του Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου*
Σε μια πολύ ασυνήθιστη επίθεση προς τις μεγάλες εταιρείες πετρελαίου και αερίου και τις τράπεζες πίσω τους προέβη ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, τόσο σχετικά με την οικονομική τους πολιτική, όσο και για τη στάση τους αναφορικά με την κλιματική αλλαγή, κατηγορώντας τες για εξωφρενική «φιλοχρηματία», αλλά και αναφερόμενος, εμμέσως πλην σαφώς, στις πρόσφατες αποκαλύψεις ότι η Exxon γνώριζε από το 1970 με μεγάλη ακρίβεια τα της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής, αλλά έλεγε και έκανε τα αντίθετα από αυτά που επέβαλλε η επιστημονική της γνώση.
Ο Α.Γκουτέρες κάλεσε τις κυβερνήσεις παγκοσμίως να φορολογήσουν τα υπερβολικά κέρδη αυτών των εταιρειών, για να στηρίξουν τους πιο τρωτούς πληθυσμούς, χαρακτηρίζοντας «ανήθικα» τα κέρδη που απέσπασαν οι εταιρείες εν μέσω ενεργειακής κρίσης.
Υπολογίζεται ότι τέσσερις από τις μεγαλύτερες εταιρείες ορυκτών καυσίμων, οι Εxxon Mobil, Chevron, Shell και TotalEnergies κέρδισαν το τελευταίο τρίμηνο συνολικά 51 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από ό,τι το αντίστοιχο τρίμηνο πέρυσι. Το περασμένο καλοκαίρι ο ίδιος ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι η Exxon και άλλες εταιρείες έβγαζαν «περισσότερα λεφτά και από τον Θεό» εν μέσω ενεργειακής κρίσης και εκτόξευσης των τιμών της ενέργειας που πληρώνουν οι καταναλωτές.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ υπογράμμισε ότι η σύγκρουση στην Ουκρανία σε συνδυασμό με την κατάρρευση του κλίματος της Γης, μας έχουν φέρει στα πρόθυρα μιας παγκόσμιας επισιτιστικής, ενεργειακής και χρηματοπιστωτικής κρίσης: «Πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, που βουλιάζουν στα χρέη, δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση και αγωνίζονται να ανακάμψουν από την πανδημία του COVID-19 μπορεί να βρεθούν στο χείλος του γκρεμού. Βλέπουμε ήδη τα προειδοποιητικά σημάδια ενός κύματος οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής που δεν θα αφήσει καμία χώρα ανέγγιχτη», τόνισε χαρακτηριστικά ο κ.Γκουτέρες.
Πολυεθνικές και Κλιματική Αλλαγή
Αλλά δεν είναι μόνο το οικονομικό θέμα για το οποίο καυτηρίασε τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων ο γγ του ΟΗΕ. Είναι και η στάση τους στο μείζον για την ανθρωπότητα πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Αίσθηση προκάλεσε σχετικά η μελέτη του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και του Ινστιτούτου Έρευνας για τις κλιματικές επιπτώσεις του Πότσνταμ, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην έγκυρη επιθεώρηση Science. Σύμφωνα με αυτή, η εταιρεία Exxon γνώριζε με «ακρίβεια που κόβει την ανάσα» την επερχόμενη καταστροφή τού κλίματος της Γης, αλλά ισχυριζόταν δημόσια τα εντελώς αντίθετα από αυτά που οι επιστήμονές της ήδη γνώριζαν μετά βεβαιότητας. Και όχι μόνο το έκανε αυτό, αλλά και κινητοποιήθηκε για να αποτρέψει κάθε δράση που αποσκοπούσε στον περιορισμό των ορυκτών καυσίμων.
Οι επιστήμονες της εταιρείας μπόρεσαν, τουλάχιστον από το 1970, να προβλέψουν ότι θα είχαμε αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη με ρυθμό που δεν είχε παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων ετών, ειδικότερα κατά 0,2 βαθμούς ανά δεκαετία, εξαιτίας των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από την καύση πετρελαίου, άνθρακα και άλλων ορυκτών καυσίμων. Η πρόβλεψη απεδείχθη εντυπωσιακά κοντά σε αυτό που συνέβη στη συνέχεια.
Η μελέτη του Χάρβαρντ και του γερμανικού ινστιτούτου ανέλυσε περισσότερα από 100 εσωτερικά ντοκουμέντα της Exxon, αλλά και δημοσιεύσεις των επιστημόνων της σε επιστημονικά περιοδικά από το 1977 έως το 2014. Σύμφωνα με την ανάλυση της μελέτης, η Exxon ορθώς απέρριψε την ιδέα που συζητιόταν στη δεκαετία του 1970, σύμφωνα με την οποία πηγαίναμε σε μια νέα εποχή παγετώνων και προέβλεψε ορθώς ότι η Γη κατευθυνόταν σε σούπερ υπερθέρμανση προκαλούμενη από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2), εξαιτίας των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Προέβλεψε ακόμα ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να ανιχνευθεί γύρω στο έτος 2000 και υπολόγισαν ακόμα και έναν «προϋπολογισμό άνθρακα» που θα χρειαζόταν για να κρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου.
Πώς χρησιμοποίησε η εταιρεία αυτή τη γνώση της; Επιδόθηκε σε μια μακρά εκστρατεία υποτίμησης ή αμφισβήτησης των (και δικών της!) επιστημονικών συμπερασμάτων. Τόσο η Exxon, όσο και οι άλλοι κολοσσοί των ορυκτών καυσίμων, χρηματοδότησαν μεγάλες διαφημιστικές καμπάνιες για να υποστηρίξουν ότι δεν υφίσταται κλιματική αλλαγή (https://www.theguardian.com/environment/2021/nov/18/the-forgotten-oil-ads-that-told-us-climate-change-was-nothing ). Ακόμα και το 2013, ο πρόεδρός της Exxon, Rex Tillerson, υποστήριζε ότι τα κλιματικά μοντέλα «δεν ήταν ικανοποιητικά» και ότι «υπάρχουν αβεβαιότητες» για την επίδραση των ορυκτών καυσίμων στο κλίμα. (Αργότερα, ο Ντόναλντ Τραμπ, του οποίου ο Τίλλερσον υπήρξε ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών, χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή ένα μύθο που έχουν εφεύρει οι Κινέζοι (!) και προκάλεσε την αποχώρηση των ΗΠΑ από την παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα, απόφαση που ανέτρεψε η παρούσα αμερικανική κυβέρνηση).
Η δράση των πολυεθνικών των ορυκτών καυσίμων για την αμφισβήτηση των συμπερασμάτων της επιστήμης και την αποτροπή δράσεων που θα έπλητταν τα συμφέροντά τους δεν έμεινε χωρίς συνέπειες. Μιλώντας στον βρετανικό Guardian η Natalie Mahowald, κλιματική επιστήμων στο Πανεπιστήμιο Cornell, υπογράμμισε ότι όλο αυτό καθυστέρησε απαραίτητες επενδύσεις στην αιολική και ηλιακή ενέργεια και επηρέασε αρνητικά τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων.
Η νέα μελέτη συνεισφέρει νέα στοιχεία που τεκμηριώνουν την παραπληροφόρηση της εταιρείας, δήλωσε από την πλευρά του ο ειδικός στην πολιτική περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Brown, Robert Brulle, που προσέθεσε ότι είναι σίγουρος ότι τα νέα στοιχεία θα ληφθούν υπόψην στις διάφορες αγωγές που αποσκοπούν στο να πληρώσουν οι πετρελαϊκές εταιρείες αποζημιώσεις για τις ζημιές που προκάλεσαν στο κλίμα.
Ερωτηθείς από τον Guardian, ένας εκπρόσωπος της Exxon είπε ότι «το ζήτημα αυτό έχει επανέλθει αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια και κάθε φορά η απάντησή μας είναι η ίδια: αυτοί που λένε ότι “η Exxon γνώριζε” σφάλλουν στα συμπεράσματά τους. Το 2019, ο Δικαστής Barry Ostrager του Ανώτατου Δικαστηρίου της Πολιτείας της Νέας Υόρκης απεφάνθη ότι οι επικεφαλής και οι απασχολούμενοι στην Exxon είναι αφοσιωμένοι στην εκτέλεση των καθηκόντων τους κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο… Η μαρτυρία αυτών των μαρτύρων έδειξε ότι η ExxonMobil έχει μια κουλτούρα πειθαρχημένης ανάλυσης, σχεδιασμού, μέτρησης και αναφοράς».
Το βέβαιο είναι ότι έχουμε μπει, για πρώτη φορά στην ιστορία του Ανθρώπου, σε μια εποχή εκθετικής ανάπτυξης τεχνολογιών (πυρηνική ενέργεια, βιοτεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη, κυβερνητική, βιοχημεία κλπ.) που, εκτός των προόδων που ενδεχομένως μπορούν να έχουν, προσφέρουν πρωτοφανείς δυνατότητες ελέγχου των ανθρώπων, των ιδεών και του φυσικού περιβάλλοντος στο οποίο ζουν, αλλά και εμπεριέχουν τεράστιους κινδύνους, ακόμα και καταστροφής της ίδιας της ζωής. Μοιάζει κατά κάποιο τρόπο σαν ο άνθρωπος να διασχίζει ένα σύνορο και να μπαίνει στη σφαίρα των θεών (ή των δαιμόνων για κάποιους). Ένα βασικό ερώτημα που προκύπτει σε αυτές τις συνθήκες είναι το κατά πόσον τα κολοσσιαία ιδιωτικά συμφέροντα (με προϋπολογισμούς πολύ μεγαλύτερους των περισσότερων κρατών του κόσμου), που έχουν όλο και περισσότερο στα χέρια τους το ίδιο το μέλλον του Γένους των Ανθρώπων, υπόκεινται σε αποτελεσματικό δημόσιο και διεθνή έλεγχο και δρουν προς όφελος και πάντως χωρίς να βλάπτουν τα πιο κρίσιμα, «υπαρξιακά» θα λέγαμε συμφέροντα της ανθρωπότητας και του πολιτισμού της.
(*) Ο Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος είναι δημοσιογράφος
