Στην καρδιά του Φαλήρου, αγκυροβολημένο αγέρωχο και σιωπηλό, το θωρηκτό “Γεώργιος Αβέρωφ” υπενθυμίζει ότι η ιστορία δεν γράφεται μόνο στα χαρτιά, αλλά και στα κύματα. Το πλοίο-θρύλος του Πολεμικού Ναυτικού, ένα από τα πιο εμβληματικά πολεμικά σκάφη της νεότερης Ελλάδας, έχει ταυτιστεί όσο λίγα με τους αγώνες, τις θυσίες και τις νίκες του έθνους στη θάλασσα.
Από ιταλικό ναυπηγείο… ναυαρχίδα της Ελλάδας
Το ταξίδι του «Αβέρωφ» ξεκίνησε στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όπου ναυπηγήθηκε αρχικά για τον ιταλικό στόλο. Ωστόσο, η ακύρωση της παραγγελίας έδωσε στην κυβέρνηση του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη την ευκαιρία να αποκτήσει το πλοίο — και μάλιστα να προλάβει τους Τούρκους, οι οποίοι το διεκδικούσαν.
Η αγορά ολοκληρώθηκε στις 12 Νοεμβρίου 1909, με καθοριστική συμβολή του τότε υπουργού Ναυτικών Ιωάννη Δαμιανού. Από τα 24 εκατομμύρια δραχμές που κόστισε, το ένα τρίτο καλύφθηκε από το κληροδότημα του Ηπειρώτη εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Ως ένδειξη τιμής, το πλοίο έλαβε το όνομά του.
Απόβαση με ενθουσιασμό και τιμή
Καθελκύστηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1910 και παραδόθηκε στην Ελλάδα τον Μάιο του 1911. Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, το «Αβέρωφ» κατέπλευσε στο Φάληρο, όπου έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από χιλιάδες Έλληνες. Με πλήρωμα 20 αξιωματικών και 670 ναυτών, ταχύτητα 24 κόμβων και ατμοκίνητη ισχύ, έγινε αμέσως η ναυαρχίδα του ελληνικού στόλου, σε μια εποχή που η Ελλάδα επιδίωκε τον εκσυγχρονισμό των ενόπλων δυνάμεων.
Νικηφόρο στη θάλασσα, ηρωικό στην ιστορία
Η πρώτη του μεγάλη στιγμή ήρθε με τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Με κυβερνήτη τον Παύλο Κουντουριώτη, το «Αβέρωφ» άλλαξε τα δεδομένα στο Αιγαίο: στη ναυμαχία της Έλλης (1912) και της Λήμνου (1913), συνέτριψε τον οθωμανικό στόλο και σφράγισε την ελληνική υπεροχή στα νησιά.
Το 1918, το πλοίο κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη, υψώνοντας την ελληνική σημαία απέναντι από το παλάτι του Σουλτάνου — σύμβολο της ελληνικής συμμετοχής στις νικήτριες δυνάμεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Από την καταστροφή στη λύτρωση
Το καλοκαίρι του 1922, εν μέσω της Μικρασιατικής Καταστροφής, το «Αβέρωφ» στάθηκε ξανά στο πλευρό του Έθνους, βοηθώντας στον απεγκλωβισμό στρατευμάτων και αμάχων από τη Σμύρνη.
Μετά από γενική επισκευή στη Γαλλία, το πλοίο συνέχισε να υπηρετεί. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, συνδέθηκε με πολιτικές αναταραχές, φτάνοντας να χρησιμοποιηθεί από τους στασιαστές στο κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935.
Το “τυχερό καράβι” του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου
Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά την ηλικία του, παρέμεινε η ναυαρχίδα του στόλου. Μετά την γερμανική εισβολή το 1941, εξετάστηκε το ενδεχόμενο αυτοβύθισής του για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού. Όμως, το «τυχερό καράβι», όπως το αποκαλούσαν, κατάφερε να αποπλεύσει σώο για την Αλεξάνδρεια, συνεχίζοντας από εκεί την αποστολή του, συνοδεύοντας νηοπομπές στον Ινδικό Ωκεανό.
Από πολεμικό σύμβολο, πρεσβευτής ειρήνης
Μετά την απελευθέρωση, το «Αβέρωφ» μετέφερε την κυβέρνηση Παπανδρέου πίσω στην Ελλάδα, τον Οκτώβριο του 1944, και λίγους μήνες αργότερα ταξίδεψε ως τη Ρόδο, μεταφέροντας το μήνυμα της ένωσης των Δωδεκανήσων με τη μητέρα πατρίδα.
Από την πρώτη γραμμή, στο πλωτό μουσείο
Το 1952, το ένδοξο θωρηκτό παροπλίστηκε. Σήμερα, το «Γεώργιος Αβέρωφ» ναυλοχεί στο Τροκαντερό, στο Πάρκο Ναυτικής Παράδοσης στο Φάληρο, λειτουργώντας ως Πλωτό Ναυτικό Μουσείο. Εκεί, συνεχίζει να αφηγείται την ιστορία του σε κάθε επισκέπτη, τιμώντας τη μνήμη όσων το υπηρέτησαν και το τίμησαν.
