Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
Γράφει ο ποιητής, θεατρολόγος, μεταφρασεολόγος και κριτικός
Κωνσταντίνος Μπούρας
Είδα στον καταπράσινο θερινό κινηματογράφο τής γειτονιάς μου «Εκράν» την κλασική πλέον αριστουργηματική ταινία «Ανατομία Ενός Εγκλήματος – Anatomy of a Murder», παραγωγής 1959 και διαρκείας 161′ (μία προβολή με ώρα ενάρξεως 21:00).
Βλέποντάς την με κριτικό πνεύμα (και χωρίς να νοιάζομαι για το suspens) διαπίστωσα για μια ακόμα φορά πως τα αφηγηματικά έργα μυθοπλασίας διακρίνονται από κάποια αναπόσπαστα δομικά στοιχεία: αληθοφανής ιστορία κοινωνικοπολιτικού ενδιαφέροντος (βασισμένη ή όχι σε «πραγματικά
γεγονότα»), χιούμορ, καινοφανής οπτική γωνία, έμμεσο ειρωνικό σχόλιο στην κυρίαρχη ιδεολογία τού main stream, «αντισεισμικό» χτίσιμο, διαχρονική επικαιρότητα…
Και μόνον ότι ονοματίζει τον ξεπεσμένο αλκοολικό (πλην όμως τίμιο) γέρο πάλαι ποτέ δικαστή (και νυν συνήγορο) Μακάρθυ σε μια εποχή που εφάπτεται τού επάρατου μακαρθισμού είναι μια πανέξυπνη αφηγηματική ανατροπή.
Αλλά δεν είναι η μόνη. Πολύ πριν δούμε τον καλοκάγαθο δικαστή που προεδρεύει (ως αναπληρωματικός) στο Κακουργιοδικείο ο «επαρχιώτης δικηγοράκος» σχολιάζει καλοκάγαθα το «αμερικάνικο όνειρο» βάζοντας δίπλα στις δέκα πρώτες καλλονές και τους δέκα περισσότερο καταζητούμενους εγκληματίες (λέγοντας πως αμφότεροι-αμφότερες ξεχώρισαν στην κατηγορία
τους).
Όμως η «λοξή» ειρωνική, καυστική, βιτριολική, αυτοσαρκαστική (ενός συστήματος που υπηρετεί ο ιδιοφυής καινοτόμος Ότο Πρέμινγκερ) σκηνοθετική ματιά δεν σταματάει εκεί, αλλά πηγαίνει ακόμα σε βαθύτερα ηθικά-αισθητικά υποστρώματα. Ο δαιμόνιος κακούργος ξεφεύγει στο τέλος κι ο απογοητευμένος συνήγορος που τον αθώωσε άθελά του στρέφεται πάλι στην «υπέρ αδυνάμων» πολιτεία του (και στο ψάρεμα βεβαίως, συμβολικό και κυριολεκτικό, απόηχος τού αλιέως από την Ναζαρέτ).
Οι ηθοποιοί είναι δασκαλεμένοι να χαμογελούν με τα μάτια και με μικρές ανεπαίσθητες κινήσεις των μιμικών και παντομιμικών μυών. Όλα είναι αντί- μανιχαϊστικά. Το άσπρο-μαύρο τού φιλμ γίνεται ένα φωτεινό γκρίζο όπου το άσπρο φεγγοβολάει. Το κοινό γελάει σε πολλά δραματικά σημεία, θυμίζοντας
(κι επαληθεύοντας) το λεγόμενο «παράδοξο τού Diderot» (σύμφωνα με το οποίο προκειμένου να επιτευχθεί η αισθητική απόλαυση πρέπει τα συναισθήματα ερμηνευτών και θεατών να είναι ισορροπημένα, καλοζυγισμένα, να μην διαφέρουν μήτε κατά το βάρος ενός πανάλαφρου φτερού – για να θυμηθούμε την μινωική εκδοχή τής Κρίσης των Νεκρών).
Εκπληκτικός ο Μπεν Καζάρα στις σιωπές αλλά και στον λόγο του. Εξαιρετικά γκρο-πλαν που θα μείνουν στην Ιστορία τού Κινηματογράφου. Αλλά όλοι οι ηθοποιοί είχαν καρτουνίστικα στοιχεία στην λελογισμένη υπερβολή τής θεατρικής υποκριτικής τους: Λι Ρέμικ, Τζορτζ Σκοτ, Τζέιμς Στιούαρτ.
Καλοκαμωμένο ζηλευτό διαμάντι μιας Τέχνης που πάντα μάς εκπλήσσει, όσο κι αν παρακμάζει, μετεξελίσσεται, κλωνοποιείται, υβριδιάζει [κατά το «επιχωριάζει» – ας μου συγχωρεθεί ο νεολογισμός], διαπιδύει [από τη Χημεία], αναπτύσσεται αειφόρως…
