Για κάποιους δεν αποτελεί κάτι σημαντικό, όμως για μια μερίδα ανθρώπων η μωβ μέδουσα έχει εξελιχθεί στο μεγάλο «σκιάχτρο» του φετινού καλοκαιριού.
Το φαινόμενο της εμφάνισης των μωβ μεδουσών (Pelagia noctiluca) άρχισε να παρουσιάζει μια έξαρση ήδη από τον Μάιο και έλαβε μεγάλη δημοσιότητα κυρίως από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και από Μέσα Ενημέρωσης. Πόσο θα πρέπει να μας ανησυχεί όμως η παρουσία των μωβ μεδουσών στις παραλίες; Τι πρέπει να κάνουμε αν δούμε μια μωβ μέδουσα ή αν μας τσιμπήσει;
«Στην Ελλάδα υπάρχουν τουλάχιστον 10 είδη μεδουσών που μπορούμε να πούμε ότι μας ανησυχούν γιατί μπορεί να μας τσιμπήσουν και να χρειαστούμε ακόμα και τη βοήθεια γιατρού, ανάλογα με το πόσο ευάλωτοι είμαστε σαν οργανισμοί» λέει στο iefimerida.gr ο Χρήστος Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας.
Η μωβ μέδουσα δεν είναι ακίνδυνη
Όπως εξηγεί, για τα υπόλοιπα είδη ισχύει ότι «κάποια μπορεί να διαπεράσουν το δέρμα μας, ενώ άλλα μπορεί να μας τσιμπήσουν και να μη νιώσουμε κάτι ή να νιώσουμε ένα μικρό κάψιμο ή φαγούρα που διαρκεί για πολύ λίγο, ίσως και δευτερόλεπτα, και δεν υπάρχει καμία απολύτως ανησυχία». Δυστυχώς, σύμφωνα με τον κ. Τακλή, η μωβ μέδουσα δεν ανήκει στην ακίνδυνη κατηγορία.
«Η μωβ μέδουσα είναι ένα από τα είδη που μας ανησυχούν. Γιατί θεωρείται επικίνδυνη και μπορεί να προκαλέσει ακόμη και σοβαρά προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά δεν είναι ανάγκη ότι θα εμφανιστούν τη στιγμή του τσιμπήματος, όπως για παράδειγμα με μια δύσπνοια ή σπασμούς, έως κάποιες ώρες μετά το τσίμπημα. Μπορεί ακόμη και μετά από μέρες να έχουμε συμπτώματα όπως διάρροιες, εμετούς» αναφέρει χαρακτηριστικά. Το τσίμπημα, σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορεί να προκαλέσει πόνο που διαρκεί έως και δυο εβδομάδες, κοκκινίλες, πρήξιμο και φαγούρα. Πιο σπάνια, μπορεί να προκληθεί μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση η οποία αφήνει σημάδια ακόμη και για χρόνια μετά το τσίμπημα.
Μωβ μέδουσες: Πώς να βρω πού υπάρχει έξαρση
Τα τελευταία χρόνια, και ιδίως φέτος με την έξαρση των μωβ μεδουσών, πολλοί άνθρωποι αναζητούσαν έναν τρόπο για να ενημερώνονται για τις περιοχές που έχουν πρόβλημα. Η απάντηση σε αυτό ήταν το Jelly Report (jellyfish είναι η μέδουσα στα αγγλικά). Μέσω αυτού, κάθε εβδομάδα εκδίδεται μια ανακοίνωση που δείχνει τις περιοχές όπου υπάρχουν οι περισσότερες αναφορές για μωβ μέδουσες.
«Ξεκινήσαμε το Jelly Report γιατί ο κόσμος δυσκολευόταν να ψάχνει πού υπάρχουν μέδουσες, αλλά και τι είδη μεδουσών. Είχαμε ξεκινήσει το 2018 να βάζουμε τις καταγραφές στο Facebook γκρουπ που έχουμε. Αλλά θέλαμε να το οπτικοποιήσουμε, να υπάρχει σε χάρτη. Υπήρχαν 80 ή 100 καταγραφές την ημέρα και δεν υπήρχε αυτή η διαθεσιμότητα από άτομα να βάζουν αυτές τις καταγραφές. Γι’ αυτό πήγαμε στο inaturalist ώστε να συνεργαζόμαστε και με ξένους επιστήμονες που βοηθούν στις αναγνωρίσεις ειδών. Και είναι και ανοιχτά δεδομένα, οποιοσδήποτε μπορεί να τα κατεβάσει και να τα χρησιμοποιήσει» λέει ο Χρήστος Τακλής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο στο iNaturalist συμμετέχουν 465 άνθρωποι, οι οποίοι βάζουν καταγραφές για θεάσεις μεδουσών, ενώ στο γκρουπ «Μέδουσες στην Ελλάδα – Jellyfish in Greece» υπάρχουν 26.000 μέλη, τα οποία πληροφορούνται από τα άτομα που δηλώνουν πού υπάρχουν μέδουσες, αν έχουν τσιμπηθεί κάποιοι και εν γένει να μαθαίνουν για τις μέδουσες.
Οι δυο «κόκκινες» ζώνες
Σύμφωνα με τον κ. Τακλή, θα πρέπει να ληφθεί υπόψιν ότι δεν είναι όλα μέδουσες αυτά που βλέπουμε και πως υπάρχουν ακόμη άγνωστα είδη μεδουσών τα οποία δεν έχουν ταυτοποιηθεί και είναι συνήθως μικρότερα του ενός εκατοστού.
Το ερώτημα του… «εκατομμυρίου» είναι το ποιες περιοχές αντιμετωπίζουν σοβαρότερο πρόβλημα με τις μωβ μέδουσες, και αν υπάρχει κάποιο μοτίβο. «Δεν υπάρχει κάποιο πάτερν (μοτίβο), γιατί το φαινόμενο των μωβ μεδουσών εξαρτάται πλήρως από τα ανεμογενή ρεύματα και τα υποθαλάσσια ρεύματα. Το πρωί μιας μέρας μπορεί να είναι σε μια περιοχή και το ίδιο απόγευμα σε άλλη περιοχή, ανάλογα με τις συνθήκες» απαντά ο Χρήστος Τακλής.
Σε αυτό το διάστημα, όπως φαίνεται και στο τελευταίο Jelly Report, «το σοβαρότερο θέμα το έχουν η Αττική και το Ιόνιο. Αλλά του Ιονίου το βλέπουμε σαν διαφορετική περίπτωση. Ο λόγος είναι ότι έχουμε μετακινήσεις εκεί από Μάλτα και μπορεί να εξελιχθεί διαφορετικά και να επικρατήσει ίσως και περισσότερο».
Σύμφωνα με την ομάδα του Jelly Report το τελευταίο διάστημα παρατηρείται αυξητική καταγραφή των μωβ μεδουσών σε περισσότερα μέρη της χώρας, καθώς περισσότεροι πολίτες έχουν ξεκινήσει τις διακοπές τους. Σε αυτή τη φάση το φαινόμενο είναι σε φθίνουσα κατάσταση.
Ο χάρτης του JellyReport για τις μωβ μέδουσες με βάση τις καταγραφές του τελευταίου δεκαήμερου στην πλατφόρμα του iNaturalist:
Γιατί επιμένουν στην Αττική οι μωβ μέδουσες
Μια από τις ζώνες που σταθερά δείχνουν ότι έχουν πρόβλημα με τη μωβ μέδουσα είναι οι παραλίες της Αττικής και συγκεκριμένα αυτές που βρέχει ο Αργοσαρωνικός κόλπος. Σύμφωνα με τον Θαλάσσιο βιολόγο Χρήστο Τακλή, υπάρχει συγκεκριμένος λόγος που οι μωβ μέδουσες επιμένουν στην περιοχή:
«Στην Αττική έχουμε έναν κόλπο, έναν κλειστό κόλπο και είναι δύσκολο να φύγουν οι μέδουσες. Ο Σαρωνικός, Αργοσαρωνικός, παρότι υπήρχαν άνεμοι φέτος δεν έχει καθαρίσει από μέδουσες, δεν τις “έδιωξε” ο αέρας. Λόγω του κλειστού κόλπου, βλέπουμε ένα “γκελάρισμα”, ο άνεμος τις πηγαινοφέρνει. Τις βγάζει, μετά επιστρέφουν, κάπως λιγότερες βέβαια. Είναι δύσκολο να φύγουν από εκεί»
Ο φετινός χάρτης στο iNaturalist:
Το φαινόμενο (δυστυχώς) φουντώνει
Ο Χρήστος Τακλής επισημαίνει ότι από τις αναφορές που υπάρχουν «πιστεύουμε ότι είναι λιγότερες αυτή την περίοδο. Δεν έχουμε δηλαδή παραλίες με δεκάδες ή εκατοντάδες μέδουσες. Συνήθως είναι λίγες, μέχρι 10 ή 20. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι αυτοί οι αριθμοί είναι αυτοί που μας αναφέρουν. Μπορεί να είναι περισσότερες και να μην τις βλέπει ο κόσμος στα ρηχά, οι μέδουσες δηλαδή μπορεί να είναι 50 ή 100 μέτρα πιο μέσα».
Πάντως, η μωβ μέδουσα δεν είναι κάτι νέο για τις ελληνικές θάλασσες. «Είχαμε εξάρσεις και στο παρελθόν, αλλά σε πιο μικρές κλίμακες. Τεράστια έξαρση είχε παρατηρηθεί τη δεκαετία του ‘80, όπου εκεί είχε καταγραφεί και η πρώτη φορά που άτομο είχε σπασμούς στην παραλία. Κάνουν έναν φυσικό κύκλο ανά 10-12 χρόνια και η έξαρση τους κρατάει κατά το μέγιστο 4 χρόνια. Λόγω της κλιματικής αλλαγής, όμως, βλέπουμε αλλαγές με αυτό που συνέβαινε τις προηγούμενες δεκαετίες. Βλέπουμε πολύ μεγαλύτερες εξάρσεις, ειδικά φέτος όπου έχει σε όλη την Μεσόγειο ταυτόχρονα. Δηλαδή, πιο συχνές εξάρσεις και όχι ανά 10-12 χρόνια. Επίσης παρατηρούμε μεγαλύτερες μετακινήσεις, όπως αυτή που από Ισπανία και Γαλλία έφτασε μέχρι Μάλτα και από εκεί στο Ιόνιο» υπογραμμίζει ο Χρήστος Τακλής.
Σε ό,τι αφορά τη συγκεκριμένη έξαρση, ο κ. Τακλής διευκρινίζει ότι είναι σε εξέλιξη από τον Οκτώβριο του 2020, καθώς «είχαμε συνεχόμενα και τον χειμώνα».
Τι κάνουμε αν δούμε μωβ μέδουσα στην παραλία, τι αν μάς τσιμπήσει
Τι κάνουμε όμως αν δούμε μωβ μέδουσα στην παραλία; Ο Χρήστος Τακλής απαντά:
«Αν είναι πολλές βγαίνουμε από το νερό ή δεν μπαίνουμε καθόλου. Αν δούμε 1-2, ή λίγες, μακριά η μία από την άλλη, μπορούμε με μια μάσκα να είμαστε προσεχτικοί και να κάνουμε το μπάνιο μας βλέποντας που έχει μέδουσες και κρατώντας μια απόσταση ασφαλείας τουλάχιστον 1-2 μέτρα. Αν είναι θολή τη θάλασσα ή με πλαγκτόν και δούμε έστω και λίγες μέδουσες καλό είναι να μην μπούμε για μπάνιο».
Καταλήγοντας, ο Θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας εξηγεί τί πρέπει να κάνουμε αν μας τσιμπήσει μωβ μέδουσα:
Αν μας τσιμπήσει βγαίνουμε από την θάλασσα και στεγνώνουμε το σημείο που μας τσίμπησε, χωρίς να το τρίψουμε, και βάζουμε μια κορτιζονούχο κρέμα (π.χ. Fucicort). Αν έχουν μείνει πλοκάμια πάνω στο δέρμα μας, πρέπει αρχικά να το ξεπλύνουμε με θαλασσινό νερό και να βγάλουμε με μια πλαστική κάρτα τα υπολείμματα. Το δεύτερο βήμα είναι να ρίξουμε ένα μίγμα μαγειρικής σόδας με θαλασσινό νερό -να το έχουμε κάνει ήδη πρώτα σαν πάστα- και μετά να βάλουμε κορτιζονούχο κρέμα.
*Δείτε πατώντας στον ενεργό σύνδεσμο το Jelly Report
*Το γκρουπ Μέδουσες στην Ελλάδα – Jellyfish in Greece
