Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Κυριακής Μερτζάνη
Συμβούλου Ψυχικής Υγείας
Ιδρύτριας του Ψυχοθεραπευτικού κέντρου Κοχλίας
Για άλλη μια φορά ήρθαμε αντιμέτωποι με την απειλή της καταστροφικής πυρκαγιάς που καταβροχθίζει ότι βρίσκει στο πέρασμα της. Πράγματι πόσο ανήμποροι νοιώθουμε μπροστά σε κάθε πυρκαγιά ή πλημμύρα που αντικρύζουμε να καταστρέφεται ότι με μόχθο, όνειρα, ελπίδα, έχουμε δημιουργήσει;
Την ίδια ανημποριά νοιώθουμε και όταν είμαστε ως θεατές στην κάθε καταστροφή που πλήττει το περιβάλλον, έστω και αν στην αρχή δεν δίνουμε μεγάλη σημασία σ’ αυτά τα συναισθήματα σε δεύτερο χρόνο αυτού του είδους η ανημποριά εξωτερικεύεται και εκδηλώνεται με θυμό. Θυμό προς το σύστημα, στην κάθε ανεπάρκεια, και σε όσα άλλα αναζητούμε να εκτονώσουμε το αφόρητο για εμας.
Η άλλη όψη του νομίσματος αυτή της ασυνείδητης πλευράς είναι ότι κατά βάθος φοβόμαστε ότι κατι δεν έχουμε κάνει καλά ιδιαίτερα όταν αυτό αφορά το σπίτι μας που είναι ο συμβολικός ψυχικός οίκος με τις επενδύσεις και τις οικογενειακές αξίες, μα περισσότερο συμβολίζει την δύναμη της ασφάλειας για όσους κατοικούν μέσα εκεί.
Είναι βασικό να εστιάσουμε στους σχετικούς παράγοντες και την αντίδραση στο τραύμα μπροστά στην απειλή της καταστροφικής πυρκαγιάς. Όταν κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με μια πυρκαγιά και την καταστροφή του σπιτιού του ή ακόμα και ως θεατής στην συλλογική περιβαλλοντική καταστροφή, είναι φυσικό να νιώθει ανημποριά έντονο άγχος και θυμό. Το αίσθημα ανημποριάς το άγχος και ο θυμός μπορεί να επηρεάσει την ψυχολογία και τη συμπεριφορά τόσο κατά τη διάρκεια της κρίσης όσο και μετά. Η αναγνώριση και η κατανόηση αυτών των συναισθημάτων είναι σημαντική για την αποτελεσματική διαχείριση της κατάστασης.
Η Επόμενη Ημέρα
Το τραύμα των δασικών πυρκαγιών οδηγεί σε μία από τις πιο δύσκολες και ανθεκτικές καταστάσεις για τη θεραπεία της ψυχικής υγείας, δηλαδή τη διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Γι’ αυτό οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας οφείλουμε να κάνουμε ενδελεχή έλεγχο των υποκείμενων συνθηκών ψυχικής υγείας των ασθενών μέσω λεπτομερούς ιστορικού ώστε να παρέχουμε τη σωστή θεραπεία και οδούς παραπομπής σε όσους έχουν πληγεί από το τραύμα των δασικών πυρκαγιών.
Ακολουθούν μερικές σκέψεις και στρατηγικές που μπορεί να βοηθήσουν:
Κατανόηση του Αισθήματος Ανημποριάς και η σύνδεση με το PTSD
Αντίδραση στο Στρες: Το αίσθημα ανημποριάς είναι μια φυσική αντίδραση στο έντονο στρες και τον κίνδυνο. Όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με μια επικίνδυνη κατάσταση όπως η πυρκαγιά, το σώμα ενεργοποιεί το σύστημα “μάχης ή φυγής”, προκαλώντας έντονα συναισθήματα και φυσικές αντιδράσεις.
Έλλειψη Ελέγχου: Οι πυρκαγιές είναι απρόβλεπτες και συχνά εκτός του ελέγχου μας. Αυτή η αίσθηση έλλειψης ελέγχου μπορεί να εντείνει το αίσθημα ανημποριάς και άγχους, περισσότερο όταν έχουμε την αίσθηση ανεπάρκειας και τη φαινομενική έλλειψη συντονισμού και επικοινωνίας μεταξύ των διαφορετικών υπηρεσιών για την άμεση αντιμετώπιση της κατάστασης.
Φυσιολογική Απόκριση: Το αίσθημα ανημποριάς μπορεί να συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα όπως ταχυπαλμία, εφίδρωση, τρέμουλο και δυσκολία στην αναπνοή. Αυτές είναι φυσιολογικές αντιδράσεις του σώματος στο άγχος, ιδιαίτερα όταν δημιουργείται η αίσθηση ανασφάλειας και αδυναμίας αντίδρασης σε επείγουσες καταστάσεις.
Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD):
Αν και οι έρευνες που εξετάζουν τη συμβολή των προ υπαρχουσών καταστάσεων ψυχικής υγείας στην ανάπτυξη συμπτωμάτων PTSD μετά από πυρκαγιές είναι περιορισμένη, είναι αντιληπτό ότι, άτομα που έχουν εκτεθεί σε πυρκαγιές μπορεί να αναπτύξουν συμπτώματα PTSD, όπως εφιάλτες, αναδρομές στο παρελθόν (flashbacks), και έντονη αποφυγή καταστάσεων που θυμίζουν την τραυματική εμπειρία.
Είναι σημαντικό να μην ξεχνάμε ότι η άμεση υποστήριξη από επαγγελματίες ψυχικής υγείας στους πληγέντες μειώνει την εξέλιξη του μετατραυματικού στρες. Το PTSD μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την καθημερινή ζωή και τη λειτουργικότητα των ατόμων για αρκετό διάστημα μετα το τραυματικό συμβάν που ήρθαν αντιμέτωποι, καθώς ο φόβος της επανεμφάνισης των πυρκαγιών μπορεί να οδηγήσει σε συνεχή ανησυχία και αυξημένη επαγρύπνηση, με διαταραχές ύπνου-εφιάλτες και διάθεσης.
Τα κυριότερα χαρακτηριστικά που επηρεάζουν την ψυχική υγεία των ανθρώπων που έχουν έρθει αντιμέτωποι με την απειλή πυρκαγιάς:
Αγχος Φόβος:
Άγχος και φόβο για την ασφάλεια και την ευημερία, όχι μόνο κατά τη διάρκεια της καταστροφής αλλά και μετά από αυτήν που ταξιδεύει μέσα στο χρόνο τον ψυχικό χώρο σε μια διαλεκτική σπείρα αναπαραγωγής.
Κατάθλιψη:
Η απώλεια κατοικίας, περιουσίας ή ακόμα και αγαπημένων προσώπων μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα θλίψης και κατάθλιψης.
Οι πληγέντες μπορεί να βιώσουν αίσθηση απελπισίας και έλλειψης ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που κάποτε απολάμβαναν.
Ενοχές του Επιζώντα:
Άτομα που επιβίωσαν από πυρκαγιές, αλλά ακόμα και αν το σπίτι τους δεν καταστράφηκε μπορεί να αισθάνονται ενοχές για την απώλεια άλλων, ακόμα και αν δεν ευθύνονται για την κατάσταση. Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να επιδεινώσουν το άγχος και την κατάθλιψη.
Κοινωνική Απομόνωση:
Μετά από μια καταστροφή, οι πληγέντες μπορεί να αισθάνονται απομονωμένοι και αποσυνδεδεμένοι από την κοινότητα τους, ιδιαίτερα αν έχουν χάσει το σπίτι τους ή αγαπημένους τους ανθρώπους και οι συνθήκες έχουν αλλάξει δραματικά.
Θυμός και Απογοήτευση
Οι πολίτες μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν ληφθεί τα κατάλληλα προληπτικά μέτρα για την αποτροπή πυρκαγιών, όπως η καθαριότητα των δασών, η δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, και η ενίσχυση της εκπαίδευσης σχετικά με την πρόληψη των πυρκαγιών.
Εκπαίδευση Πρόληψης Διαχείρισης Ενίσχυση στο αίσθημα Αλληλεγγύης
Κλείνοντας το άρθρο μου θέλω να μοιραστώ κάποιες σκέψεις μου μαζί σας. Μέχρι ώρας μοιάζει ο τρόπος εκπαίδευσης, της πρόληψης και διαχείρισης σε περίπτωση πυρκαγιάς να λειτουργεί περισσότερο ως εκπαίδευση αντιμετώπισης.
Πως θα ήταν εάν από την μικρή ηλικία των παιδιών μας π.χ Δημοτικό υπήρχε η δημιουργία μιας κοινωνικής δυναμικής συνεχόμενης μάθησης προς την ουσιαστική πρόληψη για το περιβάλλον (οικογενειακό, σχολικό, κοινωνικό, και της σημασίας του περιβάλλοντος της αλληλεγγύης) με ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης ώστε να προωθήσει την προστασία των φυσικών πόρων και τη μείωση των κινδύνων πυρκαγιάς μέσα απο αναστοχαστικές βιωματικές εμπειρίες βασισμένες στην εικόνα που θέλουμε να έχουμε ως πολίτες και ως χώρα.
Ίσως να ακούγεται ουτοπικό αλλά μην λησμονούμε ότι κάθε καταστροφή πλημύρες η πυρκαγιές δημιουργούν πολυπαραγοντικό τραύμα που ξυπνούν παρελθόντες μνήμες που ταξιδεύουν στο παρόν και αναπαράγουν το μέλλον των παιδιών μας.
