Δημοσιεύτηκε στην έντυπη εφημερίδα Today Press
του Κωνσταντίνου Μπούρα
Σε μια πρώτη αποτίμηση της εκπνέουσας θεατρικής περιόδου 2024 μπορούμε να προβούμε στην εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων που αφορούν τις κυρίαρχες τάσεις στην νεοελληνική παραστασιογραφία (που δεν ταυτίζεται με την πρωτότυπη δραματική παραγωγή αλλά ισούται κατά το μάλλον ή ήττον με την τρέχουσα μεταφρασιογραφία).
Κυριαρχούν οι δραματοποιήσεις λογοτεχνικών έργων, νεοελληνικών αλλά και μεταφρασμένων (με κυρίαρχους τους καταξιωμένους δημοφιλείς διεθνείς πεζογράφους).
Ακολουθεί η κατά κόρον ερμηνευτική εξάντληση των χιλιοπαιγμένων «κλασικών» έργων.
Με σημαντική διαφορά έρχονται μεταμοντέρνες χοροθεατρικές ή και εικαστικές εκδοχές «σωματικού-παντομιμικού» θεάτρου. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται και θεατρικές installation, performance, video art και κάθε είδος παραστατικών τεχνών.
Τώρα η περίφημη «αποδόμηση» τείνει μάλλον προς άτακτην υποχώρησιν, αφού η γραμμική θεατρική αφήγηση (ειδικά η μονολογική) ξεκουράζει τον κατακλυσμένο από παντοειδή σήματα διαφόρων κωδίκων θεατή, που αναζητεί στις σκηνικές πραγματώσεις συλλογικών φαντασιώσεων παραμυθία τής ανήσυχης αγωνιούσας ψυχής του σε μεταβατικούς καιρούς χαλεπούς, αυξημένης εντροπίας και μεγιστοποιημένης ανασφάλειας.
Το θέατρο (μέσα από τα κατάλοιπα τής υλιστικής κι άθεης πλέον τελετουργίας – παραδοσιακής ή νεότευκτης) λειτουργεί και δραματοθεραπευτικά και χαλαρωτικά και αγχολυτικά. Παυσίπονος και παυσίλυπος πολιτισμός ανάλογα πολιτιστικά προϊόντα παράγει.
Έτσι, οι πάσης φύσεως μονόλογοι («εκ του φυσικού» συνήθως – με αυτοβιογραφικά στοιχεία – ή τελείως επινοημένοι) οδηγούν σε μία πεποιημένη μετάπλαση τής πραγματικότητας που εμπεριέχει εν δυνάμει την κυρίαρχη κοσμοαντίληψη των επομένων γενεών.
«Έργο εν εξελίξει» είναι πλέον οι περισσότερες σκηνοθετικές-ερμηνευτικές απόπειρες, ανοικτές δομές, ευεπίφορες στην υποτυπώδη, ουσιαστική ή καθοριστική διάδραση ερμηνευτών και συνδημιουργικών θεατών.
Πολλές φορές – και κατ’ επιλογήν – το Εργαστήριο Κριτικής Σκέψης που εμπνεύστηκα και συντονίζω μεταβαίνει επί τόπου και αμέσως μετά την παράσταση συνδιοργανώνει με τον θίασο ανοικτή συζήτηση με τη συμμετοχή τού κοινού αλλά και των ίδιων των συντελεστών που επεξηγούν ή αναρωτιούνται, διαλογίζονται ενίοτε φωναχτά για τις ερμηνευτικές δυσκολίες ή τα κενά τού ρόλου τους. Αυτές οι διαδράσεις ενίοτε βιντεοσκοπούνται όπως έγινε στο Θέατρο 104 σε μια ανατριχιαστικά ρεαλιστική παράσταση με θέμα τη σχιζοφρένεια «Αριάδνη, Ζώντας με Σχιζοφρένεια», βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα και περιστατικά, όπως μας εξομολογήθηκε στην κριτική αυτή διάδραση η συγγραφέας Αρετή Χαρτοφύλακα. Έτσι επιβεβαιώθηκε η ρήση τού θυμόσοφου ζωγράφου Γιάννη Τσαρούχη ότι «το έργο Τέχνης που φιλοτεχνείται εκ του φυσικού είναι περισσότερο αληθοφανές, πολυσήμαντο κι ενδιαφέρον εν τέλει».
Άλλες παρόμοιες συνδημιουργικές δράσεις έγιναν στο Θέατρο Εκάτη, στο Θέατρο Δρόμος και στο Θέατρο Εκστάν ως εξής:
Ο «Τζων Γαβριήλ Μπόργκμαν» του Ίψεν ανέβηκε στο Θέατρο Εκάτη σε σκηνοθεσία τής ποιητικότατης persona Βαλεντίνης Λουρμπά ως μεσογειακή παραβολή με τα αντίστοιχα μελοδραματικά στοιχεία. Στον διάλογο που ακολούθησε την καλοστημένη παράσταση προέκυψε πως υπάρχουν δύο «ιψενικά τρίγωνα» (ένα ψυχρό-τεχνοκρατικό κι ένα θερμό-ηδονοθηρικό) που συνδέονται χαλαρά με την ενσυναίσθητη φιγούρα τού ερασιτέχνη ποιητή.
Στο πάντα φιλόξενο στους ανήσυχους νέους καλλιτέχνες κυψελιώτικο «Θέατρο Δρόμος» παρακολουθήσαμε την πρόβα τού μονολόγου, που φιλοτέχνησε και ερμήνευσε η εξ Ηγουμενίτσας ορμωμένη εικαστική καλλιτέχνις και ποιήτρια πρόβα για τον μονόλογο Άρτεμις Αγαθοπούλου με τον πρωτότυπο σουρεαλιστικό τίτλο «Διαστάσεις, είσαι σίγουρος πως είσαι βουνό;», που διαπραγματεύεται την επείγουσα ανάγκη επανένωσης τού ανθρώπου με τη Μητέρα Φύση. Η ευφάνταστη συγγραφέας και εντελής ερμηνεύτρια Άρτεμις Αγαθοπούλου έστησε μία performance τόσο ρομαντική που υπερέβαινε την πρωτοπρόσωπη μονολογικότητα κατακτώντας μία συλλογική, συμπεριληπτική συλλογικότητα. Στον διάλογο με τους επαρκείς θεατές που κατέκλυσαν τον χώρο φάνηκε τόσο σεμνή, ταπεινή κι ολιγόλογη που συμπλήρωσε με τη στάση της αυτή το όλο σκηνικό θέαμα-ακρόαμα με τους εξπρεσιονιστικούς φωτισμούς και την μπεκετική βαλίτσα τού άχαρου αστικού νομάδα. Σκηνοθεσία : Θωμάς Λιώλιος. Ενδυματολογική επιμέλεια: Billie Rose. Πρωτότυπη μουσική : Τηλέμαχος Αλεξίου. Φωτογραφία/ Αφίσα : Φωτεινή Κυριακίδου. Βιντεοσκόπηση/ φωτογράφιση : Τάσος Ρούμπης. Μία πραγματικά ελπιδοφόρα «νεανική» ματιά πάνω στη σύγχρονη ζοφερή δυστοπία.
Τέλος, αλλά όχι εν τέλει, στο «Θέατρο Εκστάν» η εκδότης-ηθοποιός Αλεξία Πετροπούλου, συνοδευόμενη από την ηθοποιό και θεατρώνη Ελένη Παπαχριστοπούλου, σε ευρηματική σκηνοθεσία φιλοτεχνημένη από την ευφάνταστη κι επινοητική Ισαβέλλα Μαυράκη, ερμήνευσαν την «Μπελ Ελέν» βασισμένη στην δική μου ποιητική μονολογική εκδοχή τής «Ελένης» του Ευριπίδη, που την ανέπλασα συνδημιουργικά χωρίς να δανείζομαι κανέναν στίχο από τον αρχαίο τραγικό μήτε από τους μεταγενέστερους μιμητές του και κρατώντας μακριά το πρωτότυπο κείμενο από την απομυθοποιητική μου επινόηση.
Η δική μου ευοίωνη, ώριμη Ελένη τής Σπάρτης, μετά τον αιματηρό Τρωικό Πόλεμο, χαίρεται τις ρυτίδες κι απολαμβάνει τα γηρατειά της γιατί τής εξασφαλίζουν τόσο γαλήνη ψυχική όσο και ειρήνη κοινωνική. Η απόλυτη συμφιλίωση με τον Χρόνο ανθρώπων που βίωσαν μια ζωή ζησμένη πλήρως.
Στον διάλογο που ακολούθησε και χάρη στις ερωτήσεις ή παρεμβάσεις των επαρκών θεατών-ακροατών-αναγνωστών τόσο οι συντελεστές αυτής τής ποιητικής παράστασης, όσο κι η ταπεινότητά μου ως συγγραφέας ανακάλυψαν νέες πτυχές ενός λόγου κρουστού, διακειμενικού, που μας υπερβαίνει.
Τέσσερις διαφορετικές όψεις τού διαχρονικώς επίκαιρου.
Ένας Ίψεν, ένα μεταπλασμένος Ευριπίδης, ένα σύγχρονο ψυχόδραμα με αίσιον τέλος επίσης κι ένα ονειρόδραμα φυσιολατρικό, οικολογικό, ενσυναίσθητο.
