Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Πάνου Μπαΐλη
Εδώ και αιώνες στη Μέση Ανατολή η ιστορία καταγράφει συγκρούσεις, συμμαχίες, βαρβαρότητες, ίντριγκες, θυσίες, και έναν διαρκή αγώνα επιβολής και επιβίωσης.
Θρησκείες και πολιτισμοί, με τη σφραγίδα διαφόρων, έχουν δημιουργήσει διαχρονικά ένα περιβάλλον όπου οι τριβές και οι συνεργασίες εναλλάσσονται ανάλογα με τα γεωπολιτικά παιχνίδια και τις παρεμβάσεις των ακραίων.
Οι Εβραίοι, στο πέρασμα των αιώνων έζησαν τη «Γη της Επαγγελίας» αλλά και την απόλυτη τραγωδία από την χιτλερική τραγωδία. Παρά τους αγώνες που έδωσαν για την μόνιμη εγκατάσταση στις «πατρογονικές εστίες», οι Εβραίοι κατάφεραν να αποκτήσουν κράτος μόλις πριν από 75 χρόνια. Η ιδέα του κράτους άρχισε να ζυμώνεται από το 1881 μετά τη δολοφονία του τσάρου Αλέξανδρου του Β’ στην Αγία Πετρούπολη. Τότε οι εβραϊκές κοινότητες στην Ουκρανία δέχτηκαν επιδρομές με σκοπό τη λεηλασία των περιουσιών.
«Επιστροφή στην Ερέτζ Ισραέλ»
Ήταν τότε, όπου πολλοί άνθρωποι του πνεύματος έριξαν την ιδέα της «επιστροφής των Εβραίων στην ιστορική τους πατρίδα, στην Ερέτζ Ισραέλ» στην Παλαιστίνη με σκοπό την ανασύσταση ενός κράτους. Ο δημοσιογράφος Θεόδωρο Χερτζλ, το 1897, ιδρύει την Παγκόσμια Σιωνιστική Οργάνωση διακηρύσσοντας ότι ο βασικός σκοπός του Σιωνισμού ήταν η εγκαθίδρυση «ενός έθνους που θα αποτελέσει το σπίτι των Εβραίων» .
Από τότε άρχισαν δειλά –δειλά οι εγκαταστάσεις Εβραίων στην Παλαιστίνη. Όταν οι Βρετανοί το 1917 κατέλαβαν την Παλαιστίνη άρχισε μια πιο εντατική προσπάθεια εποικισμού. Ήταν η περίοδος όπου πολλοί Εβραίοι έφυγαν και από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκαν στην Παλαιστίνη.
Η «Διακήρυξη Μπάλφουρ»
Τον Νοέμβριο του 1917, στην κορύφωση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών, Αρθουρ Τζέιμς Μπάλφουρ, απηύθυνε επιστολή στον ηγέτη της εβραϊκής κοινότητας στη Μεγάλη Βρετανία, Λόρδο Ρότσιλντ, με την οποία εξέφραζε τη στήριξη της κυβέρνησής του στην προοπτική δημιουργίας μιας «εθνικής εστίας» για τους Εβραίους στην Παλαιστίνη. Επρόκειτο για την περίφημη «Διακήρυξη Μπάλφουρ» η οποία ήταν και η πρώτη διεθνή αναγνώριση των στόχων του κινήματος του Σιωνισμού.
Στο πλαίσιο αυτό, από το 1882 έως το 1914, δεκάδες χιλιάδες Εβραίοι μετανάστευσαν στην αρχαία κοιτίδα τους και άρχισαν σταδιακά να αγοράζουν μεγάλες εκτάσεις γης και ανέπτυξαν τους δικούς τους θεσμούς.
Ο αριθμός των Εβραίων που εγκαθίστανται στην περιοχή αυξάνεται σημαντικά με την άνοδο του ναζισμού στη Γερμανία το 1933. Τότε, αρχίζει ο νέος κύκλος αντιπαράθεσης με τους γηγενείς Άραβες οι οποίοι αντέδρασαν στο ενδεχόμενο δημιουργίας εβραϊκού κράτους. Εξεγέρθηκαν κατά της βρετανικής κατοχής με αποτέλεσμα να απαγορευτεί η εγκατάσταση Εβραίων στην Παλαιστίνη.
Σύμμαχος ο Στάλιν
Μετά το Ολοκαύτωμα πολλοί Εβραίοι της Ευρώπης τάσσονται υπέρ της δημιουργίας κράτους. Οι Άγγλοι, το 1947, παραπέμπουν το θέμα του καθεστώτος της Παλαιστίνης στον ΟΗΕ. Η επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ξεχωριστού εβραϊκού κράτους σε τμήμα της Παλαιστίνης, με τα Ιεροσόλυμα να τελούν υπό διεθνή έλεγχο. Οι Εβραίοι, σε μια δύσκολη στιγμή γι’ αυτούς βρίσκουν έναν ισχυρό σύμμαχο στο πρόσωπο του Στάλιν. Η Σοβιετική Ένωση τάσσεται υπέρ της δημιουργίας εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.
Οι Σοβιετικοί πρωτοστατούν στην υπεράσπιση του αιτήματος για δημιουργία εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη και αυτό αναγκάζει και τον τότε Αμερικανό πρόεδρο Τρούμαν να ταχθεί υπέρ της δημιουργίας μιας νέας οντότητας.
Τελικά το σχέδιο της διχοτόμησης της Παλαιστίνης, κατόπιν πιέσεων των ΗΠΑ, εγκρίνεται.
Η έναρξη των Αραβοϊσραιλινών πολέμων
Την 14η Μαΐου του 1948 κηρύσσεται η ίδρυση του «Κράτους του Ισραήλ». Την επόμενη, τα γειτονικά αραβικά κράτη επεμβαίνουν στρατιωτικά για την προστασία των λαών τους. Ο πρώτος Αραβοϊσραηλινός πόλεμος ήταν γεγονός και έληξε με νίκη του νεοσύστατου κράτους. Η Σοβιετική Ένωση είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνωρίζει de jure (κατά τον νόμο) το νέο κράτος και στέλνει στρατιωτική βοήθεια. Το 1949 και οι ΗΠΑ αποδέχθηκαν τη νέα πραγματικότητα .
Όταν ο Αιγύπτιος πρόεδρος Νάσερ αποφασίζει την εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ Βρετανοί, Γάλλοι και Ισραηλινοί εισβάλλουν στην Αίγυπτο. Οι Σοβιετικοί αλλάζουν στρατόπεδο. Το 1956 με αφορμή τη διώρυγα ξεσπά ο Β’ Αραβοϊσραηλινός πόλεμος. Βρετανία, Γαλλία και ΗΠΑ επιτίθενται στην Αίγυπτο. Το Ισραήλ κατέλαβε τη χερσόνησο του Σινά έως το 1957.
Ο Πόλεμος των έξι ημερών
Δέκα χρόνια αργότερα το 1967 είχαμε τον Γ’ Αραοβοϊσραηλινό πόλεμο, όπου μέσα σε έξι μέρες το Ισραήλ, συνέτριψε τους Άραβες γείτονες του (Αίγυπτο, Συρία Ιοραδανία) και προσάρτησε ολόκληρη τη Δυτική Όχθη, τη Λωρίδα της Γάζας, την Ανατολική Ιερουσαλήμ και τα 2/3 από τα Υψίπεδα του Γκολάν, που είναι συριακό έδαφος, όπου έλαμψε το άστρο του Μοσέ Νταγιάν, του Ισραηλινού στρατηγού και σοσιαλιστή πολιτικού με το κάλυπτρο.
Ακολούθησε ο Πόλεμος του Yom Kippur, (η μεγαλύτερης γιορτή των Εβραίων) τον Οκτώβριο του 1973, όπου Συρία και Αίγυπτος επιτίθενται ξαφνικά στο Ισραήλ το οποίο αντέχει με τη βοήθεια της Αμερικής. Η επίθεση του 1973 έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τις σημερινές εξελίξεις. Ο πόλεμος αυτός αποτελεί και την αφορμή για την προσέγγιση Αιγύπτου -Ισραήλ αφού το 1979 υπογράφεται ειρήνη. Τα αραβικά κράτη αντιδρούν, η Αίγυπτος αποβάλλεται από τον αραβικό σύνδεσμο, ενώ ο Αιγύπτιος πρόεδρος Σαντάτ δολοφονείται από ακραίους. Το 1982 και μετά τη δολοφονία Σαντάτ, ακολουθεί ο πόλεμος του Λιβάνου, όπου το Ισραήλ ηττήθηκε από τη σιίτικη οργάνωση Χεζμπολάχ .
Η Λωρίδα της Γάζας
Η Λωρίδα της Γάζας είναι μια παράλια χερσαία λωρίδα στο νοτιοανατολικό άκρο της Μεσογείου, μεταξύ της Αιγύπτου και του Ισραήλ που δημιουργήθηκε το 1948, με βάση τη γραμμή εκεχειρίας του Πρώτου Αραβοϊσραηλινού πολέμου. Πρόκειται για μια χερσαία λωρίδα που εκτείνεται βόρεια των ανατολικών συνόρων της Αιγύπτου μήκους 41 χιλιομέτρων και πλάτους μεταξύ 6 και 12 χιλιομέτρων, με συνολική έκταση 360 τ.χλμ. στην οποία και κατοικούν περίπου 2 εκατομμύρια άραβες.Τη Διοίκηση της Λωρίδας, μέχρι το 1967, ασκούσε η Αίγυπτος.
Το 2005 αποσύρθηκαν από την περιοχή ο ισραηλινός στρατός. Παρά την αποχώρηση, το Ισραήλ δεν έπαψε να ελέγχει όλα τα σύνορα της Λωρίδας περιμετρικά (από ξηρά, θάλασσα και αέρα), πλην του Νότου που μετά από επίμονες διεθνείς πιέσεις παραχώρησε τελικά στην Αίγυπτο. Μετά την αποχώρηση των Ισραηλινών το 2006 η Χαμάς, μετά από εκλογές, επικρατεί στη Λωρίδα έναντι του Μαχμούτ Αμπάς. Η επικράτηση φέρνει αντιμέτωπες τη Χαμάς με τη Φατάχ του προέδρου Αμπάς. Η Χαμάς κυριαρχεί σε αυτήν τη σύγκρουση και το Ισραήλ επιβάλλει αποκλεισμό.
Χαμάς και Χεζμπολάχ
Το οπλοστάσιο της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας και της Χεζμπολάχ στον Νότιο Λίβανο βρίσκονται διαρκώς στο στόχαστρο των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών. Όπως παρατηρούν ειδικοί στρατιωτικοί αναλυτές, η γκάμα των όπλων που χρησιμοποιούνται από τις τρομοκρατικές οργανώσεις έχει αναβαθμιστεί σημαντικά και περιλαμβάνει βλήματα, ρουκέτες, ακόμη και πυραύλους. Ειδικά το οπλοστάσιο της Χεζμπολάχ, που υπερτερεί ποιοτικά και ποσοτικά της Χαμάς, διαθέτει σύγχρονα όπλα και βλήματα ακριβείας που μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές και εκατόμβες νεκρών.
Η Χαμάς είναι μια φονταμενταλιστική σουνιτική ισλαμιστική ομάδα που κυβερνά τη Λωρίδα της Γάζας. Δημιουργήθηκε από τον Σεΐχη Αχμέντ Γιασίν, ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στους Αδελφούς Μουσουλμάνους κατά τη διάρκεια της πρώτης παλαιστινιακής ιντιφάντα, το 1987. Η δεύτερη Ιντιφάντα (τίναγμα) άρχισε το 2000.
Σε αντίθεση με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, (PLO) της οποίας ηγείται ο Μαχμούντ Αμπάς, η Χαμάς δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει ως κράτος και μιλάει για την εκδίωξη όλων των Εβραίων από την περιοχή.
Στη Λωρίδα της Γάζας, η Χαμάς και η Ισλαμική Τζιχάντ, η δεύτερη μεγαλύτερη μαχητική ομάδα στην περιοχή, συχνά ενώνονται εναντίον του Ισραήλ. Συμμαχούν με χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως η Συρία, και με οντότητες όπως η σιιτική ισλαμιστική ομάδα Χεζμπολάχ στο Λίβανο, που αντιτίθενται στις πολιτικές των ΗΠΑ και του Ισραήλ. Ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της είναι το Ιράν. Η Χεζμπολάχ ή Χεζμπολά ,το «Κόμμα του Θεού», είναι σιιτική στρατιωτική και πολιτική οργάνωση με ορμητήριο τον Λίβανο. Συμμετέχει, μάλιστα, στην κυβέρνηση και στο κοινοβούλιο της χώρας. Στηρίζεται οικονομικά από το Ιράν, ενώ πολιτική στήριξη παρέχει και η Συρία. Οι ένοπλες μονάδες της οργανώθηκαν και εκπαιδεύτηκαν από τμήμα του ιρανικού στρατού των «Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης». Το στρατιωτικό τμήμα της οργάνωσης παρέχει υποστήριξη με μαχητές στις δυνάμεις του Άσαντ στη Συρία κατά του ISIS.
Ο πρώτος αρχηγός της Χεζμπολάχ ήταν ο Αμπάς αλ Moυσσάβι, ένας Λιβανέζος σιίτης κληρικός, συνιδρυτής και γενικός γραμματέας της Χεζμπολάχ ο οποίος σκοτώθηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας του Ισραήλ το 1992. Αρχηγός της Χεζμπολάχ από το 1992 είναι ο Χασάν Νασράλα.
Προσέγγιση του Ισραήλ
Προς μεγάλη απογοήτευση της Χαμάς και της Χεζμπολάχ πολλές ήταν οι φιλικές χώρες που άρχιζαν να προσεγγίζουν το Ισραήλ:
- Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο, στο πλαίσιο των συμφωνιών του Αβραάμ, από τη διετία 2020-2021 .
- Ο Λίβανος, στο πλαίσιο της συμφωνίας που συνήψε με το Ισραήλ το 2022 για την ΑΟΖ
- Η Σαουδική Αραβία, μέσα από σειρά εν εξελίξει διαπραγματεύσεων οι οποίες δεν έχουν μεν ακόμη καταλήξει κάπου αλλά αποτελούν είδηση και μόνο επειδή συνέβησαν
- Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν.
