Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press του Σαββάτου
του Δημήτρη Καμπουράκη
Για τους θιασώτες της κυβερνησιμότητας του τόπου, η απλή αναλογική που θέσπισε ο Αλέξης Τσίπρας λίγο πριν αποχωρήσει από την εξουσία, ήταν ένα καλομελετημένο τεχνητό εμπόδιο.
Κάθε πολίτης που θεωρούσε ότι η χώρα χρειάζεται μια σταθερή κυβέρνηση δίχως εσωτερικές διαμάχες, παζάρια διαμοιρασμού θέσεων και ανυπαρξία ενιαίας γραμμής, η απλή αναλογική ήταν συνώνυμη του πολιτικού και οικονομικού κινδύνου. Όλοι καταλάβαιναν ότι ο Αλέξης είχε φυτέψει την απλή αναλογική στον δρόμο του Μητσοτάκη, με σκοπό να τον εμποδίσει να κάνει δεύτερη τετραετία. Αφού δεν μπόρεσε να τον σταματήσει το 2019, ναρκοθέτησε μακροπρόθεσμα τον δρόμο του για το 2023.
Κατά την διάρκεια της τετραετίας που πέρασε, η περίφημη αυτή απλή αναλογική αναλύθηκε πολλαπλώς και απ’ όλες τις σκοπιές. Έγινε αφορμή για αλλαγή του εκλογικού νόμου μόλις ανέλαβε ο Μητσοτάκης, για φήμες δεύτερης αλλαγής του τα επόμενα χρόνια που δεν αποφασίστηκε ποτέ, για σενάρια μετεκλογικών συνεργασιών και προοδευτικών ή τερατόμορφων κυβερνήσεων και για λογής-λογής υπολογισμούς και υποθέσεις. Τέλος πάντων, ήταν μέσα στον πυρήνα του πολιτικού προβληματισμού όλων των δημοσίων συζητήσεων και όλων των κομματικών προβληματισμών.
Ακυβερνησία
Κάθε κόμμα αλλιώς την έβλεπε κι αλλιώς την εκτιμούσε, πάντως ήταν μονίμως στο κέντρο του πολιτικού ενδιαφέροντος. Για την Νέα Δημοκρατία ήταν μια κατάρα που έπρεπε να ξεπεραστεί με κάθε τρόπο, αλλιώς θα οδηγούσε στην ακυβερνησία. Γι αυτό και υιοθετήθηκε η γραμμή των διπλών εκλογών, ώστε η Βουλή που θα στήριζε την κυβέρνηση της επόμενης τετραετίας να ήταν αποτέλεσμα ενισχυμένης και όχι απλής αναλογικής. Για τον ΣΥΡΙΖΑ η απλή αναλογική ήταν μια σανίδα σωτηρίας απέναντι στην πολιτική κυριαρχία Μητσοτάκη. Εφόσον ήταν αδύνατο να φτιαχτεί αυτοδύναμη κυβέρνηση από την πρώτη αναμέτρηση, τότε ήταν θεωρητικά ανοικτά όλα τα σενάρια συνεργασιών. Άρα ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν μέσα στο παιχνίδι. Για το ΠΑΣΟΚ, η απλή αναλογική ήταν και ευχή και κατάρα μαζί. Ευχή διότι το έκανε δυνητικό ρυθμιστή των εξελίξεων, κατάρα διότι έφερνε την ερώτηση «εσείς με ποιον θα πάτε;».
Η ανατροπή με τα Τέμπη
Και ενώ όλα αυτά ήταν δρομολογημένα, ήρθε το αναπάντεχο και τραγικό δυστύχημα των Τεμπών για να τα ανατρέψει όλα. Εκεί που ο Μητσοτάκης πήγαινε για μια άνετη νίκη στην πρώτη αναμέτρηση με ποσοστά που προανάγγελλαν πιθανότατη αυτοδυναμία του με την δεύτερη κάλπη, ήρθε το δυστύχημα και τα έκανε όλα άνω-κάτω. Ενεργοποίησε έναν κρυμμένο θυμό, τροφοδότησε μια κοινωνική έκρηξη, διέλυσε όλες τις πολιτικές βεβαιότητες, άλλαξε όλα τα σενάρια που υπήρχαν πάνω στο τραπέζι των κομμάτων και των δημοσκόπων. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν μια αισθητή πτώση της κυβέρνησης, μια συνεχιζόμενη αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ να εισπράξει την δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων και μια μετακίνηση ψηφοφόρων προς μια γκρίζα περιοχή που φλερτάρει με την αντισυστημική ψήφο. Κοντολογίς, οι μετρήσεις δείχνουν ότι έχει φουντώσει η πιθανότητα έκρηξης μιας ψήφου διαμαρτυρίας ή της αποχής.
Και εδώ είναι που ξαφνικά, η απλή αναλογική από ανάχωμα και πρόβλημα ενδέχεται να αποδειχθεί μηχανισμός εκτόνωσης της κοινωνικής οργής. Οι δύο διαδοχικές κάλπες που έτσι κι αλλιώς θα στηθούν όταν οριστικοποιηθεί ο χρόνος των εκλογών, μπορεί να αποδειχθούν ευεργετικές, καθώς στην πρώτη θα εκφραστεί η αντισυστημική έκρηξη και στην δεύτερη θα επικρατήσουν ωριμότερες σκέψεις για το πώς πρέπει να πορευτεί ο τόπος. Το ενδιάμεσο διάστημα ανάμεσα στις δυο κάλπες, κάπου ανάμεσα σε τριάντα και σαράντα μέρες μοιάζει θεωρητικά αρκετό για να έρθουν οι ψηφοφόροι στα συγκαλά τους και να αποφασίσουν ότι ο τόπος χρειάζεται περισσότερο μια κυβέρνηση απ’ όσο το χάος και την ακυβερνησία.
Βαλβίδα εκτόνωσης
Όλα τούτα είναι βέβαια θεωρητικά, αλλά πάντα σε συνθήκες πίεσης αναδεικνύεται η ανάγκη ύπαρξη μιας βαλβίδας εκτόνωσης. Μπορεί κάλλιστα αυτή η βαλβίδα να είναι η πρώτη κάλπη, στην οποία οι ψηφοφόροι θα βγάλουν το άχτι τους. Κι αφού δουν ότι αυτό δεν περιέχει κάποιου είδους λύση για τα προβλήματα της κοινωνίας, στην επόμενη κάλπη να επανέλθουν στον πολιτικό ορθολογισμό που χαρακτηρίζει εν τέλει όλες τις κανονικές εκλογικές αναμετρήσεις.
Κι εκεί που η ΝΔ θεωρούσε την απλή αναλογική κατάρα, να αρχίσει να ευλογεί την ύπαρξη της καθότι ενδέχεται αυτή να προσφέρει τελικά την λύση. Τα χουμε ξαναπεί αυτά, η πολιτική είναι τόσο απρόσμενη που κανένας σεναριογράφος δεν μπορεί να φθάσει τα δικά της επιτεύγματα. Υπάρχει και η παράφραση της παροιμίας «όταν οι πολιτικοί σχεδιάζουν, ο Θεός γελάει».
