Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Today Press του Σαββάτου
του Δημήτρη Καμπουράκη
Το αργό πετρέλαιο είναι σήμερα στα 110 δολάρια το βαρέλι και η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε πανικό. Φανταστείτε, λοιπόν, τι θα συμβεί αν επαληθευτούν οι προβλέψεις των ειδικών, που λένε ότι το πιο πιθανό σενάριο για τους επόμενους μήνες είναι να σκαρφαλώσει στα 150 δολάρια. Πώς φαντάζεστε ότι θα περάσουμε τα επόμενα Χριστούγεννα και Πάσχα αν συμβεί κάτι τέτοιο; Χαρωπά και αισιόδοξα ή με τον τρόμο να σκεπάζει τις ευχές μας;
Αν πέρυσι τέτοιο καιρό μας έλεγε κάποιος ότι οι τιμές της ενέργειας και ο πληθωρισμός θα σκαρφάλωναν στα σημερινά ύψη, θα κάναμε την πρόβλεψη ότι το καλοκαίρι του 2022 κανένας Έλληνας δεν θα μπορούσε να πάει διακοπές. Κι όμως, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εισιτήριο ή δωμάτιο ούτε για δείγμα. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ο άνθρωπος είναι προσαρμοστικό ον και βρίσκει τρόπους να επιβιώνει και να λειτουργεί ακόμα και μέσα στις πιο ακραίες και παράλογες συνθήκες. Αυτό θα συμβεί και τώρα. Θα επιζήσουμε.
Καταφεύγω στην ακραία λέξη «επιζήσουμε», καθώς γύρω μας εκτοξεύονται και προβλέψεις ικανές να σβήσουν τελείως τη λέξη «αισιοδοξία» από τα παγκόσμια λεξικά. Και μάλιστα, προβλέψεις όχι κάποιων τυχάρπαστων ή ψεκασμένων, αλλά καθ’ όλα αξιόπιστων και σοβαρών διεθνών οργανισμών. Για παράδειγμα, η JP Morgan πρόβλεψε ότι αν η Ρωσία αποφασίσει να μειώσει την παραγωγή αργού πετρελαίου, τότε υπάρχει πιθανότητα να σκαρφαλώσει το βαρέλι στα 360 δολάρια (!), δηλαδή να βρεθεί τρείς φορές πάνω από τη σημερινή εξωφρενική τιμή του.
Κάποιος να σταματήσει τον παραλογισμό, υπάρχει;
Ο λογικός μέσος άνθρωπος θα πει «μα δεν είναι δυνατόν, κάποιος θα σταματήσει αυτόν τον παραλογισμό». Δεν θέλω να στενοχωρήσω κανέναν, αλλά οι ιστορικές περίοδοι κατά τις οποίες η ανθρωπότητα λειτουργούσε με γνώμονα τη λογική και την πραότητα, ήταν πολύ λιγότερες απ’ αυτές στις οποίες δέσποσε ο παραλογισμός και η αγριότητα. Τόσο πριν τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο όσο και πριν από τον Β΄, τα ίδια έλεγαν οι νουνεχείς της εποχής βλέποντας το μακελειό να πλησιάζει. «Δεν μπορεί, κάποιος θα πατήσει φρένο.» Κι όμως, όλοι πατούσαν γκάζι ως το τέλος.
Θα πείτε, ίσως, ότι χρησιμοποιώ πολύ ακραία ιστορικά παραδείγματα, πλην θα αντιτείνω ότι στα μάτια των ιστορικών, των φιλοσόφων και πλήθους τεχνοκρατών, ο πλανήτης έχει ήδη μπει στον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο. Μπορεί να μην ηχούν τα κανόνια σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου, όμως ο ζόφος που έχει απλωθεί γύρω μας είναι στον αντίποδα της ασφαλούς εβδομηκονταετίας, που ξεπήδησε από τα ερείπια του τελευταίου μεγάλου πολέμου.
Πλέον, ολόκληρες ήπειροι (Λατινική Αμερική) ή υποήπειροι (υποσαχάρια Αφρική – Άπω Ανατολή) του πλανήτη κινδυνεύουν να πεθάνουν από την πείνα, τεράστιες ζώνες μπορεί να μην λιμοκτονήσουν αλλά κινδυνεύουν να κρυώσουν και να ξεμείνουν από την ενέργεια που χρειάζονται για να δουλέψουν, κραταιές (εθνικές και διεθνικές) οικονομίες κλυδωνίζονται σε σημείο κατάρρευσης. Αν αυτό δεν είναι παγκόσμιος πόλεμος, τότε τι είναι;
To ευρωπαϊκό καράβι και η Ελλάδα
Μέσα σ’ όλη αυτή την παγκόσμια φουρτούνα, η μικρή Ελλάδα κλυδωνίζεται άσχημα, και ως εθνική-κρατική οντότητα και ως οικονομία. Μικρό σκαρί, δυσκολότερη η ευστάθεια της. Πλην, η βάρκα είναι δεμένη γερά σ’ ένα πολύ μεγαλύτερο καράβι, την Ευρωπαϊκή Ένωση, κι αυτό αποτελεί ιστορικό ευτύχημα για τη συγκυρία την οποία διανύουμε. Κλυδωνιζόμαστε, βρεχόμαστε, μπάζουμε νερά από τα κύματα που σκάνε πάνω μας, όμως η δύσκολη αυτή πορεία μας είναι συνδεδεμένη οργανικά με τη ρότα του μεγάλου ευρωπαϊκού καραβιού.
Για φανταστείτε το ελληνικό βαρκάκι, ολομόναχο στη μέση του φουσκωμένου ωκεανού, να παλεύει για την επιβίωσή του. Για φανταστείτε να είχε άλλη έκβαση η ακροβασία του 2015 και να είχαμε βρεθεί στη σημερινή υγειονομική και ενεργειακή κρίση χρεωκοπημένοι, δίχως ευρωπαϊκό back up και με τζούφιες δραχμούλες στην τσέπη, που κανένας δεν θα τις λογάριαζε για πραγματικό χρήμα. Τα γράφω για να μην ξεχνιόμαστε, επετειακές μέρες του δημοψηφίσματος που διανύουμε.
Τα επόμενα χρόνια, πώς θα είναι;
Κανένας δεν λέει ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι εύκολα. Ούτε καν οι λαϊκιστές που έχουν πρόχειρες τις φυτείες των λεφτόδεντρων και γεμάτη την κωλότσεπή τους με πανεύκολες λύσεις για πολύπλοκα προβλήματα. Όταν ο κόσμος γύρω μας βράζει, πώς να υποσχεθεί κανείς έναν παράδεισο, όσο φαφλατάς κι αν είναι; Θα ήταν σαν ο Τσόρτσιλ το 1940, αντί να είχε μιλήσει στους συμπατριώτες του για «πόνο, αίμα και δάκρυα», να τους είχε υποσχεθεί ηρεμία, πλούτο και χαρούμενες διακοπές. Με τους Γερμανούς να βομβαρδίζουν το Λονδίνο, οι Άγγλοι θα τον έπαιρναν κυνήγι με τα φλιτζανάκια του τσαγιού τους και δικαίως. Αντιθέτως, τον εμπιστεύτηκαν γιατί τους είπε την ωμή αλήθεια.
Τα χρόνια, λοιπόν, που έρχονται θα είναι δύσκολα για όλους μας, καλό θα είναι να το συνειδητοποιήσουμε. Αλλιώς, η επερχόμενη πραγματικότητα θα μας βρει δίχως επίγνωση και κουράγιο, οπότε θα μας ισοπεδώσει. Οπότε και τα κριτήρια για την επιλογή της ηγεσίας μας, αν είμαστε λογικοί, δεν μπορεί να έχουν σχέση με τα κριτήρια των περιόδων της ησυχίας και της ευμάρειας. Στους εύκολους καιρούς, μπορεί να θυμώνουμε μ’ αυτόν που μας έδωσε μόνο 95 στα 100, αλλά στους επικίνδυνους καιρούς είναι πιο σοφό να εμπιστευόμαστε αυτόν που μας εξασφάλισε μόλις τα 40, αλλά γλυτώνοντάς μας από τη χασούρα άλλων 100.
Επειδή, ως φαίνεται, πάμε τελικά για εκλογές στο τέλος Σεπτεμβρίου, ας τα βάλουμε κάτω με νηφαλιότητα. Το χειρότερο πράγμα σε ένα σκαφάκι που κλυδωνίζεται, είναι να αρχίσουμε τους διαγκωνισμούς για το ποιος θα κάτσει στη λαγουδέρα και τους πειραματισμούς για κυκλικά προεδρεία, που θα αναδεικνύουν τον καπετάνιο της φουρτούνας. Ειδικά, όταν αυτοί που διεκδικούν εκ νέου την ηγεσία στο σκαρί, έχουν προϊστορία ατζαμοσύνης και ιδεοληπτικού καπετανιλικιού.
Βγήκαμε μια φορά πριν επτά χρόνια βόλτα στους ουρανούς, σαν ανέμελες μπεκάτσες σε κυνηγετική περίοδο, ας μην το αποτολμήσουμε και δεύτερη. Τότε τη γλυτώσαμε με κάτι σκάγια στην ουρά μας, τώρα μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο.
