Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
της Κωνσταντίνας Δ. Καρακώστα
Επίκουρης Καθηγήτριας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
Αν κάτι παραμένει σταθερά αναλλοίωτο όλα αυτά τα χρόνια που ασχολούμαι με την πολιτική είναι η διαρκής επιβεβαίωση της ρήσης «Αρχή άνδρα δείκνυσι». Τον 6ο αιώνα π.Χ ο Βίας ο Πριηνεύς, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαιότητας, είχε υποστηρίξει ότι «Η εξουσία αποκαλύπτει τον χαρακτήρα». Η ίδια αντίληψη απαντάται και στην μεγάλη σύγκρουση του Κρέοντα με την Αντιγόνη, όπου ο Σοφοκλής υποστηρίζει πως είναι «Αδύνατο να μάθεις τα φρονήματα, τη σκέψη, την ψυχή του κάθε ανθρώπου προτού πάρει στα χέρια του την εξουσία».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κάθε πολιτικός, όταν φτάνει στο υπουργείο του, φέρνει μαζί του τις αντιλήψεις και τα βιώματα του. Όλα αυτά, βέβαια, είναι άγνωστα στη συντριπτική πλειονότητα όσων θα κληθούν να εργαστούν πλάι του. Ίσως άγνωστα ή και καταχωνιασμένα πολλές φορές είναι και για τον ίδιο, αν δεν γνωρίζει από πριν τη σχέση του με τους άλλους, με την Πολιτεία και πολύ περισσότερο με τον εαυτό του. Το πολυδιάστατο αυτό πλέγμα θα αποτυπωθεί πολύ γρήγορα στη σχέση που θα αναπτύξει το άτομο με τους υφιστάμενούς του, στον τρόπο που θα εκφράζεται πολιτικά και διαπροσωπικά, στον τρόπο που θα διαχειριστεί τα πολιτικά ζητήματα, θα αποτυπωθεί, τελικά, στο πως ενδύεται το πολιτικό του λειτούργημα.
Η Πολιτική Θεωρία δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι η ηγεσία είναι μια σχέση επιρροής. Για τον λόγο αυτό πρέπει πάντα να αναλύεται με βάση την προσωπικότητα του ατόμου, τη συμπεριφορά του αλλά και το χάρισμα που πιθανώς να διαθέτει. Η Ιστορία άλλωστε έχει αποδείξει καταφανώς μέσα στους αιώνες τη σχέση εξουσίας και προσωπικότητας. Φιλοδοξία, εγωισμός, υποκρισία, κυνισμός αλλά και αξιοπιστία, εντιμότητα, ακεραιότητα, ευθυκρισία υπάρχουν πάντα στο τραχύ έδαφος της πολιτικής και καταγράφονται στις ατελείωτες σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας. Όσοι καλούνται να συνεργαστούν αδιαμεσολάβητα με τους πολιτικούς προϊσταμένους –και επομένως να γνωρίσουν από κοντά τους ανθρώπους που έχουν την εξουσία- νιώθουν πολύ συχνά συναισθηματικά εξουθενωμένοι και συμπεριφορικά απογοητευμένοι.
Τι είναι τελικά εκείνο που στον πολιτικό στίβο μπορεί να διακρίνει την αξία του πολιτικού προσώπου;
Η έως τώρα τριβή μου με τα πολιτικά πράγματα βρίσκει στα Ηθικά Νικομάχεια του Σταγειρίτη φιλοσόφου όλες τις απαντήσεις.
Για τον Αριστοτέλη η «μεγαλοψυχία» αποτελεί την σπουδαιότερη αρετή στον πολιτικό βίο. Στο έργο του η μεγαλοψυχία αντιπαραβάλλεται με την κενοδοξία, του ανθρώπου που υπερεκτιμά τον εαυτό του, αλλά και τη μικροψυχία. Κύριο χαρακτηριστικό του μεγαλόψυχου ανθρώπου είναι η ικανότητά του να διατηρεί την ψυχραιμία του και να τηρεί το μέτρο. Ο αριστοτελικά μεγαλόψυχος είναι ένας ελεύθερος πνευματικά άνθρωπος, απαλλαγμένος από ψυχικές εξάρσεις και αποδεσμευμένος από τον πανικό. Είναι ένας άνθρωπος προικισμένος με αρετές που αντιβαίνουν κάθε έννοια υπεροψίας, έπαρσης, εγωισμού και αδιαλλαξίας. Ο άνθρωπος αυτός καθώς διαθέτει τον ορθό λόγο της φρόνησης, είναι σε θέση να υπηρετήσει τους πολιτειακούς θεσμούς του δημόσιου πολιτικού βίου.
Δεν ξέρω πόσα στελέχη, που θα μπορούσαν να διακριθούν για τη μεγαλοψυχία τους, διαθέτει η κάθε κυβέρνηση. Εκείνο που είναι βέβαιο είναι πως η εξουσία πράγματι δείχνει τον χαρακτήρα. Και η μεγαλοψυχία όχι μόνο είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με όλες τις άλλες αρετές, αλλά αποτελεί και το στολίδι τους, γι’ αυτό και είναι δύσκολο κανείς να την έχει.
