Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δρ. Αντωνίου Μιχαηλάκη
Ερευνητή – εντομολόγου
Προϊσταμένου Εργ. Εντόμων & Παρασίτων Υγειονομικής Σημασίας
Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
Αν. Μέλος του ΔΣ ΕΟΔΥ
Το κουνούπι είναι μια τέλεια μηχανή. Είναι ένας άριστος πιλότος (πετάει και κρύβεται), ένας εξαιρετικός χημικός (σας εντοπίζει από τις οσμές που εκπέμπετε) και ένας αποτελεσματικός μικροβιολόγος (λαμβάνει αίμα χωρίς να το αντιληφθείτε). Αυτές οι βασικές δεξιότητες εξηγούν γιατί υπήρξε πριν από τον άνθρωπο, επιβίωσε την εποχή των δεινοσαύρων και γιατί… θα συνεχίσει να υπάρχει.
Στο παρελθόν, τα κουνούπια ήταν συνδεδεμένα μόνο με το καλοκαίρι. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ότι εμφανίζονται ακόμα και την περίοδο των Χριστουγέννων ή κατά τις αποκριές. Αυτή η αλλαγή οφείλεται στην αλλαγή του κλίματος που παρατηρούμε έντονα τα τελευταία χρόνια. Αλλά πώς ακριβώς επηρεάζει το κλίμα αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα; Ποιες είναι οι τωρινές αλλαγές που ανησυχούν τους επιστήμονες και ποιες οι ενδεχόμενες μελλοντικές αρνητικές επιπτώσεις στον άνθρωπο;
Όπως όλα τα έντομα, έτσι και τα κουνούπια μπορούν να προσαρμόζονται σε οποιοδήποτε περιβάλλον και σε οποιαδήποτε κλιματική αλλαγή. Διαθέτουν τις απαραίτητες ικανότητες να αντεπεξέλθουν επιτυχώς στις κλιματικές συνθήκες που καταγράφονται τα τελευταία χρόνια, προσαρμόζοντας την βιοοικολογία τους αναλόγως. Οποιαδήποτε κλιματική μεταβολή επηρεάζει την κατανομή, τη συμπεριφορά και την αφθονία των κουνουπιών, επηρεάζοντας τόσο την ποιότητα της καθημερινότητάς μας όσο και την ανθρώπινη υγεία. Αλλά πώς επηρεάζονται ακριβώς; Ποιες είναι οι παράμετροι που επιδρούν στην βιοοικολογία τους;
Η κυριότερη παράμετρος είναι η θερμοκρασία. Τα κουνούπια επηρεάζονται άμεσα από τις θερμοκρασιακές μεταβολές, οι οποίες επηρεάζουν την ανάπτυξή τους, τον ρυθμό αναπαραγωγής τους και την επιβίωσή τους. Οποιαδήποτε μεταβολή στη διάρκεια των εποχών τα επηρεάζει άμεσα. Μια παρατεταμένη θερμή περίοδος εκτός των αναμενόμενων συνθηκών επηρεάζει έντονα την βιοοικολογία τους. Αυτό έχει γίνει εμφανές τα τελευταία χρόνια λόγω των ήπιων θερμοκρασιών που παρατηρούνται κατά τη χειμερινή περίοδο στη χώρα μας. Επιπλέον, η αύξηση της αναπαραγωγικής διαδικασίας των ιών (πχ Δάγκειος πυρετός) και των παρασίτων (πχ ελονοσία) που μεταδίδουν τα κουνούπια αποτελεί σημαντικό πρόβλημα για την δημόσια υγεία.
Μια άλλη σημαντική κλιματική παράμετρος είναι οι βροχοπτώσεις. Τα κουνούπια χρειάζονται νερό για να ολοκληρώσουν τον βιολογικό τους κύκλο και οι βροχοπτώσεις δημιουργούν τις απαραίτητες εστίες αναπαραγωγής (στάσιμα νερά). Σε αστικά περιβάλλοντα, οι βροχοπτώσεις δημιουργούν κατάλληλα ενδιαιτήματα για τα κουνούπια, όπως πλαστικά σκουπίδια, εγκαταλελειμμένα δοχεία νερού, και μεταχειρισμένα ελαστικά που μπορούν να κρατήσουν βρόχινο νερό. Το πρόβλημα εντείνεται όταν οι βροχοπτώσεις συνδυάζονται με ευνοϊκές θερμοκρασίες, δημιουργώντας τις ιδανικές συνθήκες για την αναπαραγωγή κουνουπιών σε μεγάλους πληθυσμούς.
Συμπερασματικά, η διεθνής συνεργασία για τη δημιουργία στρατηγικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή είναι πιο αναγκαία από ποτέ. Στη χώρα μας, η αλλαγή στο κλίμα έχει επηρεάσει άμεσα τους πληθυσμούς των κουνουπιών, επηρεάζοντας την ανάπτυξή τους, τη βιωσιμότητά τους και τη γεωγραφική τους κατανομή. Για την μείωση των επιπτώσεων τους, απαιτείται άμεσα η εφαρμογή ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης, που θα περιλαμβάνουν προγράμματα ενημέρωσης των πολιτών και συνεχή προγράμματα καταπολέμησης τόσο από τους Δήμους όσο και τις Περιφέρειες καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Ειδικότερα για τους Δήμους, κρίνεται πλέον απαραίτητο να έχουν ενεργά προγράμματα καταπολέμησης των κουνουπιών που ανταποκρίνονται στις πραγματικές τους ανάγκες. Δεδομένων των δυσκολιών που πολλές φορές αντιμετωπίζουν, κυρίως λόγω των μειωμένων προϋπολογισμών τους, θα πρέπει «γενναιόδωρα» να αντιμετωπίσουν τη νέα πραγματικότητα. Πλέον καλούνται να διαθέτουν μια αποτελεσματική διαχείριση των κουνουπιών με ευέλικτα και δυναμικά προγράμματα που θα προσαρμόζονται στις κλιματικές συνθήκες και τις ειδικές ανάγκες της κάθε περιοχής, εξασφαλίζοντας έτσι τη μέγιστη προστασία της δημόσιας υγείας αλλά και τη μείωση της όχλησης.
Τα κουνούπια προσαρμόστηκαν στις νέες κλιματικές αλλαγές. Εμείς μπορούμε;
