραν τα πάνω κάτω. Άλλαξαν τη μορφολογία του εδάφους, το περιβάλλον, το κλίμα της πρωτεύουσας η οποία έθαψε ή φυλάκισε ποτάμια, ρέματα, χείμαρρους στο όνομα της οικιστικής ανάπτυξης!
Στις αρχές του 20ου αιώνα ,όπως έχει καταγραφεί, διέσχιζαν το λεκανοπέδιο 700 χείμαρροι, ποτάμια και ρυάκια. Ο Ιλισός, ο Ηριδανός, ο Κυκλόβορος, το Λυκόρεμα, ο Βουρλοπόταμος, ο Βοϊδοπνίχτης, ο Αλασσώνας και φυσικά ο Κηφισός είναι τα ποτάμια που χάθηκαν από την επιφάνεια της γης. Και αν για κάποια τα μπάζωμα τους ή η διευθέτησή τους ήταν αναγκαία ,το μεγάλο παράπονο τεχνικών και μη είναι η κάλυψη του Ιλισού. Ένα έργο που άρχισε το 1939 με τον Ιωάννη Μεταξά να το ανακοινώνει όλο καμάρι με την περιβόητη φράση «Θάπτομεν τον Ιλισό». Σχεδόν 10 χρόνια αργότερα στη θέση του ποταμού κατασκευάστηκαν οι οδοί Μιχαλακοπούλου, Βασιλέως Κωνσταντίνου και Καλλιρόης.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΙΓΜΕ (Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών) το 2000 από τις εκατοντάδες των ποταμών, των χειμάρρων και των ρεμάτων έμειναν ορατά περίπου 70. Σήμερα δεν υπερβαίνουν τα 50.
Σε απόλυτους αριθμούς στην Αττική έχουν γίνει τσιμέντο και μπάζα περίπου 550 χιλιόμετρα ρέματα και χείμαρροι χάρη της ανάπτυξης.
Το ιερό ποτάμι ο Ιλισός
Ο Ιλισός, ήταν το μεγαλύτερο και ,κατά την παράδοση , το ιερό ποτάμι που διέσχιζε την Αθήνα .
Πήγαζε από τον Υμηττό, και κατέληγε στον Φαληρικό όρμο. Δεν σταμάτησε ποτέ να κυλάει ,μόνο που αυτό πλέον γίνεται υπογείως κάτω από τη Μιχαλακοπούλου, τη Βασιλίσσης Σοφίας ,την Καλλιρόης .
Οι αρχαίοι Αθηναίοι τον θεωρούσαν ιερό και για τον λόγο αυτό στις όχθες του είχαν κτίσει πολλούς βωμούς θεών, όπου τελούνταν τα Μικρά Μυστήρια, τα οποία σχετίζονταν τόσο με τα Ελευσίνια, όσο και με Διονυσιακές τελετουργίες.
Από το ποτάμι σύμβολο το μόνο που μπορεί να δει κάποιος είναι ένα τμήμα στεγνής και χορταριασμένης κοίτης όπου είναι χτισμένη η Αγία Φωτεινή .
Μαζί με τον Ιλισό χάθηκε και ένα άλλο ιστορικό ποτάμι που κυλούσε στο κέντρο της Αθήνας, ο Ηριδανός που ξεκινούσε από τον Λυκαβηττό και κατέβαινε από το Κολωνάκι στις οδούς Μητροπόλεως και Ερμού, στην Αρχαία Αγορά και κατέληγε στον Κεραμεικό.
Από το Λυκαβηττό ξεκινούσε και ο Βοϊδοπνίχτης που χωριζόταν, με ένα μέρος του να περνάει από την οδό Δημοκρίτου και την οδό Ακαδημίας προς το Αρσάκειο. Από τα Τουρκοβούνια ξεκινούσε ο Κυκλόβορος, ένας από τους μεγαλύτερους χείμαρρους της Αθήνας, που έφθανε στο Πεδίον του Άρεως και διαμέσου της οδού Μάρνη και κατέληγε στην πλατεία Βάθη. Το Παγκράτι και τον Βύρωνα διέσχιζαν ο Αλασσώνας και το ρέμα «Πήδημα της Γριάς» αντίστοιχα. Στο Φάληρο χύνονταν ο Βουρλοπόταμος (ή Ξηροτάγαρος) και το ρέμα της Πικροδάφνης. Το ρέμα του Ποδονίφτη κυλάει κάθετα τους δήμους Χαλανδρίου, Ψυχικού, Φιλοθέης και Ν. Ιωνίας, διασχίζει υπόγεια τη Λεωφόρο Κηφισίας καταλήγοντας στον Κηφισό.
Οι κατά καιρούς γεωτρήσεις του ΙΓΜΕ έδειξαν ότι οι περισσότεροι δρόμοι της Αθήνας κρύβουν ένα μπαζωμένο ρέμα ή ένα υπόγειο ποτάμι. Ενώ μελέτη του Πολυτεχνείου δείχνει ότι τα ανοιχτά ρέματα το 1945 είχαν μήκος 1.280 χιλιόμετρα με τον αριθμό τους σήμερα να μειώνεται στα 434 χιλιόμετρα.
Ο Κηφισός των πλημμυρών
Ο Κηφισός θεωρείται το τελευταίο χαμένο ποτάμι της Αττικής. Πηγάζει από την Πάρνηθα και εκβάλλει στο Φάληρο αφού διασχίσει μία έκταση 12.000 στρεμμάτων που διέρχεται μέσα από τουλάχιστον δέκα περιοχές της Αττικής, μεταξύ των οποίων η Νέα Ερυθραία, η Κηφισιά, η Λυκόβρυση, η Μεταμόρφωση και η Νέα Φιλαδέλφεια και εκβάλλει στο Φαληρικό όρμο του Σαρωνικού.
Η κατάσταση στον Κηφισό πριν από 30 χρόνια είχε χαρακτηριστεί επικίνδυνη και για τον λόγο αυτό είναι εκδοθεί προεδρικό διάταγμα για τη διαφύλαξή του. Και όμως πριν από περίπου 50 χρόνια στο Μοσχάτο συγκεντρωνόταν ερασιτέχνες και επαγγελματίες ψαράδες. Με τα χρόνια λύματα και χημικά απόβλητα νέκρωσαν και το δεύτερο (μετά των Ιλισό) ιερό ποτάμι των Αθηνών.
Η Αττική από το 1896 έως το 2002 έζησε 6 πλημμύρες οι οποίες στοίχισαν τη ζωή σε 170 άτομα.
Η πλέον τραγική ήταν εκείνη τις 22 Νοεμβρίου του 1934, έξι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την καταιγίδα που «έπνιξε» το Νέο Φάληρο, το Περιστέρι, την Κοκκινιά, τον Ρέντη και το Μοσχάτο. Ήταν η πλημμύρα που τραγούδησε ο Μάρκος Βαμβακάρης με τον τίτλο «Με παράσυρε το ρέμα». Τότε οι πολίτες μεταφέρονταν με βάρκες, ενώ για 2-3 εβδομάδες κάποιοι άνθρωποι ζούσαν μέσα στις λάσπες!
Ο Κηφισός προς το τέλος της δεκαετίας του ’90 είχε υπερχειλίσει πολλές φορές προκαλώντας τεράστιες ζημιές. Η κατάσταση έγινε χειρότερη το 2002 όταν οι πλημμύρες έπνιξαν τις περιοχές Νέου Φαλήρου, Ρέντη και Μοσχάτου. Το θέμα ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα ως «μνημείο» εγκατάλειψης, αδιαφορίας και ανεξήγητων κακοτεχνιών.
Τότε το Συμβούλιο Εφετών Πειραιά παραπέμπει σε δίκη 41 άτομα για το κακουργηματικό αδίκημα της πλημμύρας από ενδεχόμενο δόλο κατ’ εξακολούθηση από την οποία μπορούσε να προκύψει κίνδυνος σε άνθρωπο.
Από το 1984 έως το 2004 έγιναν διάφορα έργα. Δυστυχώς όμως αυτά αντί να ξεκινήσουν από τις εκβολές προς τις πηγές έκαναν το αντίθετο.
