Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Ανδρέα Μαζαράκη
Η Μεσόγειος αποτελεί την διασταύρωση τριών Ηπείρων, σημαντικών θαλασσών και κοιτίδα διαφορετικών παραδόσεων, αξιών, κουλτούρας, θρησκείας, ιστορίας, πολιτικών συστημάτων, καθώς και οικονομικών και δημογραφικών ανισοτήτων. Η Ανατολική Μεσόγειος, αποτελεί στρατηγική περιοχή παγκοσμίου ενδιαφέροντος και είναι πολύτιμη για την ευρωπαϊκή ασφάλεια, σταθερότητα και ευημερία. Ο ευρύτερος χώρος της Αν. Μεσογείου διατηρεί και επαυξάνει την γεωστρατηγική του αξία, με αποτέλεσμα να προκαλεί το ενδιαφέρον και τον ανταγωνισμό μεγάλων και περιφερειακών Δυνάμεων.
Τα υποθαλάσσια αποθέματα υδρογονανθράκων της περιοχής επιτείνουν τις διεκδικήσεις και επιδρούν στον τοπικό συσχετισμό ισχύος, οι αξιέπαινες προσπάθειες και πρακτικές των διεθνών θεσμικών οργάνων, δεν καταργούν το άναρχο του διεθνούς συστήματος, οι εξελίξεις του οποίου επηρεάζονται καθοριστικά από τον συσχετισμό ισχύος και την άνιση ανάπτυξη, όπως είχε προβλέψει ο διαχρονικός Θουκυδίδης.
Βασικές παραμέτρους της παγκόσμιας αστάθειας αποτελούν η ενεργειακή ασφάλεια, ο ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων, οι νέοι εμπορικοί και ενεργειακοί δρόμοι, η ανισοκατανομή του πλούτου, η ανισομερής δημογραφική έκρηξη, η κλιματική αλλαγή, η εξάπλωση των όπλων μαζικής καταστροφής (ΟΜΚ), η άνοδος του Ισλάμ και η τρομοκρατία. Ο αντιδυτικού προσανατολισμού συνασπισμός των BRICS ενισχύεται και η αύξηση των κρατών μελών του δημιουργεί νέα παγκόσμια δεδομένα σε κρίσιμους τομείς, όπως ο πληθυσμός, η οικονομία, η ενέργεια, τα ορυκτά, η στρατιωτική ισχύς και ο έλεγχος γεωγραφικών περιοχών.
Το συντριπτικό ποσοστό του παγκοσμίου εμπορίου, επισιτισμού και της ενέργειας εξακολουθεί να διακινείται μέσω των θαλασσίων γραμμών επικοινωνιών, γεγονός που αυξάνει την αξία τους και εντείνει τους ναυτικούς εξοπλισμούς. Η στρατιωτική ανεπάρκεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), η έλλειψη κοινής εξωτερικής πολιτικής, άμυνας και ασφάλειας (ΚΕΠΑΑ) και ετερογενή εθνικά συμφέροντα κρατών μελών, την καθιστούν ουσιαστικά παρατηρητή των εξελίξεων, όχι μόνον διεθνώς, αλλά ακόμη και στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η πολυετής Δυτική ιδεολογική ουτοπία περί παγκοσμιοποιήσεως παραδίδει, με αργό ομολογουμένως ρυθμό, την σκυτάλη στον διαχρονικά δικαιωμένο ρεαλισμό.
Στρατηγική αυτονομία
Η ΕΕ επιδιώκει την στρατηγική της αυτονομία, γεγονός που συνδέεται με την αμερικανική εστίαση στην ανάσχεση της Κίνας, με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, με την ποιότητα των ευρωατλαντικών σχέσεων αλλά και με την αυτόνομη διασφάλιση των εμπορικών και οικονομικών της συμφερόντων. Η ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία θέτει την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια σε πρώτη προτεραιότητα. Μέγιστη ευρωπαϊκή πρόκληση συνιστά η κρίση αξιών και ο συνδυασμός της υπογεννητικότητας με την μαζική παράνομη μετανάστευση. Η Μεσόγειος αποτελεί το τελικό μέσο μαζικής και παρανόμου μετακινήσεως μεταναστών από την Αφρική και την Ασία προς την Ευρώπη. Οι εν λόγω μετανάστες είναι κατά πλειοψηφία μουσουλμάνοι θεοκρατικών αντιλήψεων, με αποτέλεσμα η αφομοίωσή τους στο κοσμικό Δυτικό περιβάλλον να καθίσταται προβληματική.
Το φαινόμενο αυτό αναμένεται ότι θα αυξηθεί σε εκθετικό βαθμό εντός του 21ου αιώνα, βάσει της στατιστικής προβολής των δημογραφικών δεδομένων των περιοχών αυτών στο εγγύς μέλλον αλλά και σειράς αποσταθεροποιητικών παραμέτρων, όπως η ανασφάλεια, ο επισιτισμός, η κλιματική αλλαγή, η αστικοποίηση, η ευρωπαϊκή υπογεννητικότητα κ.λπ. Το 2016 η ΕΕ συμφώνησε με την Τουρκία στο θέμα της παρανόμου μεταναστεύσεως. Τα άτομα που εισέρχονται παρανόμως από την Τουρκία στην Ελλάδα και οι αιτήσεις τους για άσυλο δεν γίνονται αποδεκτές. Αυτά θα πρέπει να επαναπροωθούνται στην Τουρκία, η οποία και θα τα υποδέχεται.
Δυστυχώς, η εφαρμογή της συμφωνίας από την Τουρκία παρουσιάζει ασυνέχειες στο πλαίσιο της εκ μέρους της εργαλειοποιήσεως του μεταναστευτικού αναλόγως των εκάστοτε επιδιώξεών της από την ΕΕ. Η ένταξη κρατών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ παραμένει προβληματική με ευθύνη κυρίως των κρατών αυτών.
Τα Βαλκάνια
Τα Βαλκάνια σήμερα δικαιώνουν τον τίτλο τους ως διαχρονική πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης. Το επιβεβαιώνουν οι εξελίξεις σε Κόσσοβο, Σκόπια, Βοσνία & Ερζεγοβίνη και Αλβανία, με την «αρωγή» εξωτερικών συμφερόντων μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων. Ιδιαιτέρας προσοχής χρήζει η σαφής αναθεωρητική και «αλυτρωτική» πρόθεση της Αλβανίας και των Σκοπίων έναντι της Ελλάδος. Η «ήπια» ελληνική στάση ενθαρρύνει την Αλβανία να συρρικνώνει την εθνική ελληνική μειονότητα με σειρά αυθαιρέτων και παρανόμων πράξεων και τα Σκόπια να παραβιάζουν την εθνικά επιζήμια Συμφωνία των Πρεσπών κατ’ εξακολούθηση.
Πέραν των Βαλκανίων, η αστάθεια επεκτείνεται εντονότερα στον Καύκασο, στην Μ. Ανατολή, με επίκεντρο την σύγκρουση στην Γάζα και την Ερυθρά Θάλασσα, καθώς και την B. Αφρική. Η ελεύθερη επιλογή της Ουκρανίας, πρώην ρωσικού δορυφόρου, όπως ενταχθεί στους Δυτικούς θεσμούς, εξελήφθη από την Ρωσία ως απειλή, στον «ζωτικό χώρο ασφαλείας» της, με αποτέλεσμα την ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου 2022.
Στους ρωσικούς υπολογισμούς ενδεχομένως συνηγόρησαν η ευρωπαϊκή εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο (ΦΑ), η στρατιωτική Δυτική αδυναμία (μη αντίδραση στην Κριμαία το 2014, διαρκής ρωσική υποστήριξη αποσχιστικών τάσεων στην Αν. Ουκρανία, άτακτη Δυτική εγκατάλειψη του Αφγανιστάν το 2021), η αμερικανική εστίαση στην Κίνα, η απόκλιση συμφερόντων μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ Κ.λπ.
Εάν η Δύση συναινούσε στο ρωσικό πρόσχημα περί ασφαλείας και την απαίτηση δημιουργίας bufferzone (εδαφική ζώνη ασφαλείας), θα έπρεπε να συμβιβασθεί με αναβίωση του παρελθόντος (περίοδος Ψυχρού Πολέμου), σύμφωνα με το οποίο τα περισσότερα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης θα αποτελούσαν την ρωσική ζώνη ασφαλείας, ελεγχόμενα από την Ρωσία και χάνοντας την κυριαρχία τους. Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται. Παρά την στήριξη της Δύσεως στην Ουκρανία με τεράστια ποσά και πολεμικό υλικό δεν υπάρχουν νικηφόρες ενδείξεις. Μετά από 2,5 έτη πολέμου και μεγάλες εκατέρωθεν απώλειες, η Ρωσία σημειώνει στρατιωτικές τακτικές επιτυχίες, αφού έχει καταλάβει σημαντικό αριθμό ανατολικών επαρχιών της Ουκρανίας (περί το 20% του ουκρανικού εδάφους).
Ρωσία – Ουκρανία
Η Ουκρανία με την πρόσφατη αιφνιδιαστική κατάληψη ρωσικού εδάφους στην περιοχή του Κουρσκ προσπαθεί να προκαλέσει αντιπερισπασμό, να αποκτήσει διαπραγματευτικά ερείσματα και να αποκλείσει την περίπτωση διαπραγματεύσεων με την Ρωσία σε θέση πλήρους υπεροχής. Σε στρατηγικό επίπεδο η εισβολή συσπείρωσε τα κράτη μέλη της ΕΕ, ενίσχυσε τις ευρωατλαντικές σχέσεις, το ΝΑΤΟ απέκτησε ως νέα μέλη την Σουηδία και την Φινλανδία, αυξήθηκαν οι Δυτικές εξοπλιστικές δαπάνες και συνεχίζεται η ευρωπαϊκή ενεργειακή απεξάρτηση από την Ρωσία, η οποία επιπλέον απώλεσε έναν παραδοσιακό συνεργάτη, όπως η Γερμανία.
Για την Ρωσία ο Εύξεινος Πόντος (ένα από τα κέντρα βάρους του πολέμου στην Ουκρανία), αποτελεί ζωτικό συμφέρον, αφού ουσιαστικά αποτελεί τον μόνο τρόπο προβολής ρωσικής ισχύος και επιρροής προς Νότο και ειδικότερα στην ευρύτερη περιοχή της Αν. Μεσογείου. Η παράταση του πολέμου πέραν των οικονομικών και ενεργειακών επιπτώσεων, εγκυμονεί κινδύνους απρόβλεπτης κλιμακώσεως με παγκόσμιες συνέπειες. Ο τρόπος τερματισμού του θα επιδράσει στην ολική αρχιτεκτονική ασφαλείας Δύσεως και Ευρασίας.
