Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Συνέντευξη στη Μάρθα Λεκκάκου
Κύριε Γενικέ, ως αρμόδιος για τα Τομεακά Προγράμματα θα θέλαμε να μας δώσετε την εικόνα αυτή τη περίοδο στη χώρα μας, όσον αφορά στη στόχευση, στη διαθέσιμη χρηματοδότηση και στην απορρόφηση των βασικότερων προγραμμάτων που βρίσκονται σε εξέλιξη.
Η Γενική Γραμματεία, σύμφωνα και με την τελευταία τροποποίηση του οργανογράμματος του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, είναι αρμόδια για την διαχείριση των 5 μεγαλύτερων τομεακών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2021-2027, δηλαδή για τα προγράμματα «Ανταγωνιστικότητα», «Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή», «Περιβάλλον και Κλιματική Αλλαγή», «Μεταφορές» και «Πολιτική Προστασία». Συνολικά το «χαρτοφυλάκιο» της Γενικής Γραμματείας ανέρχεται σε 14,5 δις ευρώ για τη περίοδο 2021-2027.
Στη παρούσα χρονική στιγμή βρισκόμαστε πριν το τέλος του 3ου έτους υλοποίησης των προγραμμάτων, τα οποία εγκρίθηκαν το καλοκαίρι του 2022. Υπάρχει πλήρης ενεργοποίηση όλων των προγραμμάτων και ήδη έχει ξεκινήσει η υλοποίηση σημαντικών δράσεων σε όλα τα προγράμματα.
Ενδεικτικά θα ήθελα να αναφέρω τα έργα ενισχύσεων για τις Μμε, τόσο για την ίδρυση νέων, όσο και για την μετάβασή τους στην πράσινη και την ψηφιακή εποχή. Ακόμη υλοποιούνται δράσεις για την αντιπλημμυρική θωράκιση της χώρας, για την μετατροπή των μονάδων ανακύκλωσης απορριμμάτων σε σύγχρονες μονάδες ανάκτησης και ανακύκλωσης, για την ανάπλαση του Φαληρικού Όρμου, δράσεις πολιτικής προστασίας με την αγορά νέων πυροσβεστικών ελικοπτέρων, 1 αεροσκάφους Canadair καθώς και νέων πυροσβεστικών οχημάτων και τέλος η κατασκευή της γραμμής 4 του Μετρό της Αθήνας μετά και την ολοκλήρωση του μετρό Θεσσαλονίκης, το οποίο αξίζει να σημειωθεί, υλοποιήθηκε με συγχρηματοδότηση από την ΕΕ.
Ωστόσο, δε θα πρέπει να ξεχνάμε τις πολύ σημαντικές δράσεις που λαμβάνουν χώρα στον τομέα της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού τόσο με δράσεις που υλοποιούνται μέσω προγραμμάτων της ΔΥΠΑ για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των ανέργων στην αγορά εργασίας όσο και δράσεις για την παιδεία.
Τα προγράμματα στοχεύουν διαχρονικά στην παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας, στην ενίσχυση των υποδομών της χώρας και στην ενίσχυση των προοπτικών του ανθρωπίνου κεφαλαίου στην αγορά εργασίας. Λόγω των αυξημένων αναγκών της Χώρας κατά την περίοδο έναρξης των προγραμμάτων, η οποία συνέπεσε με την έξοδο από την πανδημία, δόθηκε μεγάλη έμφαση στην άμεση ενεργοποίηση των προγραμμάτων και για το σκοπό αυτό προκηρύχθηκαν πολλές δράσεις με σαφώς εμπροσθοβαρή χαρακτήρα.
Θα πρέπει οι ενδιαφερόμενοι (πολίτες, επιχειρήσεις κλπ) να ενημερώνονται τακτικά – και ανάλογα με τις ανάγκες χρηματοδότησής τους – από τις σχετικές ιστοσελίδες του ΕΣΠΑ και των επιμέρους προγραμμάτων, όπου δημοσιεύονται τόσο οι νέες όσο και οι επικείμενες προσκλήσεις νέων δράσεων, πέραν των ενεργειών δημοσιοποίησης στις οποίες προβαίνει το Υπουργείο.
Η προγραμματική περίοδος για το ΕΣΠΑ 2014-2020, όπως έχετε αναφέρει, δείχνει ότι ενισχύθηκαν τα 2/3 ΑΦΜ των εν λειτουργία ΜμΕ. Πλέον έχει ξεκινήσει η νέα προγραμματική περίοδος 2021-2027. Ποια η στόχευση της νέας περιόδου; Πως μπορούν να ωφεληθούν οι ΜμΕ;
Όντως, κατά την προγραμματική περίοδο 2014-2020 έγινε μία πολύ μεγάλη προσπάθεια ενίσχυσης των επιχειρήσεων με διττό στόχο: αφενός την ενίσχυση των επιχειρήσεων που ακόμη τότε βίωναν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης και αφετέρου την αντιμετώπιση των πολύ σοβαρών επιπτώσεων της πανδημίας προς τον γενικότερο παραγωγικό ιστό της χώρας, ιδιαίτερα για την ανθεκτικότητα και την επανεκκίνηση της λειτουργίας. Μία απολύτως επιτυχημένη εκ του αποτελέσματος μεσοπρόθεσμη στρατηγική που ενσωμάτωσε και πρωτοβουλίες δραστικής απλοποίησης των διαδικασιών χρηματοδότησης των ΜμΕ.
Κύριο ρόλο σε αυτό έπαιξαν οι χρηματοδοτήσεις μέσω του προγράμματος ΕΠΑΝΕΚ, όπου μαζί με την επιπλέον χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις αναπροσαρμογές, έφτασε από τα 4,2 δις αρχικού προϋπολογισμού να «κλείσει» πέρυσι στα 8,1 δις ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού κατευθύνθηκε σε ενισχύσεις προς επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα να έχουν ενισχυθεί μέσω του Προγράμματος 374.395 μοναδικά ΑΦΜ ΜμΕ. Λαμβάνοντας υπόψη ότι στην Ελλάδα λειτουργούν 731.829 ΜμΕ (στοιχεία έτους 2023, SME Country Fact Sheet 2023, European Commission) προκύπτει ότι κατά τη διάρκεια της Προγραμματικής Περιόδου 2014-20 και μόνο μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΕΠΑνΕΚ) ενισχύθηκε το ήμισυ περίπου (51%) των ΜμΕ που λειτουργούν σήμερα στη Χώρα (συμπεριλαμβανομένων των ενισχύσεων που δόθηκαν σε ΜμΕ για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας).
Η προσέγγιση αυτή μετατοπίσθηκε στην περίοδο 2021-2027 προς μία στρατηγική δημιουργίας νέων, ανταγωνιστικών, καινοτόμων ΜμΕ, ανθεκτικών στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής και του περιβάλλοντος και δημιουργίας βιώσιμων θέσεων απασχόλησης υψηλής εξειδίκευσης. Αυτά προγραμματίζεται να επιτευχθούν μέσω της υλοποίησης του «Ανταγωνιστικότητα 2021-2027», του πρώτου προγράμματος για την επιχειρηματικότητα στην ΕΕ-27 που εγκρίθηκε για την περίοδο 2021-27.
Η συνέπεια των ελληνικών αρχών επέτρεψε την γρήγορη εκκίνηση του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 πολύ γρηγορότερα από ότι σε παλαιότερες περιόδους. Οι πρώτες και μεγαλύτερες προσκλήσεις του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 ύψους 1,35 δις €, στοχεύουν στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας : η Πράσινη μετάβαση, ο Ψηφιακός μετασχηματισμός, η Ίδρυση νέων μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Στις παραπάνω δράσεις έχουν υποβληθεί πάνω από 21.000 αιτήσεις ΜμΕ συνολικού προϋπολογισμού άνω των 2,5 δις €. Ήδη (αν συνυπολογίσουμε και το δανειακό σκέλος του ΤΕΠΙΧ 3) μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί περισσότερες από 12.600 αιτήσεις ΜμΕ και ένα ποσό άνω 1,65 δις € έχει διοχετευθεί προς αυτές.
Τα ποσοτικά στοιχεία εφαρμογής των δράσεων στήριξης της επιχειρηματικότητας αντανακλούν τη βούληση της Πολιτικής Ηγεσίας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και ιδιαίτερα του Αναπληρωτή Υπουργού Ν. Παπαθανάση, για τη στήριξη των ΜμΕ της Χώρας, με απώτερο στόχο την επέκταση και αναβάθμιση της παραγωγικής τους λειτουργίας καθώς και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς τους.
Έχετε πρόσφατα πει ότι απαιτούνται αποφασιστικές επενδύσεις, που θα είναι στοχευμένες και θα έχουν μετρήσιμα αποτελέσματα. Τι εννοείτε;
Στη Χώρα μας έχουμε ήδη καταγράψει πέντε έτη ιστορικά υψηλών επιδόσεων σε ό,τι αφορά την απορρόφηση των ευρωπαϊκών πόρων του ΕΣΠΑ και αυτό μεταφράζεται σε ένα ισχυρότατο αναπτυξιακό αποτύπωμα, σε όρους πόρων που διατέθηκαν, αριθμού υλοποιούμενων έργων και μετρήσιμων αποτελεσμάτων για τους πολίτες. Όμως αυτές οι επιδόσεις δεν θα είχαν επιτευχθεί χωρίς την απλοποίηση της όλης διαδικασίας χρηματοδότησης, χωρίς παράλληλα να γίνονται εκπτώσεις στην αξιοπιστία αυτής ως προς το παραγόμενο αποτέλεσμα.
Ωστόσο, εξίσου κρίσιμο είναι να συνεχίσουμε την εντατική προσπάθεια ώστε να διασφαλίσουμε και την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των επενδύσεων αυτών.
Γιατί και σε προηγούμενες προγραμματικές περιόδους υπήρχε επάρκεια πόρων, όμως συγκεκριμένοι δύσκολοι ενδεχομένως στόχοι δεν επιτεύχθηκαν, μεταρρυθμίσεις δεν υλοποιήθηκαν και συνακόλουθα διαπιστωμένες ανάγκες δεν καλύφθηκαν. Ίσως κάποιες φορές να δημιουργήθηκαν και τεχνητές ανάγκες για την αξιοποίηση της υπάρχουσας χρηματοδότησης. Σήμερα έχοντας έναν διαθέσιμο προϋπολογισμό περί τα 72 δις € από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις στη χώρα μας αυτό δεν είναι επιτρεπτό.
Επαναλαμβάνω ότι στόχος της Πολιτικής Ηγεσίας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών είναι η διασφάλιση της αξιοποίησης των πόρων και η υλοποίηση δράσεων υψηλής προστιθέμενης αξίας για τις επιχειρήσεις και τους πολίτες, με αποτελέσματα απτά και μετρήσιμα τόσο για την οικονομία όσο και για την κοινωνία συνολικά.
Παρατηρούνται ωστόσο και καθυστερήσεις στις εκταμιεύσεις, καθιστώντας αναγκαία την εντατικοποίηση των διαδικασιών για να λάβει η αγορά την απαραίτητη στήριξη. Τι πρέπει να βελτιωθεί;
Είχαν παρατηρηθεί κάποιες καθυστερήσεις στις εκταμιεύσεις κατά το τέλος του 2023, καθώς τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο συνέπεσε η δυναμική έναρξη της νέας προγραμματικής περιόδου του ΕΣΠΑ 2021-2027 με τη λήξη της περιόδου επιλεξιμότητας δαπανών του ΕΣΠΑ 2014-2020 και υπήρξε κάποια σχετική πίεση στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Πλέον το ζήτημα έχει παύσει να υφίσταται και έχει ομαλοποιηθεί η κατάσταση σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ψήφιση του πρόσφατου νόμου για το ΠΔΕ εμπεριέχει πολλές διατάξεις που θα συμβάλλουν καθοριστικά στην απλούστευση και τη δραστική μείωση του χρόνου των διαδικασιών κατανομών και εκταμίευσης των απαιτούμενων ποσών για τις δράσεις
Προφανώς σχετικές χρονικές υστερήσεις στις εκταμιεύσεις προς τις επιχειρήσεις έχουν παρατηρηθεί στις δράσεις επιχειρηματικότητας.
Αυτό οφείλεται στο ότι το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Κρατικών Ενισχύσεων (ΟΠΣΚΕ) είναι ένα καινούργιο σύστημα, το οποίο παρέχει πολύ μεγάλες δυνατότητες και ευελιξίες, αξιοποιώντας τα στοιχεία όλων των δημόσιων βάσεων δεδομένων. Μειώνει δραστικά τη γραφειοκρατία, ενώ διασφαλίζει τη μη εμπλοκή του υποκειμενικού στοιχείου στην όλη διαδικασία.
Σε κάθε περίπτωση οι αρμόδιες Υπηρεσίες καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την επιτάχυνση των σχετικών διαδικασιών για την ταχεία διοχέτευση των εγκεκριμένων πόρων στην πραγματική οικονομία.
