Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Δημήτρη Καμπουράκη
Και να σου διαρκώς οι ίδιες ερωτήσεις. Αντάλλασσε πράγματι ο Αλέξανδρος (λάγνα ή χυδαία, όπως θέλετε πάρτε το) γλωσσόφιλα με τον Ηφαιστίωνα στα ρυάκια της Μακεδονίας ή όλο αυτό ήταν μια θλιβερή συκοφαντία που εκπορεύτηκε από μια ανθελληνική πλατφόρμα σαν το Netflix, με σκοπό να υποσκάψει την αρρενωπή φήμη του ελληνισμού; Υπάρχει ίχνος αλήθειας σ’ αυτές τις κινηματογραφικές εικόνες ή όσοι κατασκεύασαν αυτό το αμφιλεγόμενο ντοκιμαντέρ-μυθοπλασία είναι πληρωμένοι από ποια ξένα κέντρα που θέλουν το κακό μας;
Πρόκειται για την ερώτηση του ενός εκατομμυρίου δολαρίων. Προσωπικά δε, ως ιστοριοδίφη που προσπαθεί να σέβεται την ιστορία και του νόμους της, μου θυμίζει μια ανόητη καθηγήτρια που είχα στο γυμνάσιο, την οποία όταν ρωτήσαμε γιατί ο Ιουστινιανός κατέστειλε τόσο αιματηρά την «στάση του Νίκα», μας απάντησε «διότι ο Ιουστινιανός ήταν φασίστας». Το γεγονός ότι ο φασισμός ως πολιτικό σύστημα αντίπαλο της δημοκρατίας εμφανίστηκε στον πλανήτη δεκαεπτά αιώνες μετά την «στάση του Νίκα», δεν της έλεγε τίποτα. Η μηχανιστική πρόσληψη της Ιστορίας, η άκριτη δηλαδή μεταφορά αντιλήψεων και ερμηνευτικών εργαλείων ανάμεσα σε εντελώς διαφορετικές εποχές που είχαν άλλους τρόπους οργάνωσης και σκέψης, είναι η κατάρα του ιστορικού.
Σε αυτή την παγίδα που περιγράφω έχει πέσει και η συζήτηση αν ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν ομοφυλόφιλος ή όχι. Η αρχαία ελληνική κοινωνία δεν ήταν ούτε ο gay παράδεισος που περιγράφουν κάποιοι από την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, αλλά ούτε και η αποθέωση της στρατιωτικής αρρενωπότητας, που διαφημίζουν διάφοροι ακροδεξιοί υπερπατριώτες και συντηρητικοί θρησκευόμενοι. Στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε ομοφυλοφιλία, το ξέρουμε από πλείστες αναφορές στην αρχαία ελληνική γραμματεία και από πάμπολλες απεικονίσεις. Η τότε κοινωνία ήταν αρκούντως ανεκτική στο φαινόμενο, αλλά απείχε μακράν από το να είναι η ομοφυλοφιλία καθολική σεξουαλική συμπεριφορά, όπως διατείνονται κάποιοι σύγχρονοι.
Ναι, οι αρχαίοι μας πρόγονοι δεν έβλεπαν την ομοφυλοφιλία με τον τρόπο που την βλέπουμε σήμερα. Προφανώς και δεν υπήρχε η κοινωνική και ηθική ποινικοποίηση της που κυριαρχεί σήμερα σε μεγάλα κομμάτια του πληθυσμού, αλλά ούτε θεωρούνταν η πιο φυσιολογική και αποδεκτή σεξουαλική συμπεριφορά. Ναι, οι ερυθρόμορφοι αμφορείς είναι γεμάτοι από παραστάσεις ανδρών σε ερωτικές περιπτύξεις, ναι η Σαπφώ του λεσβιακού έρωτα στην δική μας Λέσβο διέπρεψε, ναι ο Ιερός Λόχος των Θηβαίων αποτελούνταν από ζευγάρια πολεμιστών εραστών, ναι η παιδεραστία ανάμεσα στον ενήλικα δάσκαλο και τον έφηβο μαθητή στην κλασσική Αθήνα υπήρχε ως πρακτική, αυτό όμως δεν σήμαινε ότι όλοι οι αρχαίοι μας πρόγονοι είχαν ομοφυλοφιλικές επαφές, ούτε καν η πλειοψηφία τους.
Υπήρχαν νόμοι του Σόλωνα κατά της αντρικής πορνείας, υπήρχαν συχνές αναφορές στους «κίναιδους» που ντύνονταν γυναικεία και είχαν θηλυκή συμπεριφορά, ειδικά στις καυστικές κωμωδίες του Αριστοφάνη, όμως από την άλλη μεριά είναι αλήθεια ότι οι αρχαίοι Έλληνες ποτέ δεν θεώρησαν την ομοφυλοφιλία ως εμπόδιο για την κατοχή πολιτικών δικαιωμάτων ή για την κατάληψη πολιτικών θέσεων ευθύνης. Ούτε θεώρησαν τον ομοφυλόφιλο ανίκανο για στρατιωτικές υποχρεώσεις, ούτε αμφισβητούσαν την μαχητική ικανότητα όσων είχαν αυτή την σεξουαλική συμπεριφορά. Είπαμε, έβλεπαν διαφορετικά τα πράγματα από τον τρόπο που τα βλέπουμε εμείς σήμερα. Προφανώς όσοι έχουν ασχοληθεί έστω και λίγο με το θέμα, θα διάβασαν το διαδεδομένο ότι δεν υπήρχε κοινωνικός διαχωρισμός ανάμεσα σε ετερόφυλους και ομοφυλόφιλους, απλώς ερωτικός διαχωρισμός ανάλογα με το αν ο συμμετέχων ήταν ενεργητικός ή παθητικός ομοφυλόφιλος.
Κι αυτός είναι μύθος, καθώς υπεισέρχονταν διάφοροι παράλληλοι διαχωρισμοί πέραν του τρόπου διείσδυσης στην ομοφυλόφιλη σεξουαλική πράξη. Ο φτωχός και ο παρακατιανός συνήθως ήταν ο παθητικός και ο κοινωνικά κατώτερος, επίσης ο ώριμος άνδρας ήταν de facto ο ενεργητικός στην σχέση με τον έφηβο εραστή του και λογικά ο πιο κοινωνικά αποδεκτός και σεβάσμιος. Είναι πάντως βέβαιο ότι κανένας δεν θα ‘δινε ιδιαίτερη σημασία στο αν ο Αλέξανδρος είχε σχέση με τον Ηφαιστίωνα, ούτε κάτι τέτοιο θα υπέσκαπτε το βασιλικό του κύρος. Αντιστοίχως, κανένας δεν σκέφτηκε ότι ο μυθολογικός Αχιλλέας δεν ήταν καλός πολεμιστής επειδή ενδεχομένως να είχε σχέση με τον Πάτροκλο, κάτι πάντως που ο Όμηρος ποτέ δεν ξεκαθάρισε στην Ιλιάδα.
Κατά τούτο θεωρώ μέγα ιστορικό σφάλμα και χαζή μηχανιστική μεταφορά μέσα στους αιώνες την σημερινή διλημματική συζήτηση των νεοελλήνων για το αν ο Μέγας Αλέξανδρος φιλιόταν στο στόμα με τον Ηφαιστίωνα. Είναι χίλιες φορές πιο απτή και ουσιαστική η συζήτηση για το πόσο ουσιωδώς προσβλητική και ασεβής είναι η διοργάνωση επίδειξης μόδας μπροστά στις μετόπες του Παρθενώνα μέσα στο Βρετανικό Μουσείο, παρά το αν ο Αλέξανδρος ανήκε ή όχι σε κάποια φανταστική αρχαία ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Η πρώτη συζήτηση έχει ουσία και μπορεί να βγάλει κάπου, η δεύτερη είναι απλώς ανόητη και δεν θα βγάλει ποτέ πουθενά.
