Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Του Δ. Γιαννακόπουλου
dgiankop@yahoo.gr
«Μια βροχή, μια βροχή θα μας σώσει» τραγουδούσε στο όχι και τόσο μακρινό 1988 ο Κώστας Τουρνάς, ένα χρόνο μετά τους δεκάδες νεκρούς που άφησε πίσω του ο παρατεταμένος καύσωνας του 1987 και λίγο πριν τον εφιάλτη της λειψυδρίας ο οποίος αντιμετωπίστηκε χάρη στις έγκαιρες παρεμβάσεις της τότε κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αλλά και το πολύ Φθινοπωρινό νερό.
Σήμερα, 33 χρόνια μετά, συμβαίνουν όλα μαζί, από τη μια καταγράφονται πολύ υψηλές θερμοκρασίες επί 1 τουλάχιστον μήνα κι από την άλλη, οι κάτοικοι των περισσότερων περιοχών έχουν μήνες να ακούσουν σταγόνες βροχής. Επίσης, ο διπλασιασμός του κόστους κατασκευής των έργων μεταφοράς του νερού από την Αιτωλοακαρνανία στο Λεκανοπέδιο Αττικής (αρχικός προϋπολογισμός το 1992 στα 146,7 εκατ ευρώ, τελικός το 2013 στα 256,6 εκατ ευρώ) έχει ως αποτέλεσμα την απόρριψη των αιτημάτων για ανανέωση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης αφού εκτός των άλλων το Δημόσιο δεν έχει αποπληρώσει ακόμη όλες τις δόσεις προς τους εκατοντάδες εργολάβους, υπεργολάβους, αναδόχους κτλ.
Σε πολλά νησιά τα υδάτινα αποθέματα ξεπέρασαν το όριο συναγερμού. Στη Σίφνο, τη Λέρο, τη Σέριφο, τη Μύκονο, τη Σαντορίνη η ανομβρία επηρεάζει ήδη την καθημερινότητα των κατοίκων, των καλλιεργητών και των τουριστών. Δύσκολες καταστάσεις βιώνουν οι κάτοικοι της Ανατολικής Μακεδονίας εξαιτίας της λειψυδρίας…
Τολμηρές κινήσεις
Το καλοκαίρι του ’91 λοιπόν όταν τα σλόγκαν: «Νερό, δεν έχουμε αρκετό» και «προσέχουμε για να έχουμε» μονοπωλούσαν τα διαφημιστικά διαλείμματα, μονοπωλούσαν τη διαφήμιση, ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, παρά την ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία τριπλασίασε τις τιμες των τιμολογίων της ΕΥΔΑΠ βάζοντας αμέσως μπροστά τα πρώτα σωτήρια έργα κατασκευής του φράγματος Αγίου Δημητρίου στον άνω ρου του Εύηνου ποταμού (Αιτωλοακαρνανία) και την εκτροπή των νερών του μέσω σήραγγας στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου. Το εγχείρημα πέτυχε, οι κάτοικοι, κυρίως των αστικών κέντρων περιόρισαν την κατανάλωση ενώ δυο μήνες αργότερα ξεκίνησε να βρέχει. Κάτι αντίστοιχο συνέβη και τη θερινή περίοδο του 2008 όπου και πάλι ζητήθηκε από τους πολίτες να μετριάσουν την κατανάλωση.
Έργα
Σήμερα ο κόσμος είναι πιο συνειδητοποιημένος και σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ η κατανάλωση έχει μειωθεί κατά 25% έως 30%. Αν όμως συνεχιστεί το φαινόμενο και την επόμενη διετία τότε τα πράγματα θα οδηγηθούν στο μη περαιτέρω. Η εταιρεία ύδρευσης έθεσε σε λειτουργία 17 γεωτρήσεις συμπληρώνοντας το βασικό υδατικό σύστημα Εύηνου – Μόρνου, ενώ σε συνεργασία με το αρμόδιο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, εξετάζει εναλλακτικά σενάρια υδροδότησης όπως την ένταξη νέων ταμιευτήρων στο υδροδοτικό σύστημα, τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα με ανακυκλωμένο νερό από τα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων, την αφαλάτωση, αλλά και εκμετάλλευση των βρόχινων υδάτων σε υποδομές συγκέντρωσης ομβρίων.
Συνολικά έχουν διανοιχτεί πάνω από εκατό γεωτρήσεις με συνολική αντλητική ικανότητα 800.000 κ.μ./ημέρα, που λειτουργούν σε ομάδες και χρησιμοποιούνται εφεδρικά. Οι κυριότερες από αυτές τις ομάδες είναι της Βορειοανατολικής Πάρνηθας με αντλητική ικανότητα 210.000 κ.μ./ημέρα, της Μαυροσουβάλας με 100.000 κ.μ./ημέρα, των Ούγγρων με 60.000 κ.μ./ημέρα και του Βοιωτικού Κηφισού και της νοτιοδυτικής Υλίκης με αντλητικές ικανότητες 260.000 και 100.000 κ.μ./ημέρα αντίστοιχα.
Στα νησιά
Όσον δε για τη νησιωτική χώρα, σε πολλά νησιά τα υδάτινα αποθέματα ξεπέρασαν το όριο συναγερμού. Στη Σίφνο, τη Λέρο, τη Σέριφο, τη Μύκονο, τη Σαντορίνη η ανομβρία επηρεάζει ήδη την καθημερινότητα των κατοίκων, των καλλιεργητών και των τουριστών. Γενικώς, στις Κυκλάδες το 51% του πληθυσμού πίνει νερό από αφαλατώσεις, δευτερευόντως από υπόγεια υδατικά συστήματα και ένα μικρό ποσοστό από επιφανειακές πηγές. Στο Ιόνιο και συγκεκριμένα στην Κέρκυρα, τα ντους στις παραλίες έχουν στερέψει ενώ στις περιοχές Λευκίμης και Κορυσσίων καταγράφονται συνεχείς διακοπές νερού.
Ήδη η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας έχει κηρύξει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης 14 δήμους: μεταξύ αυτών είναι πέντε δήμοι της Κρήτης, η Σέριφος, η Σίφνος, η Λέρος, ο Πόρος, οι Σπέτσες, ο δήμος Σάμης στην Κεφαλονιά καθώς και περιοχές στην Κόρινθο, την Αλεξανδρούπολη και την Ξάνθη.
Στην Κρήτη, το φράγμα Αποσελέμη είναι κυριολεκτικώς σε οριακή κατάσταση, σύμφωνα με τον καθηγητή Ευθ. Λέκκα ο οποίος προέβλεψε ότι «αν δεν βρέξει και φέτος, τον επόμενο χρόνο δεν θα έχει καθόλου νερό.
Μακεδονία
Δύσκολες καταστάσεις βιώνουν οι κάτοικοι της Ανατολικής Μακεδονίας εξαιτίας της λειψυδρίας, με τους φορείς να καταβάλλουν δραματικές προσπάθειες προκειμένου να καλύψουν τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες για πόσιμο και καθαρό νερό. Σε περιοχές όπως στον Δήμο Κάτω Νευροκοπίου το οξύτατο πρόβλημα της λειψυδρίας αντιμετωπίζεται με διακοπές στην υδροδότηση. Την ίδια ώρα, οι δήμοι ζητούν άδειες για διάνοιξη νέων αρδευτικών γεωτρήσεων, ώστε οι αγρότες να μπορέσουν να ποτίσουν τις καλλιέργειές τους και με το δεδομένο ότι φέτος από το φράγμα του Θησαυρού απελευθερώθηκαν μόλις 70 εκατομμύρια κυβικά νερού για άρδευση, όταν το 2021 είχαν δοθεί για τον ίδιο σκοπό 168 εκατομμύρια.
Υβριδικές κατασκευές
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του υπουργείου Περιβάλλοντος θα υπάρξουν υβριδικές κατασκευές, με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και αφαλατώσεις. Η αντλησιοταµίευση , όπως χαρακτηρίζεται, θα χρησιμοποιείται τόσο για παραγωγή ενέργειας όσο και ως αποθήκη ενέργειας, καθώς τις ώρες που η ζήτηση ενέργειας θα είναι χαµηλή και η παραγωγή από αιολικά και φωτοβολταϊκά υπερβαίνει την κατανάλωση, η περίσσεια ενέργειας θα διοχετεύεται για την επιστροφή του νερού στους ταμιευτήρες προκειμένου να επαναχρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ρεύματος.
Οι μελέτες θα δείξουν σε ποια σηµεία και τι τεχνολογία θα εγκατασταθεί. Εάν δηλαδή θα είναι έργα ΑΠΕ και αφαλάτωσης, όπου ανάλογα µε τη δυναµικότητα της αφαλάτωσης θα εγκατασταθούν δύο µε τρεις ανεμογεννήτριες, ή ΑΠΕ – αντλησιοταµίευση – αφαλάτωση, τεχνολογία που εφόσον πετύχει από πλευράς τεχνικής αβεβαιότητας, προσφέρει σηµαντική εξοικονόμηση αφού ενοποιεί τα κόστη τριών έργων σε ένα.
Ευρωπαϊκό φαινόμενο
Το φαινόμενο βέβαια δεν είναι μόνο ελληνικό. Πρόσφατα σε κοινή επιστολή τους 21 κράτη – μέλη της Ε.Ε. αναμεσά τους και η Ελλάδα, έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου ζητώντας τη λήψη μέτρων θωράκισης των υφιστάμενων δομών και τη δημιουργία νέων φραγμάτων.
Όπως αναφέρεται, κάθε χρόνο περίπου το 20% των περιοχών εντός της ευρωπαϊκής επικράτειας και το 30% των Ευρωπαίων, υποφέρουν από έλλειψη νερού ή άλλα αντίστοιχα προβλήματα. Το άμεσο οικονομικό κόστος των φαινομένων λειψυδρίας, ανέρχεται σε περίπου 9 δισ. ευρώ κάθε χρόνο. Σε αυτό το ποσό δεν περιλαμβάνονται οι ζημιές στα οικοσυστήματα.
Στον αντίποδα της λειψυδρίας, εξίσου καταστροφικές, αλλά και οικονομικά ζημιογόνες, είναι οι συνέπειες από τα πλημμυρικά φαινόμενα. Μελέτη που δημοσιεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2021 υπολόγισε το συνολικό κόστος μετριασμού των κινδύνων πλημμύρας για την περίοδο 2016-2021 σε τουλάχιστον 14 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αντιμετώπιση
Οι 21 ζητούν μια ολιστική προσέγγιση για το θέμα του νερού, που να διατυπωθεί επίσημα στο «υψηλότερο επιτελικό επίπεδο στην ΕΕ». Όπως γράφουν, το ολιστικό αυτό σχέδιο πρέπει καλύπτει τους πόρους γλυκού και αλμυρού νερού, την προστασία των οικοσυστημάτων, το νερό για ανθρώπινη κατανάλωση, τη γεωργία και τα συστήματα τροφίμων, την ενέργεια και τις βιομηχανίες.
Η συστημική προσέγγιση, τονίζουν, είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί η συνέργεια και η συνοχή σε όλες τις νομοθετικές διαδικασίες.
