Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Κωνσταντίνου Μπούρα
της Μαργκερίτ Ντυράς για δεύτερη συνεχή χρονιά στο θέατρο ΕΚΣΤΑΝ
Γιατί το καλό έργο πείθει το ψαγμένο κοινό και διαδίδεται από στόμα σε στόμα. Η καλύτερη διαφήμιση είναι οι προφορικές συστάσεις. Έτσι, από το Σάββατο 4 Οκτωβρίου συνεχίζονται οι επιτυχημένες παραστάσεις ενός βαθυστόχαστου κειμένου που αποδίδεται με εκπληκτική αληθοφάνεια και μοιάζει σαν να μας αφορά όλους μας.
Η παράσταση τής Κυριακής 5 Οκτωβρίου 2025 πραγματοποιήθηκε με την παρουσία του Γάλλου ηθοποιού και σκηνοθέτη Ζαν – Πωλ Ντενιζόν, που υπογράφει αυτή την αξιόλογη σκηνική διδασκαλία.
Εκλεκτοί όλοι οι συντελεστές. Κείμενο: Μαργκερίτ Ντυράς. Μετάφραση/ Διασκευή: Ελένη Παπαχρηστοπούλου. Σκηνικά: Μιχάλης Αθανασιάδης. Κοστούμια: Χρυσάνθη Τζανέτου. Φωτισμοί: Παναγιώτης Πατέλης. Δραματικά Πρόσωπα και ηρωικοί ερμηνευτές. Μάνα η Ελένη Παπαχρηστοπούλου. Γιος ο Πέτρος Αποστολόπουλος. Μαρσέλ η Λουκία Λαγού. Ντέντε ο Λουκάς Τζιάννης.
Ένα κουαρτέτο εγχόρδων, πνευστών και «κρουστών» σωμάτων που εικονοποιούν με επαγγελματική επάρκεια και καλλιτεχνική ευσυνειδησία τη σύγκρουση τεσσάρων διαφορετικών τρόπων-στάσεων-επιλογών ζωής.
Η ελεύθερη βούληση, τόσο σημαντική για τον μέσο άνθρωπο τού Δυτικού Πολιτισμού και ειδικά για τις χώρες με κουλτούρα Καθολικιστική, οδηγεί το άτομο σε κοινωνικές επιλογές που συνεπάγονται κάποιο τίμημα-κόστος το οποίο καλούνται εν καιρώ να πληρώσουνε. Είναι η λαϊκή εκδοχή τής σανσκριτικής έννοιας «κάρμα» ή τής αρχαίας ελληνικής λέξης «αντιπεπονθός». Ο αδήριτος Συμπαντικός Νόμος τής Αιτίας και τού Αποτελέσματος, τού Αιτίου και τού Αιτιατού, που για τις έλλογες υπάρξεις σημαίνει κάτι παραπάνω από την μηχανιστική εφαρμογή του.
Αξίζει να σκεφτούμε και να προβληματιστούμε σχετικά με την περίφημη «Κρίση των Νεκρών» από το τρίδυμο Μίνως-Ραδάμανθυς-Αιακός: στην μία άκρη τής ζυγαριάς μπαίνουν οι καλές πράξεις και στην άλλη άκρη οι κακές. Το κριτήριο είναι η απόλυτη ισορροπίας αυτής της ιδιότυπης πλάστιγγας. Τα καλά και τα κακά δεν πρέπει να διαφέρουν ούτε κατά το βάρος ενός φτερού πτηνού. Τότε μόνον η ψυχή λυτρώνεται. Καμία απαίτηση αγιότητας…
Στον δικό μας μονοθεϊστικό-χριστιανικό κόσμο η μανιχαϊστική αντίληψη περί Καλού και Κακού επιβάλλει την αγιότητα, την εξομολόγηση, τον εξαγνισμό, τη συγχώρεση, την τιμωρία, την κάθαρση. «Τω πάθει μάθος». «Έλεον και φόβον» προκαλεί η αρχαία τραγωδία, σύμφωνα με την «Ποιητική» τού Αριστοτέλη. Ακόμα και το μελόδραμα, το αστικό δράμα καθώς και άλλα σύγχρονα δραματικά είδη στην ίδια αρχή βασίζονται.
Η Μαργκερίτ Ντυράς, εξειδικευμένη στη μυθοπλαστική διαπραγμάτευση τής Γαλλικής Αποικιοκρατίας, έγραψε αυτό το έργο 1965 ως δραματουργική διασκευή ενός μυθιστορήματός της που είχε ήδη κυκλοφορήσει το 1954.
Σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου: «Παίχτηκε στο θέατρο Οντεόν στο Παρίσι με την Μαντελέν Ρενώ σε σκηνοθεσία Ζαν-Λουί Μπαρώ. Το 1977 έγινε κινηματογραφική ταινία από την ίδια. Κατά το χρονικό διάστημα των παραστάσεων θα γίνουν βιντεοπροβολές και συζητήσεις πάνω στο έργο της συγγραφέως. Μια αληθινή θεατρική επικοινωνία με τον κόσμο της Μαργκερίτ Ντυράς».
Εδώ η μεγάλη διεθνής διαχρονική συγγραφέας εκθέτει έντεχνα σημαντικές σκέψεις της σχετικά με το αν ο χαρακτήρας μας καθορίζεται από την κληρονομικότητα ή από την αγωγή που λαμβάνουμε.
Ο «αποτυχημένος» γιος μοιάζει με τη μοιραία μητέρα, εκείνη τον παραχαϊδεύει και θυσιάζει ένα μέρος τού πλούτου προκειμένου να τον αποζημιώσει που δεν το πίεσε αποτελεσματικότερα να πάει στο σχολείο και να σπουδάσει μηχανικός, ενόσω εκείνος έκανε από μικρός σκασιαρχείο κι ανέβαινε στα δέντρα παρακολουθώντας τα πτηνά και μελετώντας το κελάηδημα ή τις συμπεριφορές τους. Η τεμπελιά του λοιπόν δεν ήταν μόνον κληρονομική (όπως και της μητέρας πριν γίνει ψυχαναγκαστικά εργασιομανής) αλλά και αποτέλεσμα τής ανατροφής που έλαβε, αντίθετα από τα άλλα του αδέλφια, αφού ήταν και θα παραμείνει εσαεί «ο μικρός», ο παραχαϊδεμένος, ο κακομαθημένος.
Κοινωνικά και πολιτικά σχόλα λανθάνουν στο «υπό-κείμενο» (sub-text, sous-texte), που είναι τόσο πολυεπίπεδο που απαιτεί πολυδιαστασιακές προσεγγίσεις, οι οποίες τείνουν – θεωρητικώς – εις το άπειρον.
Η Ελένη Παπαχριστοπούλου είναι μια εκπληκτική, πειθήνια, εργατική, υπάκουη ηθοποιός, που ξέρει να συνεργάζεται αρμονικά τόσο με τον σκηνοθέτη όσο και με τους συναδέλφους της διονυσιακούς τεχνίτες. Υπηρετεί το κοινό καλλιτεχνικό όραμα με τόση αυτοθυσία που αποτελεί υπόδειγμα προς μίμησιν από κάθε εκκολαπτόμενο καλλιτέχνη.
Ο Ζαν-Πωλ Ντενιζόν, σταθερός μαθητής και συνεργάτης τού Πήτερ Μπρουκ έχει τον δικό του λεπτομερή, αναλυτικό τρόπο να διδάσκει τους ηθοποιούς του συνδυάζοντας τον Δυτικό ρασιοναλισμό με το αρχαιοελληνική, μεσογειακό, βακχικό «Ά-Λογο».
Οι άλλοι τρεις ηθοποιοί που συμπληρώνουν αυτό το αξιοθαύμαστο κουαρτέτο και πλαισιώνουν την πρωταγωνίστρια είναι τόσο επιτυχημένοι στους ρόλους, που εκφράζονται ακόμα κι όταν δεν ομιλούν με την γλώσσα τού σώματος, με τα λεγόμενα «παραγλωσσικά σημεία», αποκαλύπτοντας τα περίφημα “non-dits” που δίδασκε στο Paris III η Anne Ubersfeld.
Σιωπές και παύσεις, τομές στη συνήθη ροή τού λόγου, μιμική προσώπου και παντομιμικές εκφράσεις δημιουργούν έναν ανεπανάληπτο ρυθμό, πλούσιο και πολυσήμαντο. Ύφος και ήθος σε αγαστή σύμπνοια. Μάθημα υποκριτικής. Παράσταση που αξίζει όλα τα βραβεία και ως προς την μετάφραση και ως προς την σκηνική διδασκαλία και ως προς την σκηνοθεσία και ως προς την «όψιν» ή το «ηχητικό τοπίο» που δημιουργείται ακόμα και με τις ανάσες των συνδημιουργικών θεατών. Αυτή είναι η μαγεία και το προνόμιο τού να συλλειτουργείς σε ένα μικρό «θέατρο δωματίου», που μοιάζει όμως τόσο ευρύχωρο και απλόχωρο χάρη στην αγάπη των αρχοντικών οικείων του.
Ας σημειώσουμε ότι ο Πολυχώρος Εκστάν φιλοξενεί πολυποίκιλες λογοτεχνικές, επιστημονικές, εικαστικές εκδηλώσεις. Και όχι μόνον των λεγομένων «Παραστατικών Τεχνών». Είναι ένα ζωντανό κύτταρο Πολιτισμού που αξίζει να ενισχυθεί από τους ιδιώτες και να επιχορηγηθεί από το Επίσημο Κράτος. Επιμονή στην Ποιότητα. Αποκλειστική φροντίδα το Κοινό Καλό κι Αγαθό.
Μια αξιομνημόνευτη παράσταση που αξίζει να επισημανθεί από την Κριτική και να τιμηθεί από το Θεατρόφιλο Κοινό.
