Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Κωνσταντίνου Μπούρα
Η Τζένη Λυκουρέζου και ο Ανδρέας Ζαχαράτος συνομιλούν με τον Δρα Κωνσταντίνο Μπούρα για το τρίγλωσσο Φωτογραφικό Λεύκωμα με τίτλο «Καλαβρία Μάνη, Εγγύς Κόσμος/Calabria Mani, Mondi Vicini» από τις εκδόσεις ΤΟΠΟΣ.
Είναι εξαιρετικά σπάνιο δύο εικαστικοί καλλιτέχνες, δύο διακεκριμένοι καλλιτέχνες φωτογράφοι να συναντώνται και να συνομιλούν μέσα από την αντιστικτική παράθεση τού έργου τους. Πώς προέκυψε αυτή η αξιοθαύμαστη αγαστή συνεργασία.
Τζ.Λ.: Η πρώτη κοινή φωτογραφική μας εμφάνιση έγινε πέρυσι στο Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου στου Ζωγράφου με την ομότιτλη έκθεση. Θέλαμε να θίξουμε και να παρουσιάσουμε πως ο μίτος των εικόνων καθώς ξετυλίγεται και απλώνεται, φέρνει κοντά, αποκαλύπτει και δένει τις γεωγραφικές, φυσικές, κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες (περιβάλλον) στις οποίες έζησαν και ζουν οι άνθρωποι δύο συγκεκριμένων μεσογειακών τόπων, γειτονικών και παρόμοιων και πως οι υπόγειες σχέσεις ανθρωπολογικής σημασίας αποτυπώνονται στα χαρακτηριστικά τους και προβάλλονται μέσω της συμπτωματικής αλλά όχι τυχαίας φωτογραφικής επιλογής. Στις εκλεκτικές συγγένειες, τα κοινά χαρακτηριστικά αυτών των περιοχών στηρίχτηκε το θέμα μας. Ο Ανδρέας είχε φωτογραφήσει την Μάνη κι εγώ την ελληνόφωνη Καλαβρία σε χρόνους που δεν γνωριζόμαστε.
Τα έγχρωμα ανθρώπινα τοπία τής Καλαβρίας παρατίθενται αντιθετικά αλλά και συμπληρωματικά με την ασπρόμαυρη απεικόνιση τής Μάνης. Σημαίνει κάτι αυτή η αισθητική επιλογή και εάν ναι, τι;
Τζ.Λ.: Ο καθένας μας είχε ήδη καταλήξει στις επιλογές του φιλμ (έγχρωμο, μαυρόασπρο) και τον εξοπλισμό που θα χρησιμοποιούσε κατά την υλοποίηση των επιμέρους θεματικών. Απέμενε λοιπόν η διάρθρωση, η σύνδεση, η ανάπτυξη της φωτογραφικής αφήγησης, πράγμα όχι εύκολο.
Α.Ζ.: Πλησίασα το τοπίο της Μάνης με εικαστικό τρόπο παίζοντας με τους όγκους, το φώς και την σκιά μέσα από το αυστηρό και αγαπημένο μου τετράγωνο format αποτυπωμένο σε Α/Μ εμουλσιόν.
Όσο για το ανθρώπινο στοιχείο που αναδεικνύεται ηρωικό με το σκληρό φώς του Μάνης, φωτογραφίζοντάς το στον χώρο που ανήκει, παντρεύω το πορτραίτο με την φωτογραφία ντοκουμέντο, σε τόνους του γκρί, σεβόμενος την ψυχοσύνθεση των κατοίκων, με εργαλείο μια ελαφριά τηλεμετρική LEICA και το ασυναγώνιστο γράψιμο ενός 35άρη φακού.
Τι ομοιότητες και ποιες διαφορές έχει κατά τη γνώμη σας η λεγόμενη «Μεγάλη Ελλάδα» με τον Μωρέα-Μωριά και ειδικότερα με την Μεσσηνία ή τη Λακωνία;
Τζ.Λ.: Εστιάζοντας στο σήμερα, αφού αυτό μόνο μπορούμε να παρατηρήσουμε, ενώ γνωρίζουμε εγκυκλοπαιδικά το δριμύ εκατέρωθεν μακρινό παρελθόν, θα έλεγα πως οι άνθρωποι ανήκουν στις σύγχρονες κοινωνίες των χωρών τους με όλα τα θετικά και τα αρνητικά. Οπωσδήποτε η κληρονομιά των δεισιδαιμονιών, της καχυποψίας και του ασφυκτικά κλειστού περιβάλλοντος έχουν αφήσει ίχνη όπως και η διαχρονική μειωτική αντίληψη του περιθωριοποιημένου φτωχού νότου.
Μέσα από τον φακό απεικονίζεται η δι-ϋποκειμενική αντίληψη τού εξωτερικού φαίνεσθαι; Ποια είναι η φιλοσοφική σας άποψη για αυτό που λέμε «πραγματικότητα»; Υπάρχει; Αυτό εναγωνίως αναζητούμε προκειμένου να νιώσουμε ασφαλείς;
Τζ.Λ.: Γνώμες, αισθήσεις, σκέψεις: εμπειρία, όλα είναι κρυμμένα στα βάθη της συνείδησης. Από τον «χώρο» της συνείδησης πηγάζει η φαντασία, η επιθυμία της αναπαράστασης σε «σώμα» της πραγματικότητας, με τρόπους σχηματικούς, με το μέσον της φωτογραφικής παραδοσιακής εικόνας, στην περίπτωσή μου. Η συνείδηση με όλον τον πλούτο και τον φόρτο οδηγεί ορισμένους να δημιουργήσουν. Μέσω της φωτογραφίας διατυπώνεται η προσωπική πείρα που φορές συναντάται έντονα με (των) άλλων. Αν υπάρχει πραγματικότητα; Επιτρέψτε μου, κύριε Μπούρα, τρεις γραμμές που μου αρέσουν πολύ από έργο (ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ) του Σαρτρ; … η Αλήθεια και ο Μύθος είναι ένα και το αυτό, το πάθος για να το αισθάνεσαι πρέπει να το υποδύεσαι και ο άνθρωπος είναι ον τελετουργικό. Στην επανάληψη και με την ίδια «καθημερινή επισημότητα» και στην προσποίηση στηρίζεται η ασφάλεια του «εγώ». Όποιος δείχνει ευάλωτος… κατασπαράσσεται.
Α.Ζ.: Φωτογραφία για μένα είναι μια βουτιά στην πραγματικότητα με τον κατάλληλο εξοπλισμό όμως: το ταλέντο, το συναίσθημα, το βλέμμα, τη στάση ζωής/ιδεολογία και τη γνώση, όχι μόνο της τεχνικής, αλλά την ικανότητα να αποκωδικοποιείς αυτά που ΒΛΕΠΕΙΣ μπροστά σου. Με ενδιαφέρει η αντικειμενική πραγματικότητα, αυτό που εξελίσσεται παρουσία μου και καθορίζει την οπτική & την γραφή μου. Προσωπικές εμμονές, μέσα από σκηνοθετημένες φωτογραφίες που υπηρετούν μόνο το ΕΓΩ του δημιουργού κατά την γνώμη μου δεν έχουν θέση στην φωτογραφική τέχνη.
Οι Εκθέσεις Φωτογραφίες και τα τυπωμένα λευκώματα πώς συμβάλλουν στην ανάδειξη και προβολή τού έργου σας;
Α.Ζ.: Ο σεβασμός στο φωτογραφικό έργο, προϋποθέτει σεβασμό του φωτογράφου για το ευρύ κοινό. Ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί ειλικρινής σχέση φωτογράφου/θεατή είναι η πραγματοποίηση μιας έκθεσης όταν το θέμα είναι ολοκληρωμένο και φιλτραρισμένο από τον φωτογράφο/δημιουργό. Έκθεση με διακριτή θεματολογία χωρίς επαναλήψεις, χωρίς εντυπωσιασμούς. Το φωτογραφικό λεύκωμα/μονογραφία μπορεί να συνοδεύει μια θεματολογία που εκτίθεται ή να λειτουργήσει αυτόνομα. Στην δική μου φωτογραφική πορεία φροντίζω ένα λεύκωμα να συνοδεύει την εκάστοτε έκθεσή μου, προσφέροντας στο θεατή τη χαρά να κατέχει κάτι χειροπιαστό μαζί με την ανάμνηση της ζωντανής θέασης του έργου μου.
Όταν βρίσκεστε απέναντι στο αποτέλεσμα της συστηματικής, επίμονης, πολύμοχθης και πολύχρονης καλλιτεχνικής εργασίας σας πώς νιώθετε; Ενδιαφέρεστε να αντικατοπτρισθείτε στη συνείδηση τού επαρκούς αναγνώστη-θεατή και σε ποιο βαθμό σάς επηρεάζει;
Τζ.Λ.: Χαίρομαι με το αποτέλεσμα της δουλειάς μου κυρίως επειδή το έχω καταφέρει μόνη. Απλά χαίρομαι, και κάποιες φορές το συναίσθημα διατηρείται, όπως στην παρούσα περίπτωση. Την χαρά την αντλώ από το ενδιαφέρον των θεατών και των αναγνωστών. Αν αντικατοπτριστώ στην συνείδηση τους, όπως το λέτε, είναι απόφαση δική τους. Θα ήταν σημαντική ανταμοιβή.
Α.Ζ.: Να ξέρετε ότι ο απλός θεατής είναι ο καλύτερος κριτής του έργου μας. Εάν αγγίξεις την ψυχή του, έχεις επιτελέσει το έργο σου. Κανείς επιμελητής κανένας γκαλερίστας, κανένας κριτικός δεν μπορεί να αξιολογεί ή να εκτιμά «οικονομικά» μία φωτογραφία. Αξιολογείται από το κοινό μόνο.
Τι γνώμη έχετε για την Κριτική; Υπάρχει σοβαρή και αξιοσημείωτη εικαστική κριτική στη χώρα μας;
Τζ.Λ.: Ενδιαφέρομαι για την κριτική των εξειδικευμένων ατόμων με την επιστημονική κατάρτιση, ακόμα κι αν δεν συμφωνώ. Διαβάζω κριτικές για την Τέχνη γενικά. Διαβάζω κείμενα τεχνοκριτικού περιεχομένου και με την μορφή δοκιμίων. Οι εμπεριστατωμένες μελέτες, ο βηματισμός του τρόπου διατύπωσης, αιτιολόγησης, ανάλυσης των γραφόμενων για ένα καλλιτεχνικό έργο, ακόμα και οι μεμονωμένοι σύντομοι σχολιασμοί, ως πηγή περαιτέρω ή ειδικότερης γνώσης και ως πρόκληση για εντρύφηση, με απασχολούν. Σοβαρή κριτική υπάρχει όταν ο άνθρωπος που την ασκεί έχει τα παραπάνω προσόντα, είναι αμερόληπτος και δεν υπηρετεί σκοπιμότητες. Ως προς την απλοϊκή κριτική στα καθ’ ημάς, «μου αρέσει! δεν μου άρεσε καθόλου» κλπ. δεν με επηρεάζει.
Α.Ζ.: Η κριτική που ασκείται είναι υποκειμενική. Από τη στιγμή που εξυπηρετεί το όποιο σύστημα ελέγχου της τοπικής ή παγκόσμιας καλλιτεχνικής έκφρασης, δεν με ενδιαφέρει διόλου, διότι δεν μπορεί να ξεχωρίσει την αντικειμενική πραγματικότητα. Αυτή την πραγματικότητα που βιώνει ο απλός άνθρωπος.
Σας ευχαριστώ από καρδιάς για την κατατοπιστική εποικοδομητική διαφωτιστικότατη συνομιλία μας.
Τζ.Λ. Α.Ζ: Κύριε Μπούρα σας ευχαριστούμε για την ενδιαφέρουσα συνομιλία μας!
Σας εύχομαι κάθε τι Καλό τε και Αγαθό.
Τζ.Λ Α.Ζ.: Ανταποδίδουμε τις ευχές! Καλά Χριστούγεννα!!!
INFO
Η Τζένη Λυκουρέζου τα τελευταία χρόνια δραστηριοποιείται στην έρευνα της σύγχρονης φωτογραφίας. Αρθρογραφεί στο περιοδικό Φωτογράφος, επιμελείται κείμενα εκδόσεων και εκθέσεις. Έχει εκδώσει τρία φωτογραφικά λευκώματα και το βιβλίο “με αφορμή τις Φωτογραφίες”. Στο Università per Stranieri di Perugia παρακολούθησε ιταλική γλώσσα και τέχνη. Αποφοίτησε (με πιστοποίηση) από το ΙΕΚ Κηφισιάς, τμήμα Τεχνικός Λήψης Φωτογραφίας. Εργάστηκε ως δικηγόρος.
Ο Ανδρέας Ζαχαράτος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Διευθυντής Φωτογραφίας από 1985 έως σήμερα σε κινηματογράφο και τηλεόραση . Ασχολείται με την καλλιτεχνική Φωτογραφία από το 1978 και έχει πραγματοποιήσει 38 ατομικές εκθέσεις φωτογραφίας και έχει βραβευτεί σε φωτογραφικούς διαγωνισμούς σε Ελλάδα και Ευρώπη. Έχει εκδώσει 7 μονογραφίες από τις εκδόσεις ΤΟΠΟΣ .
