Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Τη 18η Δεκεμβρίου 1990 υιοθετήθηκε από τη γενική συνέλευση του ΟΗΕ η «Διεθνής Συνθήκη για την Προστασία των Δικαιωμάτων όλων των Μεταναστών Εργατών και των μελών των Οικογενειών τους», σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί η εκστρατεία του ΟΗΕ για την προστασία του παγκόσμιου μετανάστη.
Με αφορμή την επερχόμενη φετινή επέτειο, η TODAY PRESS φιλοξενεί ειδικό αφιέρωμα στη σκιά των εξελίξεων στη Συρία. Δυο έγκριτοι επιστήμονες γράφουν για την αξία της ημέρας, σε μια εποχή οπότε το μεταναστευτικό έρχεται και πάλι ψηλά στην ατζέντα.
Αλλαγή στη Συρία: Αναγκαία η ενιαία ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική
του Τάσου Χατζηβασιλείου, βουλευτή Σερρών, Γραμματέα Διεθνών Σχέσεων και Ε.Ε. της Νέας Δημοκρατίας και Επίκουρου Καθηγητή στο HAU
Οι ραγδαίες εξελίξεις στη Συρία υποχρεώνουν την Ευρώπη να επαναπροσδιορίσει την προσέγγισή της προς την πολύπαθη χώρα.
Η αιφνιδιαστική ανατροπή Άσαντ εντείνει τη γεωπολιτική αβεβαιότητα στη Μέση Ανατολή και δημιουργεί ερωτήματα για την επόμενη ημέρα της αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Όμως, ταυτόχρονα, προκαλεί εύλογη ανησυχία για νέο προσφυγικό κύμα προς την Ευρώπη.
Αρκετές χώρες, μαζί και η Ελλάδα, «παγώνουν» προσωρινά την εξέταση αιτήσεων ασύλου από Σύρους πολίτες. Η απόφαση είναι λογική, καθώς είναι χρήσιμο να επανεκτιμηθεί η κατάσταση στη Δαμασκό. Στην παρούσα φάση, είναι πιθανή η δημιουργία ευκαιριών για επιστροφή προσφύγων στις εστίες τους.
Όμως, είναι ακόμα νωρίς για να ισχυριστεί κανείς ότι συντρέχουν οι αναγκαίες προϋποθέσεις για συλλήβδην επιστροφή των Σύρων. Για να γίνει αυτό, πρέπει να φανεί ότι στη Συρία διαμορφώνονται συνθήκες ασφάλειας. Άλλωστε, αυτή την παράμετρο υπογραμμίζει και η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Η ενδεχόμενη αύξηση ροών από τη Συρία θα καθοριστεί αποκλειστικά από την πολιτική κατάσταση στη χώρα. Για την ώρα, οι αντάρτες του Τζολάνι επιλέγουν μετριοπαθείς τοποθετήσεις και μιλούν για ομαλή μετάβαση εξουσίας. Βεβαίως, όλα θα κριθούν στην πράξη. Αν η νέα ηγεσία επιλέξει την εκδικητική στάση, εύκολα η χώρα θα συρθεί σε νέο εμφύλιο σπαραγμό που θα δημιουργήσει νέα καραβάνια προσφύγων.
Με αφορμή τις εξελίξεις στο συριακό, η Ευρώπη οφείλει να κινηθεί σε δύο άξονες.
Πρώτον, να επιμείνει στην εφαρμογή του διεθνούς και του ανθρωπιστικού δικαίου, με ταυτόχρονη αναφορά στην ανάγκη διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Χρειάζεται να αναλάβει συντονισμένη δράση στο πεδίο: να καταστήσει σαφές στη νέα ηγετική ομάδα ότι δεν υπάρχει χώρος για περαιτέρω εξτρεμισμό και να συντονίσει την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας, υπενθυμίζοντας ότι η ίδια είναι πάροχος ασφάλειας και σταθερότητας. Η Ευρώπη καλείται να εκφραστεί με τρόπο ενιαίο και να διεκδικήσει τον γεωπολιτικό ρόλο που της αναλογεί στη Μέση Ανατολή. Αν δεν το κάνει, θα έχει χάσει ακόμα μια ευκαιρία.
Δεύτερον, η Ε.Ε. οφείλει να προετοιμαστεί για κάθε ενδεχόμενο.
Τι πρέπει να πράξει;
Να εφαρμόσει άμεσα ενιαίο σύστημα υποδοχής και έναν μόνιμο μηχανισμό αλληλεγγύης. Αυτά, βέβαια, προβλέπονται στο ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο, όμως πρέπει να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή του κατά τα συμφωνηθέντα. Το Σύμφωνο δημιουργεί κοινό πλαίσιο υποδοχής για όλη την Ευρώπη, προβλέπει ενισχυμένη συνεργασία με τρίτες χώρες προέλευσης, διέλευσης και φιλοξενίας μεταναστών και προσφύγων και περιλαμβάνει τρόπους αντιμετώπισης της εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού από τρίτες χώρες. Ήρθε, λοιπόν, η ώρα να ενταθούν οι διεργασίες για την εφαρμογή του.
Η Ευρώπη καλείται να στείλει σαφές μήνυμα ότι είναι αποφασισμένη να δράσει για τη σταθεροποίηση της Συρίας και να αντιμετωπίσει τη μεταναστευτική πρόκληση με ενιαίο μέτωπο. Όσο καθυστερεί, χάνει την ευκαιρία να αποκτήσει γεωπολιτικό βάρος στη Μέση Ανατολή. Ταυτόχρονα, αφήνει περιθώριο στις ευρωπαϊκές λαϊκιστικές δυνάμεις να εργαλειοποιούν το μεταναστευτικό και να κερδίζουν έδαφος μέσω της προσφιλούς τους τακτικής, της διαστρέβλωσης.
Συρία: Εύλογη ανησυχία για το μεταναστευτικό
του Αλέξανδρου Δεσποτόπουλου, Διεθνολόγου
Η αναζωπύρωση της κρίσης στη Συρία έχει επαναφέρει το μεταναστευτικό ζήτημα στην κορυφή της ατζέντας τόσο της Ελλάδας, όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι επιπτώσεις της σύγκρουσης αυτής έχουν άμεση και πολυδιάστατη επίδραση στις μεταναστευτικές ροές, προκαλώντας ανησυχίες τόσο σε πολιτικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Η Συρία παραμένει ένα πεδίο έντονων γεωπολιτικών αντιπαραθέσεων, όπου η ανάμειξη διεθνών και περιφερειακών δυνάμεων περιπλέκει την επίλυση της κρίσης. Ο πόλεμος, οι καταστροφές και οι διώξεις ωθούν εκατομμύρια ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, με την Ελλάδα να αποτελεί βασικό πέρασμα προς την Ευρώπη.
Οι ευρωπαϊκές χώρες ανησυχούν για την πιθανότητα μιας νέας μαζικής εισροής προσφύγων, όπως συνέβη το 2015-2016. Παράλληλα, η Τουρκία, ως χώρα διέλευσης, χρησιμοποιεί το μεταναστευτικό ως μοχλό πίεσης προς την Ε.Ε., επιδεινώνοντας την αστάθεια στην περιοχή, τη στιγμή, που ο γαλλογερμανικός ευρωπαϊκός άξονας χαρακτηρίζεται από αστάθεια και οι Η.Π.Α. είναι αντιμέτωπες με τη διαχείριση δύο ισχυρών, περιφερειακών πολέμων.
Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, βρίσκεται για άλλη μία φορά στην πρώτη γραμμή της πρόκλησης και υπάρχει εύλογη ανησυχία ότι τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου θα δεχτούν και πάλι αυξημένη πίεση από αφίξεις προσφύγων και μεταναστών, χωρίς να μπορεί να αποκλειστούν κινήσεις εκ νέου εργαλειοποίησης από την Τουρκία, στην προσπάθεια διεκδίκησης νέων πόρων από την Ευρώπη.
Σημαντικές πρωτοβουλίες διαχείρισης και ενσωμάτωσης των νομίμων μεταναστατών και προσφύγων της αρμόδιας Υφυπουργού κας Σοφίας Βούλτεψη έχουν αποτρέψει συνθήκες δημιουργίας γκέτο και κοινωνικές εκρήξεις τύπου «βορείου Παρισίου», όμως κάθε νέα αύξηση των ροών επιβαρύνει τον υφιστάμενο μηχανισμό διαχείρισης και προκαλεί πονοκεφάλους στην πολιτική ηγεσία της χώρας.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι συμβατικές πολιτικές ηγεσίες ανησυχούν για την περαιτέρω εκλογική ενδυνάμωση ακραίων κινημάτων, που θέτουν ζητήματα ασφάλειας και πολιτισμικής ενσωμάτωσης. Χωρίς αμφιβολία, ζούμε σε μία περίοδο που ο λαϊκισμός δυναμώνει από τις ξενοφοβικές τάσεις και τον ευρωσκεπτικισμό, ειδικά σε χώρες που ήδη αντιμετωπίζουν προκλήσεις στη διαχείριση του μεταναστευτικού.
Το ζήτημα γίνεται ακόμη πιο περίπλοκο όταν συνδυάζεται με την ενεργειακή κρίση και τις οικονομικές δυσκολίες που πλήττουν την Ευρώπη. Το πολιτικό περιβάλλον για κινήματα προσωπικοτήτων τύπου Λεπέν, όπως διαμορφώνεται από την ενεργειακή κρίση, τις οικονομικές προκλήσεις και τους πρόσφυγες – μετανάστες, είναι πιο ευνοϊκό από ποτέ.
Η αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης απαιτεί πλέον συντονισμένη και κυρίως δίκαιη προσέγγιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η Ελλάδα έχει ζητήσει επανειλημμένα την αναθεώρηση της Συνθήκης του Δουβλίνου, ώστε να επιμεριστεί το βάρος της φιλοξενίας και της επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου σε όλα τα κράτη-μέλη.
Δυστυχώς, οι περισσότερες χώρες του Βορρά εξακολουθούν να βλέπουν μικροσκοπικά την πρόκληση του μεταναστευτικού – προσφυγικού και δεν κατανοούν την ανάγκη ενιαίας αντιμετώπισης της συγκεκριμένης πρόκλησης. Παράλληλα, η Ε.Ε. δείχνει αδύναμη να ενισχύσει τη συνεργασία με τρίτες χώρες, όπως η Τουρκία, για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών, καθώς και να παρέμβει προς όφελος της ανάπτυξης και της σταθερότητας των περιοχών προέλευσης των μεταναστών.
