Δημοσιεύτηκε στην έντυπη Today Press
του Γιάννη Καντέλη
Η ελληνική διπλωματία έχει κινηθεί μεθοδικά τους τελευταίους μήνες για να εδραιώσει τη θέση της χώρας στη νέα γεωπολιτική σκακιέρα που διαμορφώνεται μετά την ανάληψη της Προεδρίας στις Ηνωμένες Πολιτείες από τον Ντόναλντ Τραμπ και να εξασφαλίσει τα συμφέροντα της στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Τα αποτελέσματα έχουν αρχίσει να γίνονται ορατά τις τελευταίες ημέρες μετά τα θετικά μηνύματα που εξέπεμψε η Ουάσιγκτον κατά τον εορτασμό της εθνικής εορτής στον Λευκό Οίκο, την δραστηριοποίηση της Chevron στα θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης και την επίσκεψη του πρωθυπουργού την Κυριακή στο Ισραήλ όπου θα συναντηθεί με τον Ισραηλινό ομόλογο του.
Το προηγούμενο διάστημα, όταν στο δημόσιο διάλογο επικρατούσαν δεικτικά σχόλια για το διπλωματικό έδαφος που κέρδιζε η Τουρκία έναντι της Ελλάδας, ειδικά στη σχέση της με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εκφραζόταν ανησυχία για υποχωρήσεις στα κυριαρχικά δικαιώματα και απώλεια ισχύος στην ευρύτερη περιοχή, ανώτερη διπλωματική πηγή συνιστούσε ψυχραιμία και μιλούσε για βεβιασμένες και λανθασμένες εκτιμήσεις. Κάτι που δικαιώνεται από τις εξελίξεις. Η ελληνική πλευρά κινήθηκε με υπομονή και σχέδιο στο παρασκήνιο εστιάζοντας στην εδραίωση των συμμαχιών που έχει χτίσει και την ισχυροποίηση της θέσης της απέναντι στις πρωτοφανείς γεωπολιτικές ανακατατάξεις, όπως σημειώνει σήμερα η ίδια πηγή, αναφερόμενη στα αποτελέσματα αυτής της δουλειάς. Απώτερος στόχος σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές είναι η ανάδειξη της Ελλάδας σε παράγοντα σταθερότητας και ασφάλειας στην περιοχή, παράλληλα με την αξιοποίηση των φυσικών πόρων και τη διασφάλιση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων έναντι οποιασδήποτε επιβουλής.
Τα ήρεμα νερά και οι ανοιχτοί δίαυλοι με την Τουρκία, όπως έχουν διαμορφωθεί την τελευταία διετία δεν σημαίνουν πως η Άγκυρα έχει βάλει στο συρτάρι την αναθεωρητική της ατζέντα, όπως παραδέχονται κυβερνητικοί αξιωματούχοι. Γι’ αυτό η Αθήνα κινείται σε όλα τα επίπεδα προκειμένου να αντιμετωπίσει κάθε αμφισβήτηση της κυριαρχίας της και να διασφαλίσει τα συμφέροντα της χώρας. Έμπρακτη απόδειξη των αποτελεσμάτων αυτής της πολιτικής αποτελεί το νέο ενδιαφέρον της Chevron για έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης, καθώς σύμφωνα με το Μέγαρο Μαξίμου η αμερικανική πολυεθνική αναγνωρίζει έμπρακτα την ελληνική ΑΟΖ στην περιοχή. Η παρουσία της δεν είναι ερήμην της αμερικανικής κυβέρνησης, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, αφού πρόκειται για τη δεύτερη μεγαλύτερη ενεργειακή εταιρεία παγκοσμίως και διαθέτει εγγυήσεις ασφαλείας για την δραστηριοποίηση της. Όπως επισημαίνουν αναλυτές, αν η Τουρκία επιχειρήσει να παρεμποδίσει τις έρευνες που θα πραγματοποιήσει, μόλις ολοκληρωθούν οι διαδικασίες, θα είναι σαν να τα βάζει με τις ΗΠΑ με όποιες συνέπειες μπορεί να έχει αυτό. Επιχειρηματολογώντας υπέρ αυτής της άποψης υπενθυμίζουν τη συνάντηση που είχε ο Αμερικανός πρόεδρος στις 19 Μαρτίου με το σύνδεσμο των αμερικανικών εταιρειών ενέργειας με την παρουσία του διευθύνοντος συμβούλου της Chevron Μάικ Γουόρθ για συνεννόηση και στενή συνεργασία στα θέματα ενέργειας.
Στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται και η πρόσφατη δημοπράτηση θαλασσίων οικοπέδων από τη Λιβύη στη δική της ΑΟΖ, ακολουθώντας τη μέση γραμμή, σεβόμενη ουσιαστικά τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και θέτοντας εν αμφιβόλω το παράνομο μνημόνιο με την Τουρκία.
Την ώρα που έρχονταν στο φως αυτές οι εξελίξεις, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, αποχωρούσε με «άδεια χέρια» από την συνάντηση με τον Αμερικανό ομόλογο του Μάρκο Ρούμπιο, καθώς δεν πήρε τις διαβεβαιώσεις που επιθυμούσε για την άρση του εμπάργκο στην προμήθεια των F-35. Μάλιστα, στην ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ μετά τη συνάντηση εκφράζεται ανησυχία για τα γεγονότα στο εσωτερικό της Τουρκίας και εμπεριέχονται αιχμές για τη στάση της στη Συρία. Πλήρης αντίθεση με τα όσα αναφέρονταν στην αντίστοιχη ανακοίνωση μετά τη συνάντηση με τον Γιώργο Γεραπετρίτη τον Φεβρουάριο όπου χαρακτηρίζεται κρίσιμος ο ρόλος της Ελλάδας για τη σταθερότητα στην περιοχή και μιλά για ηγετική παρουσία της στον τομέα της ενέργειας στην περιοχή.
Όσον αφορά τα F-35, διπλωματικές πηγές, σημειώνουν πως η επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα δεν περνά από τον Λευκό Οίκο, αλλά από τις αρμόδιες επιτροπές της Βουλής των Αντιπροσώπων και της Γερουσίας. Εξ ου και κατά την παρουσία του στην Ουάσιγκτον ο κ. Γεραπετρίτης είχε συναντηθεί με τους επικεφαλής πλειοψηφίας και μειοψηφίας των Επιτροπών Εξωτερικών Σχέσεων των δύο νομοθετικών σωμάτων, διαπιστώνοντας πως «στέκονται στις ευαισθησίες της ελληνικής κυβέρνησης και της ελληνικής πολιτείας».
Η Αθήνα αποδίδει μεγάλη σημασία στη προσπάθεια εδραίωσης των θέσεων της στην Ανατολική Μεσόγειο στη στρατηγική συνεργασία με το Ισραήλ, αφού οι δύο χώρες έχουν κοινή αντίληψη για τις εξελίξεις και το νέο τοπίο που διαμορφώνεται. Σε αυτό το πλαίσιο έχει ιδιαίτερη αξία η συνάντηση ου κ. Μητσοτάκη με τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου την Κυριακή στα Ιεροσόλυμα όπου θα συζητήσουν «ολόκληρο το φάσμα των διμερών σχέσεων με έμφαση στην αμυντική συνεργασία, αλλά και τις περιφερειακές εξελίξεις με επίκεντρο την Ανατολική Μεσόγειο και τη Συρία». Έμπειροι διπλωμάτες εξηγούν πως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός μπορεί να αποτελέσει τον δίαυλο για μεγαλύτερη διείσδυση της ελληνικής πλευράς στη νέα διοίκηση του Λευκού Οίκου, αφού είναι από τους λίγους ηγέτες που συνομιλούν απευθείας με τον κ. Τραμπ διατηρώντας μία εξαιρετική προσωπική σχέση. Η κυβέρνηση επιθυμεί την ισχυροποίηση του τριγώνου Αθήνας – Ιεροσολύμων – Ουάσιγκτον, μέσω του οποίου θα ισχυροποιηθεί ο ρόλος της στην περιοχή, ειδικά σε μία συγκυρία στην οποία το τοπίο αναδιαμορφώνεται και οι περιφερειακές εξελίξεις «τρέχουν». Η ελληνική πλευρά θα επιθυμούσε και την αναβίωση του σχήματος 3+1, δηλαδή Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ και Ηνωμένες Πολιτείες με αιχμή την ενέργεια. Στη συνάντηση Μητσοτάκη – Νετανιάχου, αναμένεται να τεθεί, άλλωστε, η συμμετοχή του Ισραήλ στην ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου. Αρμόδιες πηγές, τονίζουν, επίσης, με νόημα πως το Ισραήλ είναι ίσως η πρώτη χώρα που θα επιχειρήσει να θέσει διπλωματικό βέτο στην προμήθεια της Τουρκίας με F-35 και σημειώνουν τα εκ διαμέτρου αντίθετα συμφέροντα που έχει με την Άγκυρα στη Συρία. Όσον αφορά την αμυντική συνεργασία αιχμή του δόρατος, είναι η εμπλοκή του Ισραήλ, στην «Ασπίδα του Αχιλλέα», τον ελληνικό αντιαεροπορικό θόλο.
