Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημητρίου Δημήτριου
Καθηγητή Management και Επενδύσεων Υποδομών και Μεταφορών
Προέδρου του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η ενίσχυση των επενδύσεων σε πάγιο κεφάλαιο και στρατηγικές υποδομές αποτελεί κρίσιμο παράγοντα διαρθρωτικής μεταβολής και ενίσχυσης του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Πού κατευθύνεται η επενδυτική δραστηριότητα
Η αύξηση της επενδυτικής έντασης δεν είναι οριζόντια κατανεμημένη. Συγκεντρώνεται σε τομείς υψηλού αναπτυξιακού πολλαπλασιαστή, οι οποίοι συνδέονται με την ενίσχυση της εξωστρέφειας και της διασυνδεσιμότητας της ελληνικής οικονομίας.
Στο επίκεντρο βρίσκονται:
- Μεταφορικές υποδομές, με έργα σε δίκτυα να βελτιώνουν την προσβασιμότητα και να μειώνουν τα κόστη μετακίνησης.
- Ενεργειακές επενδύσεις, με αιχμή τις διασυνδέσεις και τις ΑΠΕ, οι οποίες σταθεροποιούν το ενεργειακό ισοζύγιο και ενισχύουν την ενεργειακή ασφάλεια.
- Υποδομές logistics, που αξιοποιούν τη γεωστρατηγική θέση της χώρας ως διαμετακομιστικού κόμβου της Ανατολικής Μεσογείου.
- Τουριστικές και υποδομές αερομεταφορών, που αυξάνουν τη ροή επιβατών και κεφαλαίων και στηρίζουν την περιφερειακή οικονομική δραστηριότητα.
Η επενδυτική δραστηριότητα σε υποδομές λειτουργεί και ως μηχανισμός χωρικής εξισορρόπησης της οικονομικής ανάπτυξης.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου το παραγωγικό δυναμικό συγκεντρώνεται διαχρονικά στην Αττική και σε λίγες μητροπολιτικές περιοχές, η ανάπτυξη μεταφορικών αξόνων, λιμένων, αεροδρομίων και logistics hubs επιτρέπει την ενεργή συμμετοχή των περιφερειών στην παραγωγική διαδικασία.
Η μείωση των κόστους συναλλαγών και μεταφορών οδηγεί σε: ενίσχυση της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας; ανακατανομή επενδυτικών ροών; αύξηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας σε δευτερεύοντες κόμβους, και τελικά σε μεγαλύτερη ανθεκτικότητα του εθνικού παραγωγικού συστήματος. Αυτό σημαίνει ότι οι υποδομές δεν είναι απλώς φυσικό κεφάλαιο — λειτουργούν ως θεσμικός και αναπτυξιακός επιταχυντής, διευκολύνοντας τη συμμετοχή ευρύτερων περιοχών στη διαδικασία μεγέθυνσης.
Ξένες Άμεσες Επενδύσεις (FDI) στους τομείς μεταφορών και της εφοδιαστικής αλυσίδας
Εκτός από την αύξηση του GFCF, του βασικού δείκτη που αποτυπώνει το σύνολο των επενδύσεων σε πάγιο κεφάλαιο της χώρας, ιδιαίτερη σημασία έχει η παρακολούθηση των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (FDI) σε επιμέρους στρατηγικούς τομείς, όπως αυτός των μεταφορών και της εφοδιαστικής αλυσίδας (Section H), που συνιστούν κρίσιμο πυλώνα της αναπτυξιακής στρατηγικής της χώρας. Η συνύπαρξη των δύο δεικτών αποτυπώνει αφενός τη γενική ανοδική πορεία των επενδύσεων, αφετέρου τη στοχευμένη ελκυστικότητα του κλάδου logistics, ο οποίος αποτελεί κομβικό μηχανισμό ενίσχυσης της περιφερειακής ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας της οικονομίας.
Η χρονική εξέλιξη των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων στον κλάδο των Μεταφορών και της Εφοδιαστικής Αλυσίδας την τελευταία δεκαετία αποτυπώνει ξεκάθαρα τις στρατηγικές κατευθύνσεις του επενδυτικού ενδιαφέροντος για την ελληνική οικονομία.
Οι χερσαίες μεταφορές και οι δραστηριότητες logistics & αποθήκευσης αποτελούν τους δύο υποτομείς που απορροφούν διαχρονικά το μεγαλύτερο μέρος των εισροών. Η εκρηκτική άνοδος το 2017–2018 συνδέεται με μεγάλα έργα υποδομής και αναδιαρθρώσεις σε βασικούς μεταφορικούς κόμβους (π.χ. Θριάσιο, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη), ενισχύοντας τη διασύνδεση της χώρας με τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς εμπορευματικούς διαδρόμους. Αντίθετα, οι θαλάσσιες μεταφορές, αν και σημαντικές, παρουσιάζουν μικρότερο εύρος μεταβολών και σταθερότερη πορεία, αντανακλώντας πιο ώριμες και κεφαλαιακά συγκεντρωμένες δραστηριότητες. Οι αεροπορικές μεταφορές χαρακτηρίζονται από έντονες διακυμάνσεις, με αρνητικά ισοζύγια την περίοδο της πανδημίας (2021–2022) και σημαντική θετική αντιστροφή το 2023, γεγονός που υπογραμμίζει την υψηλή κυκλικότητα του υποτομέα.
Η συνολική επενδυτική εικόνα για το 2024 παραμένει θετική, με σαφή ενίσχυση των εισροών στις χερσαίες μεταφορές και ενδείξεις ανάκαμψης στις θαλάσσιες και αεροπορικές υποδομές. Παράλληλα, η επιβράδυνση στις δραστηριότητες logistics υποδηλώνει ότι απαιτείται συνέχιση πολιτικών διευκόλυνσης επενδύσεων και χωροταξικού σχεδιασμού, ώστε να διατηρηθεί η αναπτυξιακή δυναμική του κλάδου.
Συνολικά, οι τάσεις αυτές αναδεικνύουν τη στρατηγική σημασία των logistics και των μεταφορών ως μοχλού επενδυτικής προσέλκυσης και περιφερειακής ανάπτυξης, με διαφορετικά πρότυπα συμπεριφοράς ανά υποτομέα και υψηλή συσχέτιση με τις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις.
Οι περιοχές αυτές λειτουργούν ως πυρήνες πολλαπλασιαστικών επιδράσεων στην τοπική και περιφερειακή οικονομία, δημιουργώντας συνθήκες για νέες θέσεις εργασίας, ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και αύξηση της παραγωγικότητας.
Η λειτουργία των εμπορευματικών κέντρων και των υποδομών logistics δεν είναι απομονωμένη από το ευρύτερο παραγωγικό σύστημα· αντίθετα, αποτελεί κρίσιμο κρίκο στην αποτελεσματική ενσωμάτωση των περιφερειών στις αλυσίδες αξίας. Όταν η πρόσβαση σε μεταφορικά και διαμετακομιστικά δίκτυα βελτιώνεται, αυξάνεται η ελκυστικότητα μιας περιοχής για βιομηχανικές, εμπορικές και τεχνολογικές επενδύσεις. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι εφοδιαστικές υποδομές έχουν ισχυρό τοπικό πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα: για κάθε 1 εκατ. ευρώ επένδυσης, δημιουργείται υπεραξία στην τοπική οικονομία πολλαπλάσια (στην Ελλάδα εκτιμάται περίπου 1,5–1,6 φορές), ενώ παράλληλα δημιουργούνται ποιοτικές θέσεις εργασίας σε logistics, μεταφορές, πληροφορική, διοίκηση και υποστηρικτικές υπηρεσίες.
Έτσι, οι επενδύσεις στον κλάδο αυτό λειτουργούν όχι μόνο ως κινητήριος μοχλός ανάπτυξης, αλλά και ως εργαλείο χωρικής εξισορρόπησης και ενίσχυσης της περιφερειακής σύγκλισης.
Προοπτική και προϋποθέσεις διατήρησης της επενδυτικής δυναμικής
Συμπερασματικά για να διατηρηθεί η τρέχουσα επενδυτική δυναμική και να μετατραπεί η τρέχουσα ανοδική πορεία σε διαρθρωτική στροφή, απαιτούνται σταθερές προϋποθέσεις όπως: προβλεψιμότητα χρηματοδοτήσεων και ροών πόρων θεσμική συνέχεια των προγραμμάτων υποδομών, σταθερό επενδυτικό πλαίσιο και στοχευμένη αξιοποίηση συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Η δημοσιονομική πολιτική διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο, όχι ως αποκλειστικός χρηματοδότης αλλά ως μοχλός μόχλευσης ιδιωτικών επενδύσεων. Ο συνδυασμός δημόσιων επενδύσεων, ευρωπαϊκών πόρων και ιδιωτικών κεφαλαίων μπορεί να δημιουργήσει διαρκή ροή επενδυτικών ροών, εφόσον διατηρηθεί η θεσμική σταθερότητα.
Σε επίπεδο υποτομέων, τα logistics & αποθήκευση και οι χερσαίες μεταφορές συγκεντρώνουν διαχρονικά τη μερίδα του λέοντος των εισροών, επιβεβαιώνοντας ότι η νέα επενδυτική αφήγηση της χώρας δομείται γύρω από την αποτελεσματική μετακίνηση αγαθών και την προσβασιμότητα αγορών. Οι θαλάσσιες μεταφορές κινούνται σταθερά, αντανακλώντας ώριμες δραστηριότητες, ενώ οι αεροπορικές παρουσιάζουν υψηλή κυκλικότητα, συνδεδεμένη με διεθνείς κρίσεις και τουριστική ζήτηση.
Η περιφερειακή διάσταση των επενδύσεων είναι εξίσου κρίσιμη: η ανάπτυξη logistics hubs εκτός των μητροπολιτικών κέντρων επιτρέπει την ενεργή συμμετοχή περιφερειακών οικονομιών στις διεθνείς αλυσίδες αξίας, λειτουργώντας ως μοχλός χωρικής σύγκλισης και παραγωγικού μετασχηματισμού. Ο επενδυτικός πολλαπλασιαστής του κλάδου, σε συνδυασμό με τη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, καθιστά τις μεταφορές και τα logistics έναν από τους πιο αποδοτικούς τομείς για στοχευμένες πολιτικές ανάπτυξης.
Συνολικά, η δεκαετία αυτή καταδεικνύει ότι η Ελλάδα δεν είναι απλώς διάδρομος μεταφορών, αλλά κόμβος στρατηγικής αξίας. Η διατήρηση της επενδυτικής δυναμικής απαιτεί συνεκτική πολιτική υποδομών, σταθερό ρυθμιστικό περιβάλλον, χωρικό σχεδιασμό και ενίσχυση της εξωστρέφειας. Εφόσον αυτές οι προϋποθέσεις διασφαλιστούν, οι επενδύσεις σε logistics και υποδομές μπορούν να αποτελέσουν μοχλό διατηρήσιμης ανάπτυξης και περιφερειακής σύγκλισης για την ελληνική οικονομία της επόμενης δεκαετίας.
