Δημοσιεύτηκε στην ψηφιακή εφημερίδα Ipaper
Γράφει ο Μιχάλης Σαρλής, Δρ Γεωπολιτικής, διδάσκων στο Τμήμα Τουρκικών και Ασιατικών Σπουδών, ΕΚΠΑ
Οι πολεμικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή συνδέονται στενά μεταξύ τους καθώς τις τελευταίες δύο δεκαετίες οι θερμές περιφερειακές κρίσεις ξεσπούν με τη μορφή αλυσιδωτής αντίδρασης. Υπό αυτό το πρίσμα, η ισραηλινή πυραυλική επίθεση στο Ιράν αποτελεί συνέχεια του πολέμου που ξέσπασε στη Γάζα μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023. Η πολύμηνη και ανελέητη επίθεση των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων εναντίον της Χαμάς και του παλαιστινιακού πληθυσμού της Γάζας είχε ως αποτέλεσμα τη συντριβή της ισλαμιστικής οργάνωσης. Όμως παράλληλα έθεσε σε κίνηση το στρατηγικό σχέδιο της κυβέρνησης Νετανιάχου για μια νέα Μέση Ανατολή, που θα περιλαμβάνει την εξουδετέρωση της περιφερειακής επιρροής του Ιράν, ενδεχομένως και την πτώση του ίδιου του ιρανικού καθεστώτος, αλλά και τη ριζική αλλαγή των περιφερειακών ισορροπιών προς όφελος του Ισραήλ.
Το πρώτο βήμα για την εφαρμογή της στρατηγικής Νετανιάχου ήταν η επέκταση του πολέμου από τη Γάζα προς τον Λίβανο, εξέλιξη που διευκολύνθηκε από την απόφαση της Χεζμπολά να πλήξει με ρουκέτες το βόρειο Ισραήλ. Η ισραηλινή επίθεση στον Λίβανο κορυφώθηκε το περασμένο φθινόπωρο, όταν οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις εξουδετέρωσαν το σύνολο σχεδόν της ηγεσίας της Χεζμπολά, η οποία αποτελούσε, από την ίδρυσή της στον Λίβανο το μακρινό 1982, το πλέον επιτυχημένο παράδειγμα της παρουσίας του σιιτικού Ιράν στην Ανατολική Μεσόγειο. Η εξουδετέρωση της Χαμάς και η αδρανοποίηση της Χεζμπολά έστειλαν σημαντικούς γεωπολιτικούς κραδασμούς στη Μέση Ανατολή, ωθώντας στην πτώση των Άσαντ στη Συρία μετά από πέντε δεκαετίες. Κατά τη διάρκεια του μακροχρόνιου εμφυλίου πολέμου της Συρίας, ο Μπασάρ αλ Άσαντ είχε διατηρηθεί στην εξουσία κυρίως λόγω της στρατιωτικής υποστήριξης που είχε λάβει από τους Ιρανούς Φρουρούς της Επανάστασης, τη Χεζμπολά και τη Ρωσία. Όμως η ήττα της Χεζμπολά στον Λίβανο και κατ’ επέκταση ο περιορισμός των ιρανικών δυνατοτήτων στη Λεβαντίνη δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την πτώση του Άσαντ τον περασμένο Δεκέμβριο και την άνοδο στην εξουσία του σουνίτη ισλαμιστή Αχμέντ αλ Σάρα.
Κατά τους πρώτους μήνες του 2025, η κυβέρνηση Νετανιάχου άρχισε να προετοιμάζει τη δεύτερη φάση του σχεδίου της για τη νέα Μέση Ανατολή, δηλαδή τη μετατόπιση της στρατιωτικής πίεσης ανατολικότερα, από τη Γάζα και τον Λίβανο προς το Ιράν και την καρδιά του ισλαμικού καθεστώτος στην Τεχεράνη. Σύμφωνα με την κυβέρνηση Νετανιάχου, οι συνθήκες ήταν πια ευνοϊκότερες από κάθε άλλη φορά για ένα καίριο πλήγμα στην καρδιά του ιρανικού καθεστώτος. Οι ήττες της Χαμάς και της Χεζμπολά στις ακτές της Μεσογείου, η πτώση του Άσαντ, του πλέον μακροχρόνιου συμμάχου του ισλαμικού Ιράν, στην αραβική ενδοχώρα, σε συνδυασμό με την άνοδο στην εξουσία της διακυβέρνησης Τραμπ, μετέτρεψαν το πρώτο μισό του 2025 σε περίοδο επέκτασης του πολέμου προς τον Περσικό Κόλπο και το έδαφος του Ιράν. Η σκιώδης αντιπαράθεση που βρισκόταν σε εξέλιξη εδώ και χρόνια ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν έχει πια αναδυθεί στην επιφάνεια, με την κυβέρνηση Νετανιάχου να επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα Μέση Ανατολή, το ιρανικό καθεστώτος να μάχεται για την επιβίωσή του και την ευρύτερη περιοχή να βρίσκεται σε περιδίνηση.
