Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press
του Ανδρέα Μαζαράκη
Χειμώνας του ’45, «Απελευθέρωση» στα χαρτιά, ό,τι δεν γνώρισαν οι Αθηναίοι στη διάρκεια της Ναζιστικής Κατοχής το βιώνουν τώρα. Πόλεμος και αίμα μέσα στην πόλη τους. Το κάθε σπίτι στην διάθεση των Αντιμαχόμενων. Πανέμορφα νεοκλασικά ερείπια για οδοφράγματα. Άλλα διάτρητα και γαζωμένα κυριολεκτικά από τις μηχανές θανάτου. Τα θύματα αναρίθμητα και τα πρόχειρα νοσοκομεία παντού σε κάθε γειτονιά. Κι όμως, η ελπίδα υπάρχει και ζεσταίνει τις καρδιές ενός βαριά πληγωμένου λαού. Και τις γιορτές, Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, τις θυμίζουν τα Κάλαντα των παιδιών. Και είναι άλλα Κάλαντα, με ανανεωμένη πιά την «επί Γης ειρήνη και εν ανθρώποις ευδοκία».
Έρχεται η πρωτοχρονιά του 1945, αλλά κανείς δεν χαίρεται τη σημαντική αυτή μέρα. Το γέλιο έχει στερέψει. Πιο πολλά είναι τα δάκρυα. Ο λαός της πρωτεύουσας, που περίμενε την απελευθέρωση για να δει μια καλύτερη μέρα και να σταματήσει να ζει με συντροφιά την πείνα και τον τρόμο, βλέπει ότι τα βάσανά του δεν έχουν τελειώσει. Βλέπει γύρω του ερείπια.
Στις αρχές Ιανουαρίου 1945 ορκίζεται πρωθυπουργός ο θρυλικός στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας. Τον θυμούνται όλοι από την Επανάσταση του 1922. Οι παλιοί Αθηναίοι έχουν συνδέσει τ’ όνομά του με ένδοξες μέρες, παρά το δράμα της Μικρασιατικής καταστροφής, γιατί ο Πλαστήρας οδήγησε τον τόπο στην εδραίωση της πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας εκείνα τα ταραγμένα χρόνια. Την θέση του Αντιβασιλιά έχει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δαμασκηνός. Η δράση του κατά το διάστημα της κατοχής τον είχε περιβάλλει μ’ ένα κύρος μεγάλο. Η κατάσταση γενικά έχει κάπως εκτονωθεί, μέσα τουλάχιστον στην πρωτεύουσα.
Οι μάχες έχουν σταματήσει στους δρόμους της Αθήνας, αλλά εξακολουθεί να πλανιέται το αίσθημα του τρόμου και της ανασφάλειας. Πώς να είναι, όμως, ήρεμοι οι Αθηναίοι και οι Αθηναίες; Τα θύματα της βίαιης αναμέτρησης είναι χιλιάδες. Εκατοντάδες οι νεκροί, αναρίθμητοι οι τραυματίες, αμέτρητοι οι αγνοούμενοι και πλήθος οι όμηροι, που πήρε μαζί του ο ΕΛΑΣ κατά την αποχώρησή του. Οι εφημερίδες που κυκλοφορούν, δεν είναι αυτές που διάβαζαν πριν απ’ τον πόλεμο οι Αθηναίοι. Οι περισσότερες είχαν κλείσει στο διάστημα της κατοχής και άρχισαν να ξανακυκλοφορούν, αλλάζοντας μερικές και τον τίτλο τους. Στις 29 Ιανουαρίου του 1945, ημέρα Δευτέρα, οι Αθηναίοι και οι Αθηναίες ακούνε τους εφημεριδοπώλες να φωνάζουν το «Έθνος». Την παλιά εφημερίδα που είχαν κλείσει στις 29 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί και είχαν καταλάβει το κτίριό της με τις τυπογραφικές της εγκαταστάσεις στην οδό Κολοκοτρώνη.
Ο Τίμος Μωραϊτίνης γράφει πάλι το χρονογράφημά του και ξαναθυμίζει στους αναγνώστες του παλιές όμορφες εποχές. Έχει τη στήλη του και ο Δ.Κ. Ευαγγελίδης, που γράφει για τα καυτά επίκαιρα θέματα με το δικό του τρόπο. Την εφημερίδα διευθύνει ο Κώστας Οικονομίδης, ο δημοσιογράφος με την τεράστια πείρα και το πάθος το αγιάτρευτο για το θέατρο. Οι αναγνώστες των εφημερίδων διαβάζουν στο τέλος Ιανουαρίου για «Χειμαρρώδη ρωσική προέλαση». Διαβάζουν ότι οι Άγγλοι και οι Ρώσοι βρίσκονται έξω από το Βερολίνο. Τα νέα είναι πολύ ευχάριστα. Το τέλος του Ναζισμού πλησιάζει. Η ανάσταση είναι για όλο τον κόσμο. Η ταλαιπωρημένη Ευρώπη ξαναβρίσκει τον παλιό της εαυτό μέσα στους καπνούς και στα ερείπια. Μετά μανίας παρακολουθούν οι Αθηναίοι και οι Αθηναίες τις ειδήσεις από τον ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών. Μεταδίδεται δελτίο ειδήσεων κάθε απόγευμα στις 5.45 και στις 6.45.
Τα στούντιο στο Ζάππειο άρχισαν να λειτουργούν. Το ραδιόφωνο είχε περάσει κι αυτό πολλές περιπέτειες. Η φωνή του είχε γίνει «Φωνή των κατακτητών». Τώρα, οι αρμόδιοι επιχειρούν να καταστρώσουν ένα νέο πρόγραμμα. Εκείνον τον πρώτο καιρό, μεταδίδονται κυρίως μουσικές εκπομπές και «η ώρα του Παιδιού» στις 5 το απόγευμα. Ο λαός της πρωτεύουσας δεν έχει αποκτήσει ακόμη πλήρη ελευθερία κυκλοφορίας. Όλοι είναι αναγκασμένοι να μαζεύονται νωρίς στο σπίτι τους, γιατί η κυκλοφορία στους δρόμους της Αθήνας σταματάει στις 6 το απόγευμα. Ευτυχώς, στο τέλος Ιανουαρίου 1945 ηλεκτροδοτείται σχεδόν ολόκληρη η πρωτεύουσα και η Ανωτέρα Στρατιωτική Διοίκηση ανακοινώνει, ότι από τη Δευτέρα 29 Ιανουαρίου 1945 παρατείνεται η κυκλοφορία μέχρι τις 8 μ.μ.
Χαράς ευαγγέλια, λοιπόν. Οι καθ’ έξιν ξενύχτηδες Αθηναίοι βλέπουν μια ακτίνα φωτός για την επανάληψη κάποιας νυχτερινής ζωής. Την έχουν τόσο νοσταλγήσει. Την έχουν τόσα χρόνια στερηθεί. Άλλωστε, ανοίγουν εκείνες τις μέρες και οι αθηναϊκοί κινηματογράφοι, ο ένας κατόπιν του άλλου. Η παράταση της κυκλοφορίας τούς δίνει τη δυνατότητα ν’ αλλάξουν τις ώρες των παραστάσεων. Αρχίζουν τις προβολές στη 1.30 το μεσημέρι και κλείνουν στις 7.30 το βράδυ. Κάτι είναι κι αυτό. Κάποια αλλαγή γίνεται και στο ωράριο των αθηναϊκών θεάτρων. Καθιερώνουν απογευματινές παραστάσεις 3-5 μ.μ. και ορίζουν το τέλος της εσπερινής παράστασης στις 7.30 μ.μ. Τώρα τον χειμώνα είναι οι ώρες αυτές υποφερτές. Για το καλοκαίρι όλοι λένε: «Έχει ο θεός».
Το θέατρο Κοτοπούλη, στο κτίριο του «Ρεξ» στην οδό Πανεπιστημίου, παίζει μια ωραία κωμωδία με τον Βασίλη Λογοθετίδη. Έχει τίτλο: «Η διαθήκη μου». Πολλοί Αθηναίοι, παρά τους καημούς τους, πηγαίνουν να δούνε την παράσταση. Αλλά, όλοι έχουν λησμονήσει το γέλιο. Εκείνες ακριβώς τις μέρες ένας χρονογράφος εφημερίδας υποστηρίζει, ότι «ακόμη και οι ευπαθείς εις το γαργάλισμα θα απηλλάγησαν της αδυναμίας αυτής. Οι δούλοι δεν γελούν και διήλθομεν μαύρην περίοδον δουλείας. Ούτε η υγεία μας υπεβοηθεί να αναζητήσωμεν την χαράν. Η αποβιταμίνωσις και η καθόλου δίαιτά μας αφήρουν το δικαίωμα αυτό. Τι σπινθηρισμούς ηδύνατο τις να αναμείνη από την συνεχή οσπριοφαγίαν, από το πληγούρι και από την μπομπόταν; Υπάρχει άλλωστε η βεβαίωσις και εις την Ελληνικήν παροιμίαν «Κουκιά έφαγες, κουκιά μολογάς».
Στο θέατρο «Απόλλων» της οδού Σταδίου, (ήταν εκεί που βρίσκεται σήμερα το ξενοδοχείο «Εσττέρια»), παίζεται μια επιθεώρηση με τον τίτλο «Αληθώς Ανέστη». Τα νούμερα καλογραμμένα και διασκεδαστικά μιλάνε για την απελευθέρωση. Οι ηθοποιοί έχουν κέφι. Βάζουν τα δυνατά τους και παίζουν μπριόζικα για να διασκεδάσει ο κόσμος όσο γίνεται περισσότερο. Στο θέατρο Αλίκης, στην Εδουάρδου Λω (σημερινή Χρ. Λαδά), o θίασος Κ. Μουσούρη έχει ανεβάσει τη «Μεγάλη Στιγμή» του Αλέκου Λιδωρίκη. Στο θέατρο Αργυροπούλου, στην οδό Ιπποκράτους, παίζεται το έργο «Η Λούσι και τα κορόϊδά της». Στο θέατρο Κυβέλης, στην πλατεία Συντάγματος, παρουσιάζεται το έργο «Πέντε Έλληνες στην Ελλάδα» και στο «Πάνθεον», στην οδό Πανεπιστημίου, το έργο «Θυσία».Περισσότεροι από τα θέατρα, οι κινηματογράφοι παίζουν έργα τελευταίας παραγωγής και οι Αθηναίοι και οι Αθηναίες δεν τα χορταίνουν: Η «Τιτάνια» προβάλλει τον θρυλικό κολοσσό «Ρομπέν των Δασών» με τον Έρολ Φλιν και την Ολίβια ντε Χάβιλαντ. Στη θέση του κινηματογράφου «Τιτάνια» είναι τώρα το ξενοδοχείο «Τιτάνια» στην οδό Πανεπιστημίου. Το «Αττικόν», στην οδό Σταδίου — υπάρχει και σήμερα το ίδιο — προβάλλεται η ταινία «Στην κόλαση των Τροπικών». Το « Άστυ», στην οδό Κοραή — υπάρχει και σήμερα εκεί — παίζει την ταινία «Μικρή πριγκίπισσα». Για τους θεατές των ταινιών με περιπέτειες, ο κινηματογράφος «Αλάσκα», στην αρχή της οδού Πατησίων, προβάλλει το «Μάρκο Πόλο». Η «Γρανάδα», στη λεωφόρο Αλεξάνδρας (σημερινό θέατρο Λαμπέτη), παίζει την «Ξανθή Αφροδίτη». Ο «Έσπερος», στην οδό Σταδίου (απέναντι από το Αττικόν), έπαιζε επί 6 εβδομάδες την ταινία «Τα 4 φτερά». Ο κινηματογράφος «Θησεύς» προβάλλει το «Γύρος του κόσμου».
Ένας ακόμη κινηματογράφος με ταινίες λαϊκές, το «Ιντεάλ», στην οδό Πανεπιστημίου (υπάρχει και σήμερα), παίζει το «69ο Σύνταγμα». Η «Ίρις», κάτω από τη Φοιτητική Λέσχη στην οδό Ακαδημίας, προβάλλει την ταινία «Χορός, τραγούδι, γυναίκες». Εκεί συγκεντρώνεται πάντα πολύς φοιτητόκοσμος. Το «Μοντιάλ», στην οδό Πανεπιστημίου και Εμμ. Μπενάκη (δεν υπάρχει σήμερα), παίζει το έργο «Λεγεών των καταδικασμένων».
Ο «Ορφεύς», στην οδό Σταδίου, παίζει την ταινία «Μια νύχτα καταιγίδος», το «Ρεξ», στην οδό Πανεπιστημίου (υπάρχει και σήμερα), προβάλλει την ίδια ταινία με τον «Ορφέα». Το «Σπόρτιγκ», στη Νέα Σμύρνη, παίζει την ταινία «Πέκος», το «Σινέ Νιους», (σήμερα είναι θέατρο) στην οδό Σταδίου, τη «Βασίλισσα Ελισάβετ» και τέλος το «Σινεάκ» προβάλλει επίκαιρα και ταινίες μικρού μήκους από τις 10 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα.
Μια θεατρική είδηση ενθουσιάζει τους Αθηναίους και τις Αθηναίες. Ανακοινώνεται ότι ο θίασος Κοτοπούλη ετοιμάζεται ν’ ανεβάσει το έργο του Ιωννόπουλου «Ρούττελ». Τις σκηνογραφίες θα κάνει ο Γιώργος Ανεμογιάννης. Μετά πέντε χρόνια αποχή από το θέατρο, θα εμφανιστεί και πάλι η Μαρίκα Κοτοπούλη σ’ ένα από τα έργα που θα διαδεχτούν το «Ρούπελ». Θα πρόκειται μάλιστα, όπως αναφέρει το σχετικό δημοσίευμα, για έργο αρχαίας τραγωδίας ή ξένου δράματος. Χαράς ευαγγέλια για τους κατοίκους της πρωτεύουσας. Στις 30 Ιανουαρίου 1945 ανακοινώνει ο υπουργός Επισιτισμού Χατζίσκος ότι η μερίδα του ψωμιού, που διανέμεται με το δελτίο, θα είναι 125 δράμια. Οι πεινασμένοι ακόμη κάτοικοι της πρωτεύουσας πανηγυρίζουν. Όσο θυμούνται τα 30 και 50 δράμια της μερίδας, που είχαν στην κατοχή, τόσο θεωρούν τα 125 δράμια σπουδαία σε βάρος.
