Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Κυριακής Μερτζάνη, Συμβούλου ψυχικής υγείας
Παρόλο που παλαιότερα το χαμηλό εισόδημα, τα επίπεδα εκπαίδευσης και τα προβλήματα απασχόλησης συσχετίζονται με υψηλότερα επίπεδα βίας και θυματοποίησης, τα τελευταία χρόνια ερχόμαστε αντιμέτωποι ως θεατές με τα ακραία φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας, που έχουν τα χαρακτηριστικά της υψηλής εκπαίδευσης, του υψηλού εισόδηματος και επαγγελματικού υψηλού status. Με αφορμή την υπόθεση του ποινικολόγου Απόστολου Λύτρα, η Κυριακή Μερτζάνη MSc Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Ιδρύτρια του Ψυχοθεραπευτικού & Εκπαιδευτικού κέντρου Κοχλίας, γράφει στην TODAY PRESS.
Τι μπορεί να συμβαίνει στις σχέσεις που ανατρέπει την υγιή επικοινωνία σε βίαιες εκφράσεις που καταλήγουν σε ακραίες συμπεριφορές;
Θα προσπαθήσω να χαρτογραφήσω κάποια κεντρικά σημεία της αντρικής αρρενωπότητας όχι για να δικαιολογηθεί ή να αποσιωπηθεί η βία, αλλά να κατανοηθεί με έναν τρόπο που θα προσφέρει πληροφορίες για την εξάλειψη της συντροφικής βίας κατά των γυναικών.
Αν και είναι δύσκολο να εισέλθουμε στον υποκειμενικό κόσμο του άντρα ιδίως όταν εκείνος είναι μεγαλωμένος με το δίπολο εξιδανίκευσης και υποτίμησης αναπτύσσοντας μια αντρική αρρενωπότητα του ισχυρού άντρα αλλά ταυτόχρονα του ευάλωτου που έχει συχνά ή αραιά βίαιες συμπεριφορές, η μεγαλύτερη δυσκολία είναι να συλλέξουμε στοιχεία του τι είναι βίαιο, μιας και το συνηθισμένο για τους περισσότερους από εμάς το βίαιο μπορεί να σημαίνει μόνο χειροδικία, μιας και η ψυχολογική βία που έχει σοβαρές συνέπειες δεν περιλαμβάνεται ως υψίστης σημασίας μέχρι και σήμερα.
Όταν ένας άντρας φτάνει στο στάδιο να χειροδικήσει (σωματικός τραυματισμός) πάνω σε μια γυναίκα, μην παραμελήσουμε να λάβουμε υπόψιν ότι είναι το προ-τελικό στάδιο της βίας λίγο πριν το έγκλημα.
Τα πρώτα στάδια είναι η συμπεριφορική στάση ζήλιας( ψυχολογική βία), η δεύτερη είναι η λεκτική (συναισθηματική, υποτιμητική βία), με το δίπολο της μετάνοιας αλλά και επανάληψης, αυτος ο κύκλος επίθεσης και μετάνοιας μπορεί να ξεκινήσει περίπου στους πρώτους 18 μήνες της σχέσης με ήπιες λεκτικές υποτιμήσεις και να διαρκέσει εως αρκετά χρόνια μετά το πρώτο επεισόδιο.
Κάποιοι ερευνητές προσπάθησαν να κατανοήσουν καλύτερα γιατί ορισμένοι άντρες εκδηλώνουν επιθετικότητα προς τον εαυτό τους, ενώ άλλοι εκφράζουν το θυμό τους εξωτερικά. Μέρος της συλλογής στοιχείων όλων των μορφών δυσπροσαρμοστικής συμπεριφοράς φαίνεται να βρίσκεται στον εντοπισμό των κοινών αρνητικών διαδικασιών σκέψης που βιώνουν εκείνοι που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο είτε για αυτοκτονία είτε για βία.
Τι είναι αυτό που μπορεί τελικά να ενεργοποιεί τέτοιες συμπεριφορές;
Αν ξεκινήσουμε την χαρτογράφηση με μια κυκλική αναζήτηση θα παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν κοινές ιστορίες αυτών των βίαιων αντρών που αντιπροσωπεύουν την εσωτερίκευση επώδυνων εμπειριών και αρνητικών στάσεων. Αυτός ο εσωτερικός διάλογος ως εχθρός που κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται αρνητικά φοβισμένοι και εχθρικά προς τον εαυτό τους, λειτουργεί ώστε αυτή η εκδήλωση να μετατρέπεται στο να είναι θυμωμένοι και καχύποπτοι προς τους άλλους.
Οι άνθρωποι που εκτελούν βίαιες παρορμήσεις δικαιολογούν τις ενέργειές τους ως ακραίες της στιγμής με λεκτική μετάνοια παράλληλα όμως νοιώθουν ότι δικαιωματικά αυτές οι συμπεριφορές βίας είναι άξιες για τα θύματά τους.
Αυτός ο τρόπος σκέψης και αντίδρασης που εξορθολογίζει την εκδικητική δράση είναι επίσης χαρακτηριστικό των δραστών ενδοοικογενειακής βίας.
Και φυσικά είναι αρκετές οι φορές που ακούμε παρανοϊκές φράσεις του τύπου: Ήξερε ποια κουμπιά να πατήσει για να με κάνει να εκραγώ!
Αν μπορούμε να παρατηρήσουμε πως οι άνθρωποι φοβούνται τον θυμό τους και τείνουν να τον αποκηρύξουν προβάλλοντάς τον σε άλλους, τότε είμαστε πολύ κοντά να καταλάβουμε πως κάποιοι άντρες αναπαράγουν τον κύκλο της βίας και γιατί αντιλαμβάνονται την κάθε συμπεριφορά ως απειλητική και επικίνδυνη και τείνουν να ενεργούν «προληπτικά» εναντίον των άλλων και συχνά προκαλούν την ίδια την επιθετικότητα ή την καταχρηστική μεταχείριση που φοβούνται.
Αντρική Αρρενωπότητα;
Η αρρενωπότητα είναι μια κατασκευή που ξεκινά από τις πρώιμες εμπειρίες του αγοριού, στη σχέση γονέα-παιδιού, στα χαρακτηριστικά των γονέων και στις πρακτικές ανατροφής του παιδιού που πυροδοτούν και εσωτερικεύουν την ντροπή με την μορφή εχθρικών σκέψεων και στάσεων προς τους άλλους, που το τελικό αποτέλεσμα είναι μια αυτό-εκπληρωμένη προφητεία και ένα σπειροειδές αποτέλεσμα που μπορεί να καταλήξει σε μια κλιμάκωση επιθετικής συμπεριφοράς ή βίας. Η βία μπορεί να θεωρηθεί ως επανενεργοποίηση ή δράση από αυτήν την εσωτερικευμένη επιθετικότητα.
Αυτή η κατασκευή αρρενωπότητας (επιβεβαίωση…θαυμασμό) εξελίσσεται ως κύρια ταυτότητα των αντρών που έχουν ένα κυρίαρχο status, το παρατηρούμε κυρίως σε ηγετικές συμπεριφορές και πατριαρχικές κουλτούρες.
Όταν στις συντροφικές σχέσεις εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια λεκτικής υποτιμητικής συμπεριφοράς, ύψιστης σημασίας είναι το ζευγάρι να λάβει θεραπευτική υποστήριξη ώστε να διαπραγματευτούν τον παρανοϊκό προσανατολισμό που πηγάζει από την προβολή των δικών τους αρνητικών συναισθημάτων και φωνών από το εκεί και τότε και τους σημαντικούς άλλους, στο εδώ και τώρα.
Ομαδική θεραπεία κατά του φόβου και της βίας.
Οι πρώιμες τραυματικές εμπειρίες του βίαιου ατόμου, τις περισσότερες φορές δεν ανιχνεύονται επαρκώς καθώς κτίζονται σιωπηρά από μικρό καταστάσεις και μικρό τραύματα από ανεκπλήρωτες αναπτυξιακές επιθυμίες και αντιδραστικές οδυνηρές καταστάσεις που ερμηνεύονται ως ένα απεχθές ελάττωμα ή μια εγγενή εσωτερική κακία. Συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις εδραιώνεται ένας αμυντικός ιδανικός -εαυτός. Το να ανταποκρίνεται κανείς σε αυτό το συναισθηματικά ιδεώδες ιδανικό γίνεται μια κεντρική απαίτηση για τη διατήρηση αρμονικών δεσμών με τους άλλους «εξιδανίκευσης» ώστε να διατηρηθεί η αυτοεκτίμηση, που κάποιες φορές η απαίτηση καταλήγει σε βίαιες συμπεριφορές.
Η ομαδική θεραπεία λειτουργεί στην κατανόηση των συστημικών μικροτραυμάτων όχι μόνο για να μπορούμε να προσφέρουμε θεραπεία, αλλά και για να προβλέψουμε τη φύση των κινδύνων που ενσωματώνουν τόσο για τον εαυτό τους όσο και για την κοινωνία.
Το βλέμμα και το μέλλον των παιδιών
Ταύτιση με τον Επιτιθέμενο: Όταν ο θυμός και η επιθετικότητα, φανερή και κρυφή, στρέφονται προς τα παιδιά, συχνά παίρνουν την ταυτότητα του παντοδύναμου, θυμωμένου γονέα.
Ενσωματώνουν τις θυμωμένες στάσεις του γονέα που οδηγεί στον ουσιαστικό δυισμό μέσα στην προσωπικότητα μεταξύ του εαυτού και των συστημάτων αντι-εαυτού.
Αν και η υπεράσπιση της ταύτισης με τον επιτιθέμενο βοηθά στην ανακούφιση του άγχους , με αυτόν τον τρόπο, το παιδί εσωτερικεύει αναγκαστικά τον θυμό ή την οργή του γονέα, τον οποίο μπορεί αργότερα να εξαπολύσει σε επιθετικές, βίαιες ενέργειες εναντίον άλλων.
