του Stéphane Foucart (*)
Περισσότερο κι από όλα τα επεισόδια της πρόσφατης ιστορίας που έχουν να κάνουν με ξηρασία, το περασμένο καλοκαίρι μάς έπεισε ότι δεν πρέπει να αστειευόμαστε με το νερό. Το νερό είναι σοβαρή υπόθεση. Είναι απαραίτητο παντού, συνεχώς, για όλο τον κόσμο, κι όταν λείπει δεν υπάρχει κανένα τεχνολογικό θαύμα που να μπορεί να αντικαταστήσει την παλιά, καλή βροχή.
Με την κλιματική αλλαγή σε πλήρη εξέλιξη, η πραγματικότητα αυτή θα επιβάλλεται με όλο και πιο σκληρό τρόπο στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Υπάρχει όμως και ένας επιβαρυντικός παράγων: το νερό που θα μας μένει θα είναι όλο και πιο μολυσμένο από τις ουσίες που εκλύουν οι δραστηριότητές μας, και ιδίως από τους 60.000 τόνους συνθετικής χημείας που εκλύει κάθε χρόνο στην ύπαιθρο το κυρίαρχο μοντέλο της γεωργίας.
Μέχρι τώρα, η προσοχή ήταν στραμμένη στα εντομοκτόνα, χωρίς να δίνεται σημασία στα υποπροϊόντα της αποσύνθεσής τους. Η αναθεώρηση της ευρωπαϊκής οδηγίας για το πόσιμο νερό, που έγινε τον Δεκέμβριο του 2020, αποκάλυψε μια πολύ δυσάρεστη εικόνα στη Γαλλία: μία κοινότητα στις τέσσερις είδε να παραβιάζονται τα όρια ποιότητας του πόσιμου νερού. Και τα χειρότερα έρχονται, καθώς είναι βέβαιο ότι θα ανακαλυφθούν και άλλες ουσίες που μολύνουν το νερό. Ορισμένες από τις εκατοντάδες ενεργές ουσίες που εκλύονται στο περιβάλλον, για παράδειγμα, αποσυντίθεται σε μεταβολίτες, που με τη σειρά τους αντιδρούν με το όζον των συστημάτων διαχείρισης του νερού για να παράγουν τρίτα προϊόντα, τις νιτροσαμίνες, ακόμη πιο επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία.
Το νερό βρίσκεται έτσι στην καρδιά δύο κρίσεων: η μία είναι κλιματική, η άλλη χημική. Ο συνδετικός κρίκος των δύο αυτών κρίσεων είναι το κυρίαρχο μοντέλο της γεωργίας, που οξύνει τη θέρμανση του πλανήτη και απομυζά υπέρμετρα τους υδάτινους πόρους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου οικολογικής μετάβασης, η γεωργία απορροφά περίπου το μισό των ποσοτήτων ύδατος που καταναλώνονται κάθε χρόνο στη Γαλλία – και το ποσοστό αυτό γίνεται 80% στη διάρκεια του καλοκαιριού. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των ποσοτήτων χρησιμοποιείται από μια μικρή μερίδα αγροτών για την παραγωγή δημητριακών που στη συνέχεια εξάγονται στις διεθνείς αγορές, κυρίως για τη διατροφή ζώων που μεγαλώνουν σε πολυκατοικίες.
Υψηλότερες θερμοκρασίες και λιγότερες βροχές: αυτό σημαίνει λιγότερο νερό. Και λιγότερο νερό σημαίνει πιο μολυσμένο νερό. Πολύ γρήγορα, οι υγειονομικές αρχές θα κληθούν να επιλέξουν ανάμεσα στην υγεία των πληθυσμών και το κοινωνικοοικονομικό φορτίο που θα επιφέρουν οι περιορισμοί της χρήσης ύδατος.
Απ’ό,τι φαίνεται, όμως, δεν υπάρχει καμιά πολιτική βούληση για την έξοδο από το κυρίαρχο μοντέλο της γεωργίας. Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αγροτο-οικολογική μετάβαση τορπιλίστηκε από τα περισσότερα κράτη-μέλη με πρόσχημα τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στις 9 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος Μακρόν παραδέχθηκε ότι στη γεωργία συγκλίνουν όλες οι κρίσεις που γνωρίζουμε, για να κατακεραυνώσει στη συνέχεια όσους επιδίδονται στην κινδυνολογία. Η επίθεση στους κινδυνολόγους είναι, πράγματι, πιο απλή από την αποτροπή των κινδύνων.
(*) O Στεφάν Φουκάρ είναι αρθρογράφος της Monde
