Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Την ώρα που η Ελλάδα παραμένει καθηλωμένη στην τραγωδία των Τεμπών και στις πολιτικές του παρενέργειες, ο υπόλοιπος κόσμος στροβιλίζεται σε έναν κυκλώνα γεωπολιτικών και οικονομικών αλλαγών. Η πρόσφατη εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, που επανήλθε στον Λευκό Οίκο με ένα σκληρότερο και πιο αποφασιστικό αφήγημα, σηματοδοτεί δραματικές ανακατατάξεις στη διεθνή σκηνή. Οι παραδοσιακές αρχές του παγκόσμιου εμπορίου και της πολυμερούς συνεργασίας δέχονται ήδη το ένα πλήγμα μετά το άλλο, καθώς ο αμερικανικός προστατευτισμός αναμένεται να επιστρέψει δριμύτερος.
Με τον Τραμπ να επιδιώκει την αποδόμηση των διεθνών οικονομικών δογμάτων που γνωρίζαμε, το παγκόσμιο εμπόριο οδεύει προς ένα νέο μοντέλο απομονωτισμού και διμερών συμφωνιών. Οι δασμοί, οι κυρώσεις και οι εμπορικοί πόλεμοι μπαίνουν ξανά στο προσκήνιο, επηρεάζοντας άμεσα την Ε.Ε. και κατ’ επέκταση την Ελλάδα. Η χώρα μας, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ευρωπαϊκή οικονομική σταθερότητα, καλείται να προσαρμοστεί σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης αβεβαιότητας.
Η ενίσχυση του δολαρίου και η μετατόπιση κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσουν κλυδωνισμούς στις διεθνείς αγορές. Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, ήδη επιβαρυμένο από εσωτερικές κρίσεις, θα δοκιμαστεί, επηρεάζοντας άμεσα την ελληνική οικονομία, καθώς οι ελληνικές τράπεζες διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με τα ευρωπαϊκά χρηματοπιστωτικά κέντρα. Οι ελληνικές επιχειρήσεις που βασίζονται στις διεθνείς συναλλαγές και το εμπόριο, θα χρειαστούν επειγόντων νέο στρατηγικό αναπροσανατολισμό, αν υποθέσουμε ότι θα μπορέσουν να τον κάνουν.
Ο τουρισμός μας, που σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, είναι βέβαιο ότι θα βρεθεί μπροστά σε διελκυστίνδα καθώς ο μέσος ευρωπαίος πολίτης που αποτελεί τον βασικό του πελάτη, θα δει το εισόδημα του να μειώνεται.
Η μεταβολή των διεθνών ισορροπιών
Την ίδια στιγμή, οι γεωπολιτικές ισορροπίες μεταβάλλονται ραγδαία. Η επανεκλογή Τραμπ φέρνει αναταραχή στο ΝΑΤΟ, με τις ΗΠΑ να απαιτούν από τους συμμάχους τους μεγαλύτερη οικονομική συμμετοχή στην άμυνα. Η Ελλάδα, δεν έχει θέμα με την αμερικανική απαίτηση για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών των μελών του ΝΑΤΟ, καθώς ήδη ξεπερνά το 3% του ΑΕΠ της, έχει όμως άλλου είδους προβλήματα. Κανένας δεν έχει ιδέα ποιος είναι ο «χάρτης» του ημισφαιρίου μας που έχει στο μυαλό του ο Τραμπ και το επιτελείο του. Οπότε δεν έχουμε ιδέα και για την θέση μας εκεί μέσα. Επί του παρόντος περιμένουμε, αναζητώντας κάποια επαφή στα υψηλά κλιμάκια της Ουάσιγκτον.
Ο αναθεωρητισμός και η επιβολή του “δικαίου του ισχυρότερου” κυριαρχούν πλέον στη διεθνή σκακιέρα. Οι εξελίξεις σε Ουκρανία, Μέση Ανατολή και Άπω Ανατολή δημιουργούν ένα περιβάλλον ρευστότητας, όπου οι μικρότερες χώρες, όπως η Ελλάδα αρχίζουν να νιώθουν σχεδόν ανυπεράσπιστες. Όταν παύουν να ισχύουν οι πάγιοι διεθνείς κανόνες, όταν η αλλαγή συνόρων δεν θεωρείται ταμπού όπως παλιότερα, τότε ο ισχυρός νιώθει την όρεξη του να ανοίγει και ο λιγότερο ισχυρός ετοιμάζεται να υποστεί τις συνέπειες.
Ο κυνισμός που επιδεικνύεται από τον καινούριο πλανητάρχη, κάθε άλλο παρά ευτυχείς πρέπει να μας κάνει. Διότι δίπλα μας έχουμε έναν εξίσου κυνικό, που βλέπει στο σημερινό χάος την χρυσή του ευκαιρία. Αν μάλιστα εμείς του προσφέρουμε και πολιτική αστάθεια στο εσωτερικό, τότε κανένας δεν ξέρει τι θα αποτολμήσει εναντίον μας.
Η εσωτερική κρίση και ο κλονισμός των θεσμών
Ενώ ο κόσμος μεταβάλλεται ραγδαία, η Ελλάδα δείχνει εγκλωβισμένη σε μια εσωστρεφή πολιτική και κοινωνική κρίση. Το δυστύχημα των Τεμπών δεν είναι απλώς μια τραγωδία, αλλά ένα σύμπτωμα ενός ευρύτερου προβλήματος: της βαθιάς δυσπιστίας των πολιτών προς το κράτος και τους θεσμούς. Αλλά είναι και επιβεβαίωση μιας διαρκούς αρρώστιας που κατατρώει την ελληνική κοινωνία. Διχαζόμαστε και αλληλομισούμαστε ευκολότερα απ’ όσο αναπνέουμε. Ένας συνδυασμός πραγματικών διαχρονικών ευθυνών και καλλιέργειας μύθων περί του δυστυχήματος, έχει δημιουργήσει ένα κύμα οργής και αμφισβήτησης, το οποίο κλονίζει και απειλεί ευθέως την πολιτική σταθερότητα στην χώρα.
Η πολιτική αντιπαράθεση έχει μετατραπεί σε πόλεμο φθοράς, με τις πολιτικές δυνάμεις να αδυνατούν να συνεννοηθούν ακόμα και για τα αυτονόητα. Η εμπιστοσύνη προς τη Δικαιοσύνη, τη δημόσια διοίκηση και τα ΜΜΕ βρίσκεται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Σε αυτό το περιβάλλον, οι μεταρρυθμίσεις καθυστερούν, η οικονομία χάνει την ορμή της και η κοινωνία βυθίζεται σε έναν φαύλο κύκλο απογοήτευσης.
Πού πάμε;
Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Από τη μία, η διεθνής σκηνή απαιτεί στρατηγική προσαρμογή και ευελιξία, καθώς οι παγκόσμιες δυνάμεις αναδιατάσσουν τα συμφέροντά τους. Από την άλλη, το εσωτερικό της χώρας ταλανίζεται από κρίση εμπιστοσύνης και πολιτικής στασιμότητας.
Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από την ανασυγκρότηση. Η Ελλάδα πρέπει να επανακτήσει την αξιοπιστία της, τόσο στο εσωτερικό όσο και στη διεθνή σκηνή. Η πολιτική σταθερότητα είναι προϋπόθεση για οποιαδήποτε ουσιαστική μεταρρύθμιση. Η οικονομική στρατηγική της χώρας πρέπει να αναπροσαρμοστεί, λαμβάνοντας υπόψη τις νέες διεθνείς τάσεις, ενώ η εξωτερική πολιτική της οφείλει να είναι ρεαλιστική, πολυδιάστατη και ευέλικτη.
Η συγκυρία δεν επιτρέπει εφησυχασμό. Οι διεθνείς αλλαγές είναι ραγδαίες και όσες χώρες δεν προσαρμοστούν, κινδυνεύουν να παραμείνουν ουραγοί. Η Ελλάδα πρέπει να αποφασίσει αν θα συνεχίσει να αναλώνεται σε εσωτερικές αντιπαραθέσεις ή αν θα εκμεταλλευτεί την κρίση ως ευκαιρία ανασύνταξης και εξωστρέφειας. Το μέλλον δεν θα περιμένει. Η ώρα για δράση είναι τώρα, αν η χώρα θέλει να έχει ρόλο στις μεγάλες εξελίξεις που διαμορφώνουν το νέο παγκόσμιο τοπίο.
‘’Το δυστύχημα των Τεμπών δεν είναι απλώς μια τραγωδία, αλλά ένα σύμπτωμα ενός ευρύτερου προβλήματος: της βαθιάς δυσπιστίας των πολιτών προς το κράτος και τους θεσμούς. Αλλά είναι και επιβεβαίωση μιας διαρκούς αρρώστιας που κατατρώει την ελληνική κοινωνία. Διχαζόμαστε και αλληλομισούμαστε ευκολότερα απ’ όσο αναπνέουμε.
