Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Μάρθας Λεκκάκου
Ναι στην κρουαζιέρα, αλλά με κανόνες, κοινωνική αποδοχή και βιώσιμη ανάπτυξη για τα νησιά
Πόση κρουαζιέρα αντέχουν τα νησιά; Και ποιος καθορίζει αυτή την «αντοχή»;
Το παράδειγμα της Σαντορίνης είναι το πλέον χαρακτηριστικό για να αναληφθεί δράση τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Την ώρα που η Πολιτεία ετοιμάζει μέτρα αντιμετώπισης – μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, είτε με αύξηση τελών αποβίβασης, με απελευθέρωση των λιμενικών τελών για την κρουαζιέρα, με τη διαχείριση των τερματικών σταθμών από εξειδικευμένους παρόχους, είτε με την εκπόνηση νέων μελετών για τη φέρουσα ικανότητα των δημοφιλών προορισμών, η Today Press απευθύνθηκε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου που πρώτο έχει κάνει λόγο για την ανάγκη ύπαρξης ενός πλαισίου για την κατανόηση της υφιστάμενής κατάστασης και την ανάδειξη λύσεων.
Αυτό που δεν μπορεί να αγνοηθεί είναι ότι ο κλάδος της κρουαζιέρας θεωρείται ένας από τους ταχύτερα αναπτυσσόμενους κλάδους της τουριστικής βιομηχανίας, σημειώνοντας μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 6.6% τα τελευταία χρόνια, ενώ η Ευρώπη αντιπροσωπεύει τη δεύτερη σημαντικότερη αγορά κρουαζιέρας μετά την Καραϊβική (27%), με την γεωγραφική περιοχή της Μεσογείου να αποτελεί το 17% της παγκόσμιας αγοράς.
Τι μας δείχνει η περίπτωση της Σαντορίνης
Η Σαντορίνη αποτελεί έναν από τους πλέον δημοφιλείς προορισμούς κρουαζιέρας στη Μεσόγειο, η οποία υποδέχεται σημαντικό αριθμό επιβατών σε ετήσια βάση. Η ιδιαιτερότητα του νησιού εντοπίζεται στη μη ύπαρξη κατάλληλων υποδομών και ανωδομών με συνέπεια τα κρουαζιερόπλοια να αγκυροβολούν αρόδου και η μεταφορά των επιβατών να πραγματοποιείται μέσω tenders, ενώ ταυτόχρονα το υφιστάμενο λιμάνι εξυπηρετεί όλες τις δραστηριότητες επιβατηγών και εμπορευματικών μεταφορών. Λόγω της χωρικής ιδιομορφίας του προορισμού και ταυτόχρονα της υψηλής επισκεψιμότητας στο νησί παρατηρούνται φαινόμενα συμφόρησης που επιδεινώνονται ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των ημερών όπου μεγάλος αριθμός κρουαζιερόπλοιων προσεγγίζει το νησί.
Μελετώντας τη φέρουσα ικανότητα της Σαντορίνης ακολουθήθηκε μια διαδικασία δύο σταδίων: το πρώτο στάδιο περιλάμβανε τον ποιοτικό προσδιορισμό του περιεχομένου για κάθε βήμα του μοντέλου DPSIR (Driver-Pressures-State-Impact-Response), ενώ το δεύτερο στάδιο τη δημιουργία κατάλληλου συστήματος δεικτών παρακολούθησης και αναφοράς της δραστηριότητας.
Οι κύριες επιπτώσεις που αναγνώρισαν οι συμμετέχοντες και οι οποίες σε μεγάλο βαθμό προέρχονταν από το φαινόμενο της συγκέντρωσης ήταν οι αλλαγές στη ποιότητα ζωής, η υποβάθμιση των υποδομών και οι αλλαγές στο αστικό και φυσικό περιβάλλον. Αντίστοιχα, σε επίπεδο λύσεων μεταξύ άλλων προτάθηκε η δημιουργία ενός συστήματος προγραμματισμού των αφίξεων των κρουαζιερόπλοιων με σκοπό την ομαλή κατανομή της κίνησης και των θέσεων αγκυροβολίας και η εφαρμογή ενός ημερήσιου ορίου αποδεκτών επιβατών/επισκεπτών προκειμένου να εξομαλυνθούν οι συγκεντρώσεις και ανισοκατανομές που καταγράφονταν ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής.
Προς την κατεύθυνση αυτή, αναπτύχθηκε μια εφαρμογή διαχείρισης των προσεγγίσεων κρουαζιεροπλοίων, η οποία βασιζόμενη σε παραμέτρους που προέκυψαν από το DPSIR, επιλέγει τον βέλτιστο συνδυασμό προσεγγίσεων ανά ημέρα, με στόχο να μην ξεπερνιέται το όριο της φέρουσας ικανότητας του προορισμού αλλά και να κατανέμεται η υπερβάλλουσα κίνηση σε άλλα χρονικά διαστήματα εντός της εβδομάδας.
Η διαδικασία ανέδειξε μία σειρά από παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά το σχεδιασμό του συστήματος και βάσει των οποίων θα γίνεται ουσιαστικά η ιεράρχηση της προτεραιότητας των αφίξεων κρουαζιεροπλοίων στο νησί της Σαντορίνης.
Αυτοί είναι:
Η ώρα άφιξης κρουαζιερόπλοιου, η ώρα αναχώρησης κρουαζιερόπλοιου, ο αριθμός των αποεπιβίβασεων (interporting), το χρονικό διάστημα παραμονής το κρουαζιερόπλοιου, ο αριθμός επιβατών (μέγιστη χωρητικότητα κρουαζιερόπλοιου), ο αριθμός διανυκτερεύσεων του κρουαζιερόπλοιου, η ευελιξία της εταιρείας ως προς την αλλαγή ημερομηνίας, ο αριθμός προσεγγίσεων εκτός περιόδου υψηλής ζήτησης (χειμερινή περίοδος), ο χρόνος αναγγελίας προσέγγισης, ο αριθμός προσεγγίσεων κατά το προηγούμενο έτος , ο μέσος αριθμός ετήσιων προσεγγίσεων ανά εταιρεία κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετία, η ύπαρξη ειδικών συμφωνιών με την λιμενική αρχή, το ποσοστό ακυρώσεων, το μήκος του κρουαζιερόπλοιου καθώς και το βύθισμα αυτού.
Λύση με τη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας
Μία κοινά αποδεκτή απάντηση από όλους τους εμπειρογνώμονες ήταν η δημιουργία ενός συστήματος προγραμματισμού των αφίξεων των κρουαζιερόπλοιων με σκοπό τη «ρύθμιση» της κίνησης και την κατανομής θέσεων αγκυροβολίας κρουαζιερόπλοιων. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής (Μάιος έως Οκτώβριος) ο αριθμός των επιβατών κρουαζιέρας μπορεί να φτάσει τους 18.000 ημερησίως, που σημαίνει ότι η ικανότητα εξυπηρέτησης του προορισμού είναι περιορισμένη. Επίσης, επισημάνθηκε ότι οι αφίξεις των πλοίων δεν κατανέμονται αναλογικά μέσα στη διάρκεια της εβδομάδας με αποτέλεσμα να υπάρχουν σημαντικές διακυμάνσεις, οι οποίες αν κατανέμονταν σωστά θα μπορούσαν να εξομαλύνουν τις ροές των επιβατών και κατά επέκταση την ένταση των επιπτώσεων. Επιπλέον, εκφράστηκε η άποψη ότι μέσω της δημιουργίας συστήματος κατανομής θέσεων ο προορισμός θα ήταν πιο λειτουργικός και επομένως θα μπορούσε να προσφέρει καλύτερες και περισσότερο ποιοτικές υπηρεσίες στους επιβάτες.
Η Σαντορίνη όμως ως λιμάνι έχει ορισμένες ιδιαιτερότητες που δεν απαντώνται στην διεθνή βιβλιογραφία περί ανάπτυξης ενός berth allocation system και για τον λόγο αυτό απαιτείται μία εξειδικευμένη προσέγγιση.
Η βασική ιδιαιτερότητα έγκειται στο γεγονός ότι το νησί δεν διαθέτει λιμενικές υποδομές κατάλληλες για την εξυπηρέτηση κρουαζιερόπλοιων με αποτέλεσμα τα κρουαζιερόπλοια να χρησιμοποιούν την ευρύτερη λιμενική θαλάσσια περιοχή προκειμένου να παραμένουν αρόδου έως ότου ολοκληρωθεί η προγραμματισμένη προσέγγιση. Στην τελική φάση, πραγματοποιήθηκε και με τη συμμετοχή της δημοτικής αρχής, οικονομικών παραγόντων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, συγκέντρωση που μετά από πρόσκληση του Δήμου ακολούθησε ψηφοφορία όπου πλειοψήφησε ως ο μέγιστος ημερήσιος αριθμός επιβατών κρουαζιέρας ταυτόχρονης αποβίβασης τα 8.000 άτομα/ επισκέπτες κρουαζιέρας.
Ωστόσο, καθώς τουρίστες θέλουμε και το τελευταίο που επιζητούμε όλοι είναι να τους απομακρύνουμε, το μείζον ζήτημα τόσο στη Σαντορίνη, όσο και σε άλλους τουριστικούς προορισμούς κρουαζιέρας είναι η κατασκευή έργων υποδομής, λιμάνια, οδικό δίκτυο, αποχετευτικό δίκτυο, όπως και δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
*Θερμές ευχαριστίες στην συνεπώνυμη Kαθηγήτρια του Τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μαρία Λεκάκου για τις πληροφορίες. Η κυρία Λεκάκου εχει διατελέσει μέλος της Ρυθμιστικής Αρχής Θαλάσσιων Ενδομεταφορών και μεταξύ άλλων έχει πάρει μέρος ως εθνικός εμπειρογνώμονας σε διεθνείς συναντήσεις για θέματα Ναυτιλιακής Πολιτικής, Γαλάζιας Ανάπτυξης και Θαλάσσιου Τουρισμού καθώς και σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα για την ανάπτυξη των νησιών.
