Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Μπούρα
Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Δημήτρης Μανιάτης συνομιλεί με τον Κωνσταντίνο Μπούρα με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του διηγήματος με τίτλο «Η Καγκέλω», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος.
Αγαπητέ συνάδελφε λογοτέχνη και δημοσιογράφε Δημήτρη Μανιάτη, μετά από χρόνια αμοιβαίας εκτίμησης, χαίρομαι ιδιαίτερα που συναντηθήκαμε επιτέλους και συνομιλούμε διεξοδικά για θέματα πολιτιστικά που μας απασχολούν. Τιμή μου.
Εγώ σας ευχαριστώ προσωπικά και συλλογικά ευχαριστώ την Today Press για την τιμή να ασχοληθείτε μαζί μου. Σας παρακολουθώ κ. Μπούρα χρόνια και όλο και γίνεστε πιο πολύτιμος στην εποχή της καλπάζουσας προχειρογραφίας και ασυνέπειας.
Το πρόσφατο βιβλίο σας έχει τον εύστοχο – και εύγλωττο, πιστεύω – τίτλο «Καγκέλω» (κατά το Αγγέλω μήπως). Ξέρω ότι είναι πολύ δύσκολο με μια και μόνη λέξη να προκαλείς το ενδιαφέρον του επαρκούς αλλά και του μέσου αναγνώστη. Ποια είναι λοιπόν αυτή η μυστηριώδης Καγκέλω και προς προέκυψε; Βασίζεται στην ιστορία, στον βίο και στην πολιτεία ενός πραγματικού προσώπου;
Είναι ένα επινοημένο από μένα πρόσωπο που κινείται μεταξύ των δύο φύλων, ένα ταλαιπωρημένο κορίτσι της δεκαετίας του 60 βαθιά κακοποιημένο που εργάστηκε στο θρυλικό στέκι της Χαβάης στο Μεταξουργείο, πρώτο κέντρο παρενδυτικών στην Ελλάδα. Η επινοημένη της ιστορία- όνομα δίνει και τον τίτλο του μικρού βιβλίου μου. Ο βίος της όσο τον φωτίζω στις σελίδες – πυκνός και τραχύς – είναι συναρμολόγηση πολλών στοιχείων όχι ενός προσώπου αλλά πολλών προσώπων και έτσι συνηθίζω λογοτεχνικά να χτίζω τους χαρακτήρες μου: να είναι συγκερασμοί πολλών παθών, λαθών, χαρακτηριστικών ανθρώπων (θηλυκοτήτων, αρσενικοτητών). Όλα σε μια κινούμενη άμμο. Νιώθω πως βουτώ τα χέρια μου στον πηλό και ξαναφτιάχνω ανθρώπους από το μηδέν. Κάπως με επηρέασε ο Θανάσης Σκρουμπέλος – σπουδαίος μας συγγραφέας και σκηνοθέτης- που με τα Μπλε Καστόρινα Παπούτσια μας εισήγαγε στον κόσμο της Χαβάης του Κολωνού και γι’ αυτό του αφιερώνω την ιστορία αυτή.
Τα αυτοβιογραφικά στοιχεία, τις προσλαμβάνουσες εικόνες, τις εμπειρίες και τα βιώματά σου σε ποιο βαθμό τα εμπλέκεις στην μυθοπλαστική σου τεχνουργία;
Αναμφισβήτητα τα εντάσσω. Αλλά ξέρετε όταν ξεκινώ να γράφω, δηλαδή να σμιλεύω, δηλαδή να χτίζω, να προσθέτω ή να αφαιρώ (βασικά να αφαιρώ) χάνεται μέσα μου η αλήθεια, το ψέμα και οι μεταξύ τους ζώνες. Ας πούμε πως γράφω σαν να ονειρεύομαι άρα και βιογραφικά στοιχεία διασώζονται και πολλά επινοημένα. Μα τι είναι η Λογοτεχνία, δεν είναι η δημιουργία με όσα υλικά κουβαλάς;
Τα τοπωνύμια Μεταξουργείο, Χαβάη, Μύκονος (απ’ όπου κατάγεσαι), Ελευσίνα, οδός Πατησίων είναι ένα φυσικό αφηγηματικό σκηνικό φορτισμένο με μνήμες ή διαλέχτηκαν ανάλογα με τους συνειρμούς που προκαλούν;
Εξαιρετική ερώτηση. Κάνει ο τόπος την ιστορία, η ιστορία αναζητά τον τόπο για να ευδοκιμήσει; Σε μένα συνήθως οι τόποι επωάζουν τις ιστορίες λοιπόν. Είτε είναι η εκλαμπρότατη και παρεξηγημένη γενέτειρά μου Μύκονος, το νεκροταφείο της Ελευσίνας, η Τήνος, η Ομόνοια, το Φιξ.
Η Αθήνα μας έχει γίνει πολυπολιτισμική, συμπεριληπτική, ανεκτική, φιλόξενη; Το Airbnb τι άλλαξε και πόσο γρήγορα διαμορφώθηκε το καινούργιο τοπίο;
Η Αθήνα μας αν ζεις εδώ για το μεροδούλι -μεροφάι γίνεται όλο και πιο εχθρική και παρότι τουριστικά προφανώς έχει επάρκεια ως «προορισμός» και υψηλά στάνταρντς (πχ υψηλή εστίαση). Προφανώς ο επιταχυντής του τουρισμού και του Airbnb έπαιξε και παίζει ένα ρόλο ταχύτατου μετασχηματισμού της πόλης και των πολλαπλών ταυτοτήτων και την διαμορφώνει σαν ένα συνεχές υπνωτηρίου-διασκεδαστηρίου-μπραντσάδικου- αφτεράδικου-κοκτεηλάδικου με χαρούμενους τουρίστες που βγάζουν selfie (με τι;).
Από τις φωτογραφίες σου που επιλέγεις να αναρτήσεις συμπεραίνω πως είσαι συστηματικός περιπατητής. Βγάζεις και selfie με το κινητό σου στα ανθρώπινα τοπία που περιηγείσαι;
Είμαι βασικά περιπατητής αφού δεν οδηγώ τίποτε. Βασικά είμαι παρατηρητής και οι φωτογραφίες είναι για μένα ένα ζωντανό μουσείο διάσωσης. Selfie βγάζω λίγες αφού συνήθως δεν μου αρέσω.
Τι μουσική ακούς; Καζαντζίδη ίσως; Κάλλας, Ξενάκη;
Kαζαντζίδη πολύ κι όσο μεγαλώνω και τα πιο άγνωστα ρεπερτόρια του. Λαϊκό γενικώς πολύ μεταπολεμικό και ευρύτερα. Κάλλας πολύ και όταν γράφω και Ξενάκη ναι αλλά θέλω ακόμη καιρό για να τον μάθω. Ακούω πολλά και ετερόκλητα. Καμία δεκαριά χρόνια τώρα ιταλική μουσική.
Τι γνώμη έχεις για τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης; Τα αντιμετωπίζεις σοβαρά ως επικοινωνιακό μέσο διάδοσης της πληροφορίας ή απλώς διασκεδάζεις;
Τα αντιμετωπίζω ανάλογα τον ψυχισμό μου. Σίγουρα είναι μέσα που δικτυώνουν και που παρέχουν ροή πληροφορίας αλλά και σίγουρα είναι παγίδες αυτοεικόνας και ναρκισσισμού. Μήπως εγώ δεν την έχω πατήσει; Διασκεδάζω επίσης συχνά πολύ με την σοβαροφάνεια κάποιων χρηστών.
Διανύουμε την τρίτη δεκαετία τής Ρομποτικής Κβαντομηχανικής Τεχνολογικής Επανάστασης. Σε ποιο βαθμό κινδυνεύει η πρωτογενής λογοτεχνική και καλλιτεχνική δημιουργία;
Δεν κινδυνεύει, θα υποκατασταθεί από κάτι άλλο και ελπίζω να διατηρήσει τον πυρήνα της αιτίας της: γράφουμε λογοτεχνία για να ρωτήσουμε και άρα η Τέχνη είναι αλληλένδετη με το ίδιο το ερώτημα της Ύπαρξης.
Ποιο είναι το μέλλον τής έντυπης δημοσιογραφίας; Η ηλεκτρονική μπορεί να καλύψει τα κενά για έγκυρη ενημέρωση;
Θα υπάρχει με έναν τρόπο αφού η έντυπη βασικά είναι η έκφρασης της δημοσιογραφίας μέσω της ιεραρχικής δομής μιας εφημερίδας και όχι ενός αγνώστου προέλευσης και στόχου newsroom. Αν η ηλεκτρονική τώρα πάρει ως δάνεια τα καλά στοιχεία της έντυπης, δεν έχει να φοβηθεί κάτι και ναι θα καλύψει και κενά.
Θα υπάρχει τυπωμένο βιβλίο σε δύο δεκαετίες;
Ποιος ξέρει; Εδώ σήμερα είμαστε στα πρόθυρα πυρηνικού πολέμου. Θέλω να υπάρχει αν με ρωτάτε.
Πιστεύεις στα ζώδια;
Όλο και περισσότερο υποδύομαι πως όχι και όλο και περισσότερο λαθροδιαβάζω τα ζώδια σε στήλες.
Σε συγκινούν οι συνωμοσιολογικές καταστροφολογικές θεωρίες για το «τέλος τού κόσμου»;
Μα δεν είναι συνωμοσιολογίες. Το κλίμα παράγοντας αλλαγών, τα πυρηνικά, ένας Παγκόσμιος Πόλεμος με νέα μέσα είναι πιο κοντά από ποτέ.
Πώς οραματίζεσαι τον Πανανθρώπινο Πολιτισμό στο τέλος του εικοστού δεύτερου αιώνα; Περιμένουμε μια καινούργια Αναγέννηση;
Αν υπάρχει το ανθρώπινο γένος και για να επιζήσει με κάποια ποιότητα θα έχει συγκροτήσει Κοινότητες. Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα.
Από τα γραπτά σου και από τον συνολικό βίο και πολιτεία σου φαίνεται πως εμπνέεσαι από τα ουμανιστικά ιδεώδη τού Διαφωτισμού. Κινδυνεύουν να παρακμάσουν και να μπουν στο «χρονοντούλαπο της Ιστορίας» μαζί με την εφεύρεση τού Γουτεμβέργιου;
Βιώνουμε τον κίνδυνο ενός μεγάλου πισωγυρίσματος όπου θα κανονικοποιούνται οι γενοκτονίες και η μισαλλοδοξία. Ο Διαφωτισμός και όσα κόμισε μαζί με την Επανάσταση, είναι πάντα επίκαιρος και πάντα εδώ.
Διακρίνεσαι για το πολύ λεπτό χιούμορ και τον επιμελημένο αυτοσαρκασμό σου. Είναι μια ανάγκη ψυχής, μια στάση ζωής ή μήπως μία μάσκα;
Μια εγγενής μελαγχολία.
Πιστεύεις πως ένα δημόσιο πρόσωπο πρέπει να αλλάζει προσωπεία για να επιβιώσει;
Δεν θα επιβιώσει έτσι. Θα επιβιώνουν άλλοι εις βάρος του. Πρέπει να είμαστε αυτό που φέρουμε και είμαστε. Τέλος. Καμία σύγκρουση με τον εαυτό μας, κανένα μίσος για τον Άλλο.
Τι ρόλο παίζει η πολιτική στο μυθοπλαστικό σου σύμπαν;
Κυρίαρχο, κορυφαίο. Την λατρεύω ακόμη και στην πιο λούμπεν στιγμή της. Η πολιτική είναι Κατάκτηση, συλλογικό επίτευγμα, σύνδεσης θεωρίας πράξης, σκέψη και στοχασμός. Η πολιτική είναι πάνω από όλα για μένα.
Βιώνεις ενίοτε το αμλετικό ερώτημα για το νόημα τής ζωής;
Καθόλου. αφού είμαστε εδώ και όσο είμαστε ας το ζήσουμε. Σύμβαση η ζωή κύριε Μπούρα, 60 – 70 χρονάκια και γειά σας. Σου φτιάχνουν το ξύλινο παλτό.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συγγραφείς, εκτός από εμένα; (Γέλια αυθόρμητα και λυτρωτικά).
Εσείς σίγουρα. Τσέχωφ. Ντοστογέφσκι. Τολστόι.Τσίρκας. Βουτυράς. Ιωάννου. Πετρόπουλος. Βασιλικός. Όμηρος. Ντάρελ. Ρίτσος. Τα γράφω όπως μου έρχονται.
Τι άλλο θα ήθελες να πεις που δεν σε ρώτησα;
Πως είμαι Παναθηναϊκός.
Ιδιαίτερη απόλαυση η συνομιλία μας. Εις το επανιδείν και εις το επανακούειν. Με χαρά θα συνεργαζόμουνα μαζί σου γιατί είσαι έξω καρδιά. Μπαξές η ψυχή σου, όπως θα έλεγε η γιαγιά μου η Αγγελική, κήπος ανθισμένος, φιλάνθρωπος.
Η συζήτηση ήταν υπέροχη και έβαλες εσύ τους κανόνες. Ευγνώμων.
