Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Του Πάνου Μπαίλη
Με τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η Αρχιεπισκοπή, στο πλαίσιο του Ζ’ Συνεδρίου Κυπριακής Αγιολογίας έκανε ειδική αναφορά στην άλλη μεγάλη πληγή της τραγωδίας, αυτή της καταστροφής δεκάδων ναών και μονών που βρίσκονται στα κατεχόμενα, αλλά και εκατοντάδων κειμηλίων τα οποία εκλάπησαν και προωθήθηκαν στο εξωτερικό.
Με άδεια των κατοχικών αρχών πολλοί ναοί έγιναν τεμένη ή το χειρότερο μετατράπηκαν σε αποθήκες, στάβλους και ξενώνες.
Σύμφωνα με τις καταγγελίες του αρχιεπισκόπου Κύπρου κ. Γεώργιου «ιερά κειμήλια και σκεύη που εκλάπησαν και δημοπρατήθηκαν σε ιδιώτες έναντι πολλών εκατομμυρίων, τοιχογραφίες που βεβηλώθηκαν.
Σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει μεταξύ των κατεχόμενων μονών που έπαιξαν σημαντικό ρόλο για χριστιανούς και μουσουλμάνους πριν την εισβολή είναι:
Η Μονή Αποστόλου Βαρνάβα θεωρείται ο ιερότερος χώρος των ορθόδοξων κατοίκων του νησιού, αφού πρόκειται για ένα μοναστήρι που είναι ο ιδρυτής και προστάτης της Εκκλησίας της Κύπρου. Η μονή λεηλατήθηκε και αργότερα με ό,τι απέμεινε ιδρύθηκε σε αυτή μουσείο.
Εγκαταλειμμένο στην τύχη του είναι και το μοναστήρι του Αγ. Σπυρίδωνα που βρίσκεται στο χωριό Τρεμετουσιά της επαρχίας Λάρνακας.
Ένα από το πλέον «αγαπητά μοναστήρια», είναι η μονή του Αγίου Ανδρέα.
Είναι κτισμένο στο ομώνυμο ακρωτήρι της Κύπρου που βρίσκεται στη χερσόνησο της Καρπασίας. Είναι από τα πιο ονομαστά μοναστήρια του νησιού, που προσέλκυε κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές, ιδιαίτερα στις 30 Νοεμβρίου και 15 Αυγούστου που γιόρταζε η μονή. Σήμερα παραμένει η μοναδική υπό τουρκική κατοχή εν ενεργεία Μονή.
Συγκίνηση προκαλεί το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, βρίσκεται κοντά στο χωριό Κουτσοβέντη, στις νότιες πλαγιές του Πενταδάκτυλου και κάτω από το ομώνυμο με το χωριό κάστρο.
Είναι το μοναδικό κατεχόμενο μοναστήρι που φαίνεται με γυμνό μάτι από τη Λευκωσία.
Η Μονή Χριστού Αντιφωνητή, που είναι κτισμένη στις βόρειες πλαγιές του Πενταδάκτυλου, κοντά στο χωριό Καλογραία είναι από τα «θύματα» της εισβολής αφού μεγάλο μέρος των τοιχογραφιών και του Αντιφωνητή είτε καταστράφηκαν, είτε λεηλατήθηκαν και πουλήθηκαν στο εξωτερικό.
Δεκαπέντε χιλιόμετρα από την Λευκωσία, στις νότιες πλευρές του Πενταδάκτυλου, είναι κτισμένη η μονή Παναγίας Αψινθιώτισσας η οποία χρονολογείται από 1190 μ.Χ. Πριν την εισβολή σώθηκαν και αναδείχτηκαν λείψανα τοιχογραφιών του 12ου, 14ου και 16ου αι., που καταστράφηκαν μετά το 1974.
Ανάλογη τύχη επιφυλάχτηκε και για την μονή Παναγίας Αχειροποιήτου, ένα από τα σημαντικότερα Προσκυνηματικά κέντρα της Κύπρου. Η μονή είναι κτισμένη στο χώρο της αρχαίας πόλεως της Λάμπουσας, στην παραλία δυτικά της Κερύνειας. Σήμερα ελάχιστες τοιχογραφίες σώζονται και εκτιμάται ότι είναι του 14ου αιώνα.
Ένα από τα μοναστήρια τα οποία υπέστησαν μεγάλες ζημιές από τους βομβαρδισμούς του 1974 είναι η μονή Αγίου Παντελεήμονα.
Βρίσκεται στην κατεχόμενη Μύρτου της επαρχίας Κερύνειας. Πέραν των ζημιών ακόμη και σήμερα παραμένει άγνωστη η τύχη των εικόνων του ναού.
Στην κατεχόμενη Αμμόχωστο υπάρχει η μονή Παναγίας Τοχνιού της οποίας οι τοιχογραφίες, μετά την τουρκική εισβολή, είτε λεηλατήθηκαν είτε καταστράφηκαν.
Στην επαρχία της Αμμοχώστου υπάρχουν και κάποια ίχνη της μονής Παναγίας Αυγασίδας. Το μοναστήρι αυτό είχε την πιο τραγική κατάληξη απ’ όλες τις κατεχόμενες μονές της Κύπρου αφού καταστράφηκε ολοσχερώς.
