Ένα συναρπαστικό μυθιστορηματικό μάθημα πολιτικής οικονομίας, ιστορίας, χρηματοοικονομικών, τραπεζικών, επιχειρηματικότητας, έρωτα και δύναμη ψυχής, οι μοίρες των ατόμων και οι μοίρες των λαών κρίνονται σε ένα απροσδιόριστο γιγαντιαίο παιχνίδι τάβλι, με ζάρια που σφυρίζουν ασύλληπτα για το ανθρώπινο μυαλό.
Κάποιοι νομίζουν ότι είναι θύματα κι άλλοι το παίζουν θύτες, το κοινό σημείο όμως όλων αυτών είναι ότι είναι απειροελάχιστοι κόκκοι λιπαντικού (ή άμμου, αντίστοιχα) σε μια «Δαιμόνια Μηχανή», όπως θα έλεγε ο Κοκτώ.
Ο πρωτοεμφανιζόμενος ιδιοφυής πεζογράφος Σπύρος Βαλάτας κατέχει την τέχνη τού σασπένς, ξέρει να στήνει σκηνικά, να συμπλέκει τα πρόσωπα και να τα εξελίσσει με έναν τρόπο μοναδικό, μαγικό κι απαράμιλλο.
Δεν θα βρει μιμητές γιατί αυτή η τέχνη είναι προσωπική και το ύφος του δεν αντιγράφεται. Πρόκειται για ιδιοκατασκευή νοητική, συναισθηματική, γλωσσική και εικονοποιητική (αφού ξέρει να δημιουργεί εικόνες ψυχολογικού θρίλερ που είναι αποκλειστικά και μόνον δική του επινόηση).
Η εφευρετικότητά του έγκειται στην εναλλαγή τού αφηγηματικού φακού από διάφορα ύψη σε πολυποίκιλές οπτικές γωνίες με καθαρή πάντα ιστορική προοπτική, χωρίς όμως να καταφεύγει στη μεταφυσική, σε αλλοδιαστασιακές ακροβασίες, δίχως να καταφεύγει σε παράλληλα σύμπαντα, «ποιητική αδεία» βεβαίως. Γι’ αυτόν ο αφηγούμενος κόσμος είναι και αληθοφανής και «πραγματικός», καθημερινός, συνήθης, δεν έχει να επιδείξει τίποτα το ξεχωριστό, εκτός ίσως από τα παιχνίδια τής Τύχης, που παίζονται όμως σε υπερανθρώπινο πεδίο, σε κλίμακα πολύ ανώτερη τού κοινού μέσου (αλλά και του ξεχωριστού) ανθρώπου.
Αριστοκράτες και λαός συμμετέχουν σε μια παρτίδα σκάκι που οι μόνοι κερδισμένοι βγαίνουν οι πλουτοκράτες, οι αδίστακτοι, οι ανελέητοι απατεώνες, οι σφετεριστές τού πλούτου των άλλων, των αδυνάμων, αυτών που βρίσκονται κάτω από τον φρικτό Τροχό τής Ιστορίας, που είναι και η μοναδική πρωταγωνίστρια σε αυτό το ψηφιδωτό.
Μελοδραματικά στοιχεία από γνωστές όπερες («Τόσκα») συνυφαίνονται με το Χρηματιστήριο και τα ψυχολογικά αδιέξοδα των θυμάτων. Οι θύτες ποτέ δεν κατατρύχονται από ενοχές. Από αυτή την άποψη, υποφώσκει η άποψη ότι ο άνθρωπος ΔΕΝ είναι φύσει καλός, αλλά εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία (από την «πάστα», από την κάστα) και από τις επιλογές του. Φυσικά, τα ιδεώδη τού Διαφωτισμού υπερισχύουν στο τέλος.
Η τραγική Νέμεσις αποδίδει συμπαντική Δικαιοσύνη και η Ελευθερία, η Ισονομία, η Αδελφοσύνη όλων τών έμψυχων όντων είναι εξασφαλισμένη, επιβεβαιωμένη για άλλη μια φορά, τουλάχιστον στον ασφαλή και ελεγχόμενο χώρο τής Μυθοπλασίας, που μας ανακουφίζει από το παράλογο τού κόσμου έξω μας και γύρω μας.
Η ανάγκη τού ανθρώπου να τακτοποιήσει γεγονότα, εμπειρίες, γνώσεις, μετεικάσματα, συναισθηματικά ίχνη και να ταξινομήσει αξιολογώντας τα γέννησε την ανάγκη τής αφηγηματικής Τέχνης κι εξ αυτής όλων των Καλών Τεχνών.
Χαιρετίζουμε μία νέα, ελπιδοφόρα φωνή στην παγκόσμια Ιστορική Οικονομολογική Μυθιστοριογραφία.
Σπύρος Βαλάτας, Θέμις και Νέμεσις, Εκδόσεις ΟΤΑΝ, Αθήνα Νοέμβριος 2024, σελ. 294, €16.60.
