Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Κωνσταντίνας Δ. Καρακώστα
Στις 28 Ιανουαρίου 2024 η εφημερίδα Καθημερινή δημοσίευσε ένα άρθρο του Μιχάλη Τσιντσίνη με τον τίτλο «Ποιος θα δουλεύει στο Δημόσιοꓼ». Ανάμεσα στα όσα σημειώνει ο αρθρογράφος της εφημερίδας, διαβάζει ο αναγνώστης: «Ακόμη και οι επιτυχείς μεταρρυθμίσεις –όπως της ψηφιακής διακυβέρνησης– έδειχναν να επιβεβαιώνουν την καταστατική καχυποψία: το Δημόσιο δεν το αλλάζεις· το προσπερνάς. Ανοίγεις ψηφιακές παρακαμπτηρίους, για να μη χρειαστεί να αναμετρηθείς με τη γραφειοκρατική απολίθωση». Συνεχίζοντας, ο δημοσιογράφος διερωτάται τι θα μπορούσε να πράξει η πολιτεία, παραθέτοντας το εξής: «Να τροφοδοτήσει τη δικαιολογημένη καχυποψία της κοινής γνώμης, ότι οι προστατευμένοι από τη μονιμότητα και αναξιολόγητοι εργαζόμενοι είναι σε θέση να εκβιάζουν το πολιτικό σύστημα;»
Το άρθρο του Μιχάλη Τσιντσίνη με ώθησε να αναζητήσω με ακαδημαϊκά κριτήρια διάφορα στοιχεία για το ελληνικό δημόσιο. Βρήκα, λοιπόν, αναρτημένη στο διαδίκτυο και σε ελεύθερη πρόσβαση στον κάθε αναγνώστη, μια πολύ ενδιαφέρουσα μεταπτυχιακή εργασία στον ιστότοπο Ψηφίδα, δηλαδή στην Ψηφιακή Βιβλιοθήκη και Ιδρυματικό Αποθετήριο του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Προκειμένου να προλάβω οποιαδήποτε υποψία, θα ήθελα να δηλώσω εξ αρχής ότι ουδεμία ακαδημαϊκή ή υπαλληλική σχέση έχω ή είχα στο παρελθόν με το εν λόγω πανεπιστήμιο. Παρέμενα σε όλες μου τις βαθμίδες φοιτήτρια του έτερου πανεπιστημίου της πόλης, του Αριστοτελείου.
Η εργασία που εντόπισα φέρει τον τίτλο «Ο θεσμός της μονιμότητας των υπαλλήλων στον δημόσιο τομέα» και κατατέθηκε στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης το 2017 από την κυρία Φωτεινή Τανάκα. Όπως προκύπτει από την ανάγνωσή της, μετά τη Γαλλική Επανάσταση ο δημόσιος υπάλληλος θεωρήθηκε ένα όργανο του Λαού, που διαμεσολαβεί μεταξύ αυτού και του Κράτους. Χαρακτηρίστηκε μάλιστα «ειδικός πολίτης», γεγονός που του προσέδιδε μια σειρά υποχρεώσεων και περιορισμών που αντισταθμίζονταν με ειδικά οφέλη, όπως αυτό της μονιμότητας. Στο Σύνταγμα του 1911, και πιο συγκεκριμένα στο άρθρο 112, η μονιμότητα καθιερώθηκε «χάριν της καλής και εύρυθμης λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης», καθώς σύμφωνα με το άρθρο 103 οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι υπεύθυνοι για την εξυπηρέτηση των πολιτών, αλλά ταυτόχρονα και για την εκτέλεση των εντολών που δίνονται από το Κράτος.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το σύνολο των εγγυήσεων που κατοχυρώνει τους δημοσίους υπαλλήλους από κάθε απρόσμενη υπηρεσιακή τους μεταβολή, μέσα από τη συνταγματική κατοχύρωση της μονιμότητάς τους, δημιούργησε πολλές παρανοήσεις στο πέρασμα του χρόνου. Λόγου χάριν, η ολιγωρία, η αναποτελεσματικότητα, η αδιαφορία και η αναβλητικότητα λόγω έλλειψης ελέγχου και η έλλειψη ζήλου από την πλευρά τους, είναι μια πραγματικότητα με την οποία έχουμε έρθει αντιμέτωποι πολλοί από εμάς. Το αγκυλωτικό γραφειοκρατικό σύστημα, η απουσία συντονισμού και ο συγκεντρωτισμός, επιτείνουν έτι περαιτέρω τα προβλήματα, δημιουργώντας εν τέλει ένα δίχτυ από το οποίο δεν μπορεί να δραπετεύσει ο πολίτης. Η ανεπάρκεια της δημόσιας διοίκησης, η οποία εν πολλοίς οφείλεται στην κακοδιοίκηση, αποτυπώνεται με ενάργεια στις ετήσιες εκθέσεις που καταθέτουν ο Συνήγορος του Πολίτη, ο Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης, αλλά και ο ΟΟΣΑ.
Η εξυγίανση της δημόσιας διοίκησης και η αναδιάρθρωση των υπηρεσιών, τέθηκαν πολλές φορές στο τραπέζι των συζητήσεων. Τα όσα έχουμε όλοι μας να αφηγηθούμε μέσα από τις προσωπικές μας εμπειρίες από το Δημόσιο, τα όσα πολύ εύστοχα υπογραμμίζει ο Μιχάλης Τσιντσίνης στο άρθρο του στην Καθημερινή, απέχουν κάποιες φορές πολύ από το πνεύμα του άρθρου 103 παράγραφος 1 του Συντάγματος «Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι εκτελεστές της θέλησης του κράτους και υπηρετούν το λαό». Ίσως κάποιες φορές θα πρέπει να τους υπενθυμίζει κανείς την ιστορική διάσταση των πραγμάτων, όταν ο εμπνευστής του θεσμού της μονιμότητας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος, δήλωνε το 1911 ενώπιον της Β΄ Αναθεωρητικής Βουλής ότι η μονιμότητα δε γίνεται χάριν του δημοσίου υπαλλήλου, αλλά «πρωτίστως υπέρ του λαού».
Κωνσταντίνα Δ. Καρακώστα
Επικ. Καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
