Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δρ. Κωνσταντίνου Μπούρα
https://konstantinosbouras.gr
Η βιοενεργειακή επίπονη κι επώδυνη «Ορέστεια» τού Τερζόπουλου, αποτέλεσμα παιδευτικού βασάνου. Δυστυχώς, δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για τη στερούμενη μουσικής αρμονίας, άρρυθμη και μη ρέουσα μετάφραση. Κουραστικό το αποτέλεσμα μιας τετράωρης παράστασης στο ζεστό αργολικό θέατρο τού Πολυκλείτου.
Η έλλειψη μικροφώνων σε συνδυασμό με την αντιεπιστημονική κάλυψη της ορχήστρας (και δη τής θυμέλης) δημιούργησε πολλά προβλήματα ακουστικής, ιδιαίτερα στους θεατές τού άνω διαζώματος. Οι ηθοποιοί δεν ήταν όλοι εκπαιδευμένοι στην ειδική ορθοφωνία που απαιτεί το συγκεκριμένο αρχαίο θέατρο.
Αυτά ήταν τα αρνητικά, κατά την ταπεινή μου εξειδικευμένη γνώμη πάντα.
Τα θετικά: εκπληκτικές «εσωτερικές» ερμηνείες από τους παλαιούς πρωταγωνιστές τής πειραματικής (στην αρχή) και παγιωμένης τώρα (ως προς τον υποκριτικό κώδικα) «στενής» ομάδας πιστών, ισόβιων συνεργατών τού Τερζόπουλου.
Ειδικά ο Τάσος Δήμας και η Σοφία Χιλλ, που τραγούδησε σαν αηδόνι, θα μείνουν ανεξίτηλα στη μνήμη για τις ανεπανάληπτες ιδιοφυέστατες, αρμονικότατες, τελεσφόρες ερμηνείες τους. Η συστηματική εργασία, η αφοσίωση, η ταπεινοσύνη, η αυτοθυσία, το σβήσιμο τού «εγώ» υπέρ τού «εμείς», ήταν μερικές μόνο από τις αρετές τους που έλαμψαν αδιαμφισβήτητα και κατεγράφησαν στην Συλλογική Συνειδητότητα.
Αποτελεσματικές και ορθοφωνημένες η Κασσάνδρα τής ανατριχιαστικής Έβελυν Ασουάντ και η Αθηνά τής Αγλαΐας Παππά. Οι υπόλοιποι ηθοποιοί στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και στα χνάρια τής σκηνοθετικής γραμμής.
Εκείνο όμως που ήταν πραγματικά καταπληκτικό ήταν ο ρυθμικός Χορός.
Εκεί η βιοενεργειακή προετοιμασία απέδωσε τα μέγιστα, ειδικά στις «Χοηφόρους». Υπήρχαν στιγμές αληθινής έκστασης. Ο σκηνοθέτης εδώ απέδειξε την διδακτική δεξιοτεχνία του, αποτέλεσμα πολύχρονης επίπονης, επίμονης και επώδυνης έρευνας, στα όρια τού Επιστητού. Συνήθως στην κίνηση τού Χορού αποτυγχάνουν οι περισσότεροι σκηνοθέτες. Καθώς και στην συνεκφώνηση ή στην γενικότερη ισομοιρασμένη εκφορά τού ποιητικού λόγου. Εδώ ήταν τέλεια και η συνδημιουργική εργασία αγαστή.
Οι ερμηνευτές γενικά «διόρθωναν» (σε σχέση με τους υπέρτιτλους και το τυπωμένο σε βιβλίο μετάφρασμα) την δύσκαμπτη απόδοση τού μνημειώδους κλασικού έργου, που μόνον ένας εν ενεργεία αναδημιουργικός σημαντικός Ποιητής θα μπορούσε να διαχειριστεί επαρκώς και όχι να μεταφράσει απλώς τα νοήματα. Η Ποίηση δεν εξαντλείται στο περιεχόμενο, αλλά είναι μία ευτυχής συνάντηση νοήματος και έρρυθμης αισθητικής μορφής.
Βέβαια στις άχαρες δεκαετίες τής μετανεωτερικότητας που διαλύουμε, πάλι καλά!
Ένα άλλο θέμα προέκυψε στο …χειροκρότημα! Ενθουσιώδεις θεατές επιτέθηκαν σε άλλους περισσότερο επιφυλακτικούς γιατί δεν αποθέωναν όρθιοι και με ιαχές ρωμαϊκής αρένας τούς (ούτως ή άλλως) ηρωικούς συντελεστές.
Μετά την λεγομένη «πολιτική ορθότητα» στις διατυπωμένες σκέψεις μας, ο υφέρπων νεοφασισμός φαίνεται πως αγγίζει την όποια ευγενική απόπειρα κριτικής.
Πρέπει το άτομο να υπακούει στις ευκολίες τού ανειδίκευτου, παρορμητικού, διαχειρίσιμου «πλήθους ανθρώπων» που και «κοινό» ονομάζεται.
Η ελευθερία τού καταναλωτή ενός πολιτιστικού προϊόντος μιας «πολιτιστικής βιομηχανίας» (όπως είναι το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, στη συγκεκριμένη περίπτωση) ΕΙΝΑΙ – και πρέπει να είναι – ΑΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΗ.
Το ανθρώπινο, δημοκρατικό δικαίωμα τής ελευθερίας τής έκφρασης δεν περιορίζεται ασφαλώς στην καλλιτεχνική δημιουργία αλλά συμπεριλαμβάνει τον συνδημιουργικό «επαρκή θεατή» (όπως λέγεται στη θεωρία), ειδικά εάν είναι καλόβολος και καλοπροαίρετος, εάν έχει καταναλώσει πειθήνια ολάκερο το τετράωρο θέαμα-ακρόαμα.
Φαίνεται πως όσα και να λέμε στις σχετικές ημερίδες και τα συνέδρια, οι κλακαδόροι που ανέβαζαν και κατέβαζαν λυρικά είδωλα στη Σκάλα τού Μιλάνου, καθώς και τα «παπαγαλάκια» τού Χρηματιστήριου των Καλλιτεχνικών Αξιών εξακολουθούν να λειτουργούν απερίσπαστα και ανενόχλητα, μιας και δεν υπάρχει σχετική Επιτροπή Διαφάνειας Θεσμών, ή Καλλιτεχνική Αγορανομία (αυτή ΔΕΝ πρέπει να υπάρχει προκειμένου να αποφεύγονται φαινόμενα λογοκρισίας).
Όμως η υπέρ-διαφήμιση, οι έντεχνες δημόσιες σχέσεις, η προβολή που οδηγούν σε αναπόφευκτα sold-out ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ. Το αντίθετο μάλιστα συμβαίνει συνήθως.
Το γεγονός ότι ένας ώριμος καλλιτέχνης συνομιλεί με την παράδοση ερμηνείας του αρχαίου δράματος είναι θετικό. Το ότι «βάζει νερό» στο μεταμοντέρνο κρασί του είναι επίσης σοφό.
Γενικά, με άριστα το δέκα (10), η προσωπική μου αξιολόγηση θα ήταν επτάμιση (7,5).
Λίαν καλώς δηλαδή. Πολύ καλύτερα, απείρως αρτιότερα (και κοσμιότερα και κοσμικότερα) από την περυσινή συμπαραγωγή Εθνικού Θεάτρου, ΚΘΒΕ και Φεστιβάλ Αθηνών… «Το μη χείρον βέλτιστον».
Κουραστήκαμε πάντως με όλο αυτό το βιοενεργειακό αγκομαχητό των ταλαίπωρων ερμηνευτών. Αυτά είναι για τις πρόβες. Στην παράσταση θα πρέπει να σβήνουν, να καλύπτονται από την μορφική Αρμονία (έτσι λέγανε και τη μουσική στην Κλασική Αρχαιότητα).
Αυτά για την ώρα. Θα επανέλθω αναλυτικότερος, για το καλό τού δημοκρατικού διαλόγου, χωρίς μίσος και πάθος, αλλά με Αγάπη, με Φιλότητα…
Και για να τιμήσουμε τους ηρωικούς συντελεστές αυτής της ολοκληρωμένης καλλιτεχνικής πρότασης, αντιγράφουμε από τον επίσημο διαδικτυακό τόπο τού Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου τα ονόματά τους:
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία Θεόδωρος Τερζόπουλος. Συνεργάτης σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος. Σκηνικά – Κοστούμια – Φωτισμοί Θεόδωρος Τερζόπουλος. Πρωτότυπη μουσική σύνθεση Παναγιώτης Βελιανίτης. Σύμβουλος δραματολόγος Μαρία Σικιτάνο. Δραματολόγος παράστασης Ειρήνη Μουντράκη. Βοηθός σκηνοθέτη Θεοδώρα Πατητή. Συνεργάτης σκηνογράφου Σωκράτης Παπαδόπουλος. Συνεργάτιδα ενδυματολόγου Παναγιώτα Κοκκορού. Συνεργάτης φωτιστή Κωνσταντίνος Μπεθάνης. Καλλιτεχνική συνεργάτιδα Μαρία Βογιατζή.
Παίζουν: Έβελυν Ασουάντ (Κασσάνδρα), Τάσος Δήμας (Φύλακας/Προπομπός), Κωνσταντίνος Ζωγράφος (Πυλάδης), Έλλη Ιγγλίζ (Τροφός), Κώστας Κοντογεωργόπουλος (Ορέστης), Δαυίδ Μαλτέζε (Αίγισθος), Άννα Μαρκά Μπονισέλ (Προφήτις), Νίκος Ντάσης (Απόλλων), Ντίνος Παπαγεωργίου (Κήρυκας), Αγλαΐα Παππά (Αθηνά), Σάββας Στρούμπος (Αγαμέμνων), Αλέξανδρος Τούντας (Οικέτης), Νιόβη Χαραλάμπους (Ηλέκτρα), Σοφία Χιλλ (Κλυταιμνήστρα/Το Είδωλον της Κλυταιμνήστρας).
Χορός: Μπάμπης Αλεφάντης, Ναταλία Γεωργοσοπούλου, Κατερίνα Δημάτη, Κωνσταντίνος Ζωγράφος, Πύρρος Θεοφανόπουλος, Έλλη Ιγγλίζ, Βασιλίνα Κατερίνη, Θάνος Μαγκλάρας, Ελπινίκη Μαραπίδη, Άννα Μαρκά Μπονισέλ, Λυγερή Μητροπούλου, Ρόζυ Μονάκη, Ασπασία Μπατατόλη, Νίκος Ντάσης, Βαγγέλης Παπαγιαννόπουλος, Σταύρος Παπαδόπουλος, Μυρτώ Ροζάκη, Γιάννης Σανιδάς, Αλέξανδρος Τούντας, Κατερίνα Χιλλ, Μιχάλης Ψαλίδας.
Άξιος ο μισθός τους. Τίμιος ο κόπος τους. Οι όποιες επιφυλάξεις (που δεν γίνονται ποτέ αμετάκλητες αντιρρήσεις) τροφή για σκέψη, αφορμή για διάλογο. Η πολυφωνία, η πολυσυλλεκτικότητα, θεμέλιος λίθος τής Δημοκρατίας, από την Αθήνα τού πέμπτου π.Χ. αιώνα, στην δυτικοευρωπαϊκή Αναγέννηση, στον Παγκόσμιο Διαφωτισμό, στις σύγχρονες ελεύθερες ψηφιακές διαδραστικές κοινωνίες.
