Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δ. Γιαννακόπουλου
Κουμπί (112) για τις θεομηνίες και τις πυρκαγιές, κουμπί (panic button) για την αποσόβηση των βιασμών και των κακοποιήσεων, κουμπί (safe youth) «για το παιδί που κινδυνεύει».
«Πατάω ένα κουμπί και βγαίνει μια χοντρή και λέει στα παιδάκια νιχ φαϊ», τραγουδούσε στη Μεταπολίτευση ο Πάνος Τζαβέλλας επανεισάγοντας στο πολιτικό δρώμενο της εποχής τη λαϊκή θυμοσοφία της Κατοχής, για να δείξει ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν από τη μια στιγμή στην άλλη.
Αντιθέτως όταν προτείνονται «κουμπιά» ως λύσεις, τότε το πρόβλημα μεγεθύνεται κι εξαπλώνεται διαλυτικά. Έτσι συμβαίνει και με το επεκτεινόμενο και καθημερινό πλέον φαινόμενο της σχολικής βίας και της παραβατικότητας των ανηλίκων. Βάσει των τελευταίων στοιχείων, από την αρχή του χρόνου η Αστυνομία συλλαμβάνει καθημερινά 37 μαθητές Δημοτικών, Γυμνασίων, Λυκείων.
Η παραβατικότητα των νέων κάτω των 18 ετών έχει αυξηθεί κατά 46% σε σχέση με το 2023 και από τις 6.157 συλλήψεις πέρυσι, ο αριθμός αυτός αναμένεται ότι θα ξεπεράσει φέτος τις 10.000.
Από όσους εμπλέκονται σε περιστατικά σχολικής βίας κανείς δεν έχει υποστεί κάποια σοβαρή συνέπεια. Πολλοί θεωρούν «παράσημο» την πλημμεληματική τους δίωξη και επανέρχονται…δριμύτεροι στο ίδιο ή σε κάποιες ελάχιστες περιπτώσεις σε διαφορετικό σχολείο ( αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος).
Αναβάθμιση εγκλήματος
Οι αξιόποινες δραστηριότητες τους αφορούν κυρίως διακίνηση και χρήση ναρκωτικών, ξυλοδαρμούς, ληστείες και κλοπές ενώ πλέον οι δράστες χρησιμοποιούν συστηματικά μαχαίρια, όπως συνέβη την περασμένη Παρασκευή στο 1ο Επαγγελματικό Λύκειο Λαυρίου, όπου τραυματίστηκαν 2 νεαροί μετά από ομαδικό επεισόδιο στο οποίο συμμετείχαν τουλάχιστον 40 συνομίληκοι τους. Πλέον η ανθρωποκτόνος πρόθεση υπερέχει του εκφοβισμού ή της πρόκλησης σωματικής βλάβης.
Επίσης όλο και μικρότερες ηλικίες φαίνεται να εμπλέκονται σε παρόμοια επεισόδια με την αστυνομία να συλλαμβάνει ακόμα και μαθητές δημοτικού. Χαρακτηριστική είναι η τελευταία υπόθεση με την 14χρονη που δέχθηκε άγριο ξυλοδαρμό στη Γλυφάδα με δύο συμμαθήτριές της να πρωτοστατούν και να οργανώνουν την επίθεση καλώντας μέσα από τα social media τουλάχιστον άλλα 25 με 30 παιδιά από όλη την Αθήνα.
Περιπτώσεις
Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στα σχολεία όλη της χώρας είναι και το επεισόδιο που έγινε γνωστό σε Γυμνάσιο-Λύκειο της Ερμιόνης στην Αργολίδα. Μαθητής Γυμνασίου 12 ετών κατήγγειλε στην αστυνομία ότι δύο 17χρονοι μαθητές της τρίτης Λυκείου τον πλησίασαν, άρχισαν να τον απειλούν με μια φαλτσέτα και στη συνέχεια, ενώ τον είχαν ακινητοποιημένο, του ξύρισαν με την φαλτσέτα το μουστάκι. Επίσης του πήραν και τα δύο ευρώ που είχε το παιδί στην τσέπη του.
Σοκάρει και η επίθεση που δέχθηκε ένας 16χρονος και η 14χρονη φίλη του από τουλάχιστον έξι ανήλικους έξω από το σπίτι του στην Πολίχνη Θεσσαλονίκης. Ο ένας εξ αυτών μάλιστα, χτυπούσε τον 16χρονο σε κεφάλι και στο σώμα με την σιδερόβεργα που κρατούσε.
Συνάγεται ευθέως, κι έτσι καταγράφεται και στις αστυνομικές εκθέσεις σύμφωνα με την εκπρόσωπο τύπου της ΕΛΑΣ Κ. Δημογλίδου, ότι τα παιδιά έχουν εξοικειωθεί με τη βία και ότι πλέον οι συζητήσεις και οι θεωρητικές προσεγγίσεις δεν έχουν καμία αξία ή πρακτικό αποτέλεσμα.
Οι νέες προτάσεις
Ο υπουργός Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδης προτείνει μεταξύ άλλων:
– Αλλαγή ορίου του (βαρύτερου) ποινικού καταλογισμού από τα 15 στα 14: Μέχρι σήμερα τα βασικά σωφρονιστικά μέτρα (περιορισμός σε κατάστημα κράτησης) μπορούν να εφαρμοστούν σε ανήλικο άνω των 15 ετών. Η πρόταση είναι αυτό το όριο να κατέβει στα 14. Με τις προωθούμενες ρυθμίσεις η κράτηση (και άλλα σωφρονιστικά μέτρα) θα μπορούν να επιβληθούν σε ανηλίκους που θα έχουν συμπληρώσει τα 14 τους χρόνια.
-Εφαρμογή της νέας γενικής διάταξης περί υποτροπής και στους ανήλικους. Η διάταξη προσθήκη στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (296 ΚΠΔ) προβλέπει πως θα πηγαίνουν φυλακή υποχρεωτικά όσοι διώκονται για νέο κακούργημα ενώ είναι ελεύθεροι ήδη με περιοριστικούς όρους, για άλλο αδίκημα(κακούργημα).
-Επιβαρυντική περίσταση (π.χ αύξηση ποινής ή σωφρονιστικών μέτρων) θα αποτελεί η περίπτωση οπλοκατοχής από τον ανήλικο κατά τη διάπραξη του αδικήματος (ακόμα και αιχμηρά αντικείμενα).
Αναμόρφωση – χρηματικές κυρώσεις
Οι προτάσεις της εκπαιδευτικής κοινότητας και η ευρωπαϊκή πρακτική απέχει παρασάγγας από τις ακολουθούμενες μεθόδους στην Ελλάδα. Στη Γερμανία για παράδειγμα, στη Δανία, την Ολλανδία και τη Μ. Βρετανία, δε νοείται χρήση κινητού τηλεφώνου από εκπαιδευτικούς και μαθητές στη διάρκεια της σχολικής δραστηριότητας.
Στις ΗΠΑ αποτελεί εκπαιδευτικό κανόνα και σε πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα. Ομοίως καθολικές – κατασταλτικές είναι οι κυρώσεις για αδικήματα εκφοβισμών, ξυλοδαρμών, εκδικητικής πορνογραφίας (reverenge porn), διακίνησης προσωπικών δεδομένων κτλ. Στους ανήλικους παραβάτες επιβάλλονται είτε υψηλά χρηματικά πρόστιμα (συνήθως άνω των 30.000 ευρώ ) είτε χρηματικές εγγυήσεις (50.000 – 100.000 ευρώ ανάλογα με την πράξη και τη συνέργεια) ώστε να μην οδηγηθούν στα αναμορφωτήρια.
Σημειώνεται ότι στην Ελλάδα λειτουργούν 6 γερμανικά αναμορφωτήρια (Έβρος, Λακωνία, Κρήτη) στα οποία διαμένουν Γερμανοί ανήλικοι οι οποίοι ακολουθούν κανονικό πρόγραμμα σπουδών. Το πρόγραμμα σωφρονισμού τους επανελέγχεται ανά 2-3 μήνες ενώ συνήθως η επικοινωνία με το οικογενειακό – οικείο περιβάλλον τους επανέρχεται σταδιακά.
Ελληνικά καταστήματα
Τα δε Ελληνικά Ειδικά Καταστήματα και Τμήματα Κράτησης Νέων βρίσκονται στην Αυλώνα, στον Βόλο, στις αγροτικές φυλακές Κασσαβέτιας, σε πτέρυγα της δικαστικής φυλακής Θεσσαλονίκης και στην κεντρική γυναικεία φυλακή Κορυδαλλού. Το αρνητικό είναι ότι δεν διαθέτουν σχολική υποδομή ούτε έχουν διαμορφωθεί αναλόγως ώστε να διαχωρίζονται οι αμιγώς ποινικού προφίλ κρατούμενοι από τους διαπράττοντες αδικήματα σχετιζόμενα με την ενδοσχολική βία.
Ο νέος Κώδικας
Με το άρθρο 54 του νέου ποινικού κώδικα (5090/2024) προβλέπεται η αύξηση του χρόνου κράτησης από τα 8 στα 10 έτη των ανήλικων, ωστόσο επειδή «δεν είναι ‘απλές μικρογραφίες’ ενηλίκων, αλλά άτομα με αναπτυσσόμενη προσωπικότητα, που χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης και διαπαιδαγώγησης όταν τελούν ποινικά κολάσιμες πράξεις».
Ως εκ τούτου, κατά τους συντάκτες της Νομικής Επιθεώρησης «στόχος του ποινικού νομοθέτη όσον αφορά τους ανήλικους ήταν και θα έπρεπε να εξακολουθήσει να είναι η διαπαιδαγώγηση και ο σωφρονισμός τους και όχι η ανταπόδοση για την αξιόποινη πράξη που τέλεσαν. Αυτό άλλωστε προκύπτει τόσο από το άρθρο 21 του Συντάγματος, όπου γίνεται λόγος για την προστασία της παιδικής ηλικίας, αλλά και από διεθνή κείμενα».
Εν προκειμένω αντί για αύξηση του ορίου, όπου θα κρατούνται υπό περιορισμό οι ανήλικοι παραβάτες, « θα ήταν καλύτερη η θεσμοθέτηση ενός μέτρου, όπου θα συνέβαλε στην διαπαιδαγώγησή τους και στην επανένταξή τους στην κοινωνία».
Για παράδειγμα «θα μπορούσαν να τοποθετηθεί ένας ψυχολόγος ανά παιδί, καθώς η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και απαιτείται εξέταση σε βάθος, ώστε να γίνει κατανοητός ο ψυχικός κόσμος του ανήλικου παραβάτη. Ακόμα θα μπορούσαν να τοποθετηθούν στα καταστήματα αυτά ειδικοί εκπαιδευτές/παιδαγωγοί, που θα συνέβαλαν στην ανάπλαση του χαρακτήρα των νέων διδάσκοντάς τους τι είναι σωστό και τι λάθος, βοηθώντας τους έτσι να προσαρμοστούν ξανά στην κοινωνία και να γίνουν ευσυνείδητοι πολίτες».
Το μόνο κουμπί που οφείλει να πατήσει κανείς- λοιπόν- τέτοιες ώρες είναι εκείνο της … κοινής λογικής.
