Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Του Δ. Γιαννακόπουλου
Είναι αυτή η ευκαιρία που περίμενε η Ελλάδα από τις αρχές του 20ου αιώνα όταν πρωτοξεκίνησαν, δίχως ποτέ να ολοκληρωθούν, οι γεωτρήσεις στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, τη Ζάκυνθο και λίγο αργότερα στον Έβρο από τους Βρετανούς (London Oil Development), και τα Ισραηλινά λόμπι (Pan Israel και Deilman) ;
Το έναυσμα των καθολικών εξορύξεων υδρογονανθράκων δόθηκε από τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ την ημέρα της ορκωμοσίας και ταυτόχρονα, το υπουργείο Περιβάλλοντος αποδέχονταν την εκδήλωση ενδιαφέροντος της αμερικανικής Chevron για έρευνες κοιτασμάτων φυσικού αερίου στη θαλάσσια περιοχή «νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και έως δυτικά της Κρήτης».
Από τον Μάιο του 2014 -επί συγκυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, όταν υπογράφτηκαν οι συμφωνίες (open door) για έρευνα – εκμετάλλευση υδρογονανθράκων στον Πατραϊκό κόλπο, το Κατάκολο Ηλείας και τα Ιωάννινα, έως σήμερα, η επιτευχθείσα πρόοδος είναι ελάχιστη και μάλλον απογοητευτική καθώς διεθνείς κολοσσοί αποχωρούν εξαιτίας της γραφειοκρατίας και των χρονοβόρων δικαστικών προσφυγών, όπως αντίστοιχα συνέβαινε παλαιότερα με τα μεταλλεία Χρυσού της Χαλκιδικής που σήμερα κρατούν «ζωντανή» τη Μακεδονία με χιλιάδες θέσεις απασχόλησης.
Τώρα όμως τα πράγματα φαίνεται ότι αλλάζουν: α) τέτοιου είδους επενδύσεις βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας της αμερικανικής πολιτικής και β) ανά πάσα στιγμή μπορεί να επεκταθούν και στα ανατολικά-νοτιοανατολικά της Μεσογείου, όπου η Τουρκία διεκδικεί «ζωτικούς χώρους».
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό η επέκταση της Chevron «έως τα δυτικά της Κρήτης» σημαίνει ότι θα αποκτήσει σύνορο με τον έτερο κολοσσό της Exxon Mobile- Hellenic Energy στα θαλάσσια οικόπεδα «νοτιοδυτικά της Κρήτης».
Μάλιστα, η κυβέρνηση προτίθεται προσεχώς να ανοίξει κι άλλο το παιχνίδι και να προχωρήσει σε νέες παραχωρήσεις περιοχών για έρευνα, το πιθανότερο για θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης που αποτελούν συνέχεια προς τα νοτιοανατολικά των παραχωρήσεων των ExxonMobil.
Από την πλευρά τους οι πετρελαϊκές έχουν στα χέρια τους τα αποτελέσματα των σεισμικών ερευνών που εκτέλεσαν τα ειδικά σκάφη και πλέον τα διαβάζουν και τα αναλύουν προκειμένου να αξιολογήσουν το υλικό ως προς την περιεκτικότητα και την ποσότητα των γεωλογικών δομών σε κοιτάσματα φυσικού αερίου.
Συνολικά έγινε χαρτογράφηση υπεδάφους έκτασης 12.583 τετραγωνικών χιλιομέτρων και δαπανήθηκαν για τις σεισμικές έρευνες 53 εκατ. ευρώ.
Η πρόσκληση
Προς το παρόν, όπως έγινε γνωστό, στην πρόσκληση ενδιαφέροντος θα αναφέρεται η προς αναζήτηση περιοχή, οι όροι και οι υποχρεώσεις του αδειούχου, τα κριτήρια επιλογής του, το ύψος του καταβλητέου παραβόλου και της εγγυητικής, η προθεσμία χορηγήσεως της άδειας και άλλες λεπτομέρειες.
Θα πρέπει ωστόσο να προηγηθούν τρεις υπουργικές αποφάσεις καθώς και η υποβολή της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) η οποία σύμφωνα με πληροφορίες είναι έτοιμη από την Ελληνική Διαχειριστική Εταιρία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ).
Με την πρώτη απόφαση θα γίνει αποδοχή του αιτήματος της Chevron για έρευνα στη θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και έως δυτικά της Κρήτης, η δεύτερη θα οριοθετεί την ακριβή ζώνη της παραχώρησης και η τρίτη θα εγκρίνει την πρόσκληση, θα περιλαμβάνει τις λεπτομέρειες του διαγωνισμού και θα προσδιορίζει τον τύπο της σύμβασης που θα υπογραφεί με τον παραχωρησιούχο.
Το ενδιαφέρον της Chevron για τις παραχωρήσεις οικοπέδων για έρευνες στην Ελλάδα είχε εκδηλωθεί το 2014 όταν είχε αποκτήσει τα διαθέσιμα τότε σεισμικά δεδομένα. Παράλληλα, την τελευταία διετία η εταιρεία βρισκόταν σε συζητήσεις με τις αρμόδιες αρχές για την είσοδό της στο upstream της Ελλάδας, είτε σε υφιστάμενες παραχωρήσεις σε σύμπραξη με άλλους παίκτες είτε σε νέες. Η παραχώρηση που διεκδικεί σήμερα είναι η τρίτη μεγαλύτερη στην Ελλάδα και φτάνει τα 11.000 τ.χλμ.
Αποθέματα
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΔΕΥΕΠ (Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων), η Ελλάδα δύναται να έχει αποθέματα αερίου και πετρελαίου αξίας πάνω από 250 δισ. ευρώ.
Η εκμετάλλευση αυτών των αποθεμάτων, με επίκεντρο το φυσικό αέριο, θα μπορούσε δυνητικά να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ελληνική οικονομία, προσφέροντας τη δυνατότητα για μηδενικές εκπομπές άνθρακα μέχρι το 2050, δρώντας παράλληλα καθοριστικά στην ενίσχυση του ρόλου της χώρας για ενεργειακή ασφάλεια σε περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Στη σχετική έκθεση για τα «μπλοκ» του Ιονίου και της Κρήτης αναφέρονται τα εξής:
«Μια συντηρητική εκτίμηση των δυνητικών και πιθανών αποθεμάτων των εν λόγω περιοχών, στις οποίες ωστόσο δεν έχει ακόμη διενεργηθεί εξερευνητική γεώτρηση, κυμαίνεται σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία της ΕΔΕΥΕΠ στα 24 τρις κυβικά πόδια (trillion cubic feet) ή 680 bcm (δισ. κυβικά μέτρα) φυσικού αερίου (risked recoverable reserves). Η πιθανή επιβεβαίωση αυτών των κοιτασμάτων υπερκαλύπτει τόσο την παρούσα όσο και τη μέλλουσα εγχώρια ζήτηση φυσικού αερίου καθιστώντας τη χώρα μας εξαγωγική έως τα τέλη της δεκαετίας».
Έκταση
Υπολογίζεται ότι η συνολική έκταση των θαλάσσιων οικοπέδων στα οποία ξεκίνησαν οι έρευνες για υδρογονάνθρακες ανάμεσα σε Κρήτη και Πελοπόννησο ξεπερνά τα 58.000 τ.χλμ., ενώ αντίστοιχα αυτή των χερσαίων τα 17.000 τ.χλμ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των επιστημόνων, στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν κοιτάσματα 2,5-5 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αερίου, το οποίο είναι ισοδύναμο με 14,5-29 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Ωστόσο, είμαστε ακόμα στο στάδιο των εκτιμήσεων, αφού αυτή τη στιγμή τα μόνα επιβεβαιωμένα κοιτάσματα που υπάρχουν είναι τα πετρέλαια του Πρίνου, ένα μικρό πετρελαϊκό κοίτασμα στο Κατάκολο και ένα μικρό κοίτασμα αερίου στην Επανομή, έξω από τη Θεσσαλονίκη.
Ανατολική Μεσόγειος
Στη δε Ανατολική Μεσόγειο όπου η Ελλάδα ένεκα της νησιωτικής δομής της διαδραματίζει σημαίνοντα ρόλο, συμμαχεί με Κύπρο, Ισραήλ και Αίγυπτο για το ιστορικού μεγέθους κοίτασμα φυσικού αερίου Ζορ.
Τον Μάιο του 2007 η Κυπριακή Δημοκρατία ξεκίνησε τον πρώτο γύρω των αδειοδοτήσεων για τις έρευνες υδρογονανθράκων στα τεμάχια, 1, 2 και 4 έως 12. Το τεμάχιο 12 περιλαμβάνει το κοίτασμα Αφροδίτη, το οποίο εκτιμάται ότι περιέχει 3,6 έως 6 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου. Τον Σεπτέμβριο του 2011 η αμερικανική εταιρεία Noble Energy ξεκίνησε την γεώτρηση στο τεμάχιο 12 γεγονός που οδήγησε την Τουρκία να υπογράψει τον καθορισμό ΑΟΖ με τα κατεχόμενα της Κύπρου.
Από το 2017 η Τουρκία ξεκίνησε να απειλεί με γεωτρήσεις την ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τον Φεβρουάριο του 2018 η ιταλική πετρελαϊκή εταιρεία ΕΝΙ ανακοίνωσε ότι ανακάλυψε κοιτάσματα φυσικού κοντά στο κοίτασμα «Καλυψώ» στο τεμάχιο 6, το οποίο διεκδικεί η Τουρκία. Η τρίτη μεγάλη ανακάλυψη κοιτάσματος έγινε τον Φεβρουάριο του 2019. Η αμερικανική πετρελαϊκή εταιρεία ExxonMobil βρήκε το μεγαλύτερο μέχρι στιγμής κοίτασμα στην κυπριακή ΑΟΖ εντός του τεμαχίου 10, το «Γλαύκος 1». Το συγκεκριμένο κοίτασμα υπολογίζεται ότι διαθέτει 5,5 έως 8 τρισ. κυβικά πόδια φυσικού αερίου και η συνολική αξία του εκτιμάται από την Λευκωσία ότι φτάνει τα 30 με 40 δισ. δολάρια.
Επάρκεια
Στην τελευταία του μελέτη το Κέντρο Διεθνούς Ενεργειακής Πολιτικής του πανεπιστημίου Columbia των ΗΠΑ, υπογραμμίζει ότι «η Ανατολική Μεσόγειος διαθέτει επαρκή κοιτάσματα ώστε να προσφέρει ουσιαστική στήριξη στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά απαιτείται κινητοποίηση τόσο σε περιφερειακό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ ώστε να φτάσουν εγκαίρως στην αγορά». Κατά τους ερευνητές «αν υπάρξει αυτή η συνεργασία και επιτάχυνση του σχεδιασμού, περίπου 50 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου ετησίως θα είναι διαθέσιμα για την Ευρώπη το 2030».
Ποσότητες
Τα πιθανά κοιτάσματα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σύμφωνα με εκτίμηση που είχε κάνει το 2020 το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ προσεγγίζουν τα 8.000 bcm «και δεν βρίσκονται μόνο σε Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο, αλλά και σε Λίβανο, Συρία, Ελλάδα, Τουρκία και Λιβύη». Στις συγκεκριμένες ποσότητες δεν υπολογίζονται τα περίπου 2.435 bcm αποθεμάτων φυσικού αερίου που έχουν ήδη ανακαλυφθεί σε Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο. Αυτές οι μεγάλες προσδοκίες για την περιοχή εξηγούν για ποιο λόγο έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες έρευνας και εκμετάλλευσης τυχόν κοιτασμάτων οι μεγαλύτεροι ενεργειακοί όμιλοι του κόσμου όπως η ιταλική Eni, οι αμερικανικές Chevron και ExxonMobil, η βρετανική BP, η γαλλική Total, η Shell, κ.α. σε Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, Λίβανο και Ελλάδα.
Στο παρελθόν
Τα όσα λέγονται και ερευνώνται βρίσκονται ακόμη σε μη αποδεικτικό στάδιο, όμως η επιμονή για γεωτρήσεις στον Ελλαδικό χώρο και γύρω από αυτόν μόνο τυχαία δεν είναι, ιδίως δε όταν πραγματοποιούνται από κορυφαίους ομίλους.
Το 1960 ξεκίνησε συστηματική προσπάθεια από το τότε Υπουργείο Βιομηχανίας με τη συνδρομή του ΙΓΜΕ και σύμβουλο το Γαλλικό Ινστιτούτο Πετρελαίων (IFP). Πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες γεωλογικές κυρίως έρευνες στη χερσαία Ελλάδα και εκτελέστηκαν 17 γεωτρήσεις μικρού βάθους. Την ίδια περίοδο, μεγάλες εταιρείες πετρελαίων έλαβαν παραχωρήσεις, όπως η BP (Αιτωλοακαρνανία), ESSO (ΒΔ Πελοπόννησο, Ζάκυνθο, Παξοί), HUNT (Θεσσαλονίκη), TEXACO (Θερμαϊκός), CHEVRON (Λήμνος), ANSCHUTZ (Θεσσαλονίκη-Επανομή) και OCEANIC-COLORADO (Θρακικό πέλαγος), οι οποίες πραγματοποίησαν περισσότερες από 40 γεωτρήσεις σε ξηρά και θάλασσα. Οι περισσότερες από τις γεωτρήσεις αυτές διέτρησαν γεωλογικούς στόχους με ενθαρρυντικές ενδείξεις υδρογονανθράκων και συνέβαλαν τόσο στον εμπλουτισμό της γεωλογικής γνώσης, όσο κυρίως στην ενίσχυση της πεποίθησης όσον αφορά το πετρελαϊκό δυναμικό της χώρας. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η ανακάλυψη (1971) των πρώτων εκμεταλλεύσιμων θαλάσσιων εκτάσεων στη Θάσο (κοίτασμα Πρίνου).
Κατάκολο, Θεσσαλονίκη
Τέσσερα χρόνια αργότερα το 1975, ορίστηκε η ίδρυση του πρώτου Φορέα διαχείρισης των δικαιωμάτων του ελληνικού Δημοσίου στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, η Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου (ΔΕΠ Α.Ε.). Η περίοδος αυτή καλύπτει την έρευνα από τον εν λόγω φορέα, από την ίδρυσή του μέχρι την έναρξη ισχύος του νόμου 2289/95 με βάση τον οποίο αναμορφώθηκε το θεσμικό καθεστώς αδειοδοτήσεων, οπότε άρχισαν, εκ νέου, οι παραχωρήσεις για έρευνες σε ξένες εταιρείες. Το 1985 παραχωρήθηκαν 24 ερευνητικές άδειες και εκτελέστηκαν 73 σεισμο-γεωτρήσεις. Έτσι ανακαλύφθηκε το κοίτασμα πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή του Κατάκολου και του φυσικού αερίου στην Επανομή Θεσσαλονίκης.
