Δήμος Χαλανδρίου: Η ευρωπαϊκή πρακτική καθόρισε τους όρους δημοπράτησης του έργου για το Αδριάνειο Υδραγωγείο

Στις ανυπόστατες κατηγορίες της παράταξης «Χαλάνδρι σε Δράση» περί «φωτογραφικού διαγωνισμού» στη δημοπράτηση του έργου του Αδριάνειου Υδραγωγείου και περί «κόλαφου» για τη διοίκηση, με τη «βούλα» δήθεν της Δικαιοσύνης, απαντά ο συντονιστής του έργου Cultural Hidrant και αντιδήμαρχος Προγραμματισμού και Διαχείρισης Απορριμμάτων και Ανακύκλωσης, Κώστας Γερολυμάτος. Με τεκμηριωμένη αναφορά σε όλα όσα επιβάλλει η ευρωπαϊκή πρακτική για την εκτέλεση τέτοιων έργων που χρηματοδοτούνται μάλιστα απευθείας από την Ε.Ε., και με αναλυτική περιγραφή του χαρακτήρα και των προδιαγραφών του έργου, ο κ. Γερολυμάτος καταδεικνύει γιατί ένα εμβληματικό έργο, ευρωπαϊκών προδιαγραφών, δεν μπορεί να είναι αντικείμενο ανακοινώσεων μικροπολιτικής σκοπιμότητας, οι οποίες μάλιστα βασίζονται σε ανακρίβειες προς δημιουργία εντυπώσεων. Προσκαλεί μάλιστα την κ. Αγαπητού να συμμετάσχει στις δραστηριότητες του έργου, πράγμα που, εκτός των άλλων, θα τη βοηθούσε και στην εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων στο μέλλον.

Το πρόγραμμα UIA – Cultural Hidrant αποτελεί μία απόπειρα ανάδειξης του μεγαλύτερου μνημείου του αρχαίου κόσμου που υπάρχει στην πόλη του Χαλανδρίου, όχι δημιουργώντας ένα μουσείο ή ένα «μαυσωλείο» της ιστορικής γνώσης, αλλά μία σχέση μαζί του και με την καθημερινότητα της πόλης και των ανθρώπων της, διαμέσου του μοναδικού φυσικού αγαθού που αυτό διαθέτει, του νερού του.

Η ιδέα αυτή αξιολογήθηκε ως καινοτόμα και προκρίθηκε μεταξύ πολλών άλλων ως επιλέξιμη σε ένα από τα πλέον ανταγωνιστικά προγράμματα, σε επίπεδο Ευρώπης, το πρόγραμμα UIA – Urban Innovative Actions, που χρηματοδοτείται απ’ ευθείας από την ΕΕ. Συγκεκριμένα, μόνο 11 προτάσεις, στην 5^η πρόσκληση του προγράμματος, τα κατάφεραν μεταξύ περισσότερων από 100 που κατατέθηκαν. Μια από αυτές ήταν του Δήμου Χαλανδρίου.

Ως εκ τούτου, η υλοποίησή του σε κάθε βήμα υπόκειται στον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που το αξιολογεί και εγκρίνει την εκταμίευση της χρηματοδότησής του.

Στα πλαίσια αυτά, η απαίτηση συγκεκριμένων πιστοποιήσεων των υποψήφιων αναδόχων ήταν επιβεβλημένη για τους παρακάτω λόγους:

1. Το ζήτημα της διερεύνησης της απαίτησης πιστοποιήσεων των υποψηφίων αναδόχων σε ζητήματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης ή κοινωνικής ευαισθητοποίησης, αποτέλεσε θέμα συζήτησης στο steering committee του Cultural Hidrant, το όργανο που διοικεί το πρόγραμμα σύμφωνα με τον κανονισμό του UIA.
2. Η δυνατότητα απαίτησης πιστοποιήσεων ρητά προβλέπεται στις διαγωνιστικές διαδικασίες των δημοσίων συμβάσεων. Όπως δε διαπιστώσαμε, μετά από έρευνα, ανάλογες πιστοποιήσεις έχουν ζητηθεί από τις αναθέτουσες αρχές σε διακηρύξεις τόσο προμηθειών όσο και δημοσίων έργων και στη χώρα μας. Με την απαίτηση της συγκεκριμένης πιστοποίησης δημοπρατήθηκαν έργα και προμήθειες και έτσι υλοποιήθηκαν ή υλοποιούνται ακόμα μέχρι σήμερα.
3. Οι νέες Οδηγίες της ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις περιλαμβάνουν μια οριζόντια «κοινωνική ρήτρα», που επιτάσσει την ενσωμάτωση κοινωνικών χαρακτηριστικών/κριτηρίων κατά την ανάθεση των δημόσιων συμβάσεων και ιδίως, τον σεβασμό των υφιστάμενων περιβαλλοντικών, κοινωνικών και εργασιακών υποχρεώσεων, που απορρέουν από το ενωσιακό ή το εθνικό δίκαιο, από συλλογικές συμβάσεις ή το διεθνές δίκαιο (απασχόληση εργαζομένων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, καταπολέμηση των διακρίσεων, προαγωγή της ισότητας ανδρών και γυναικών, εταιρική κοινωνική ευθύνη των οικονομικών φορέων κλπ).
4. Η δημοπράτηση του συγκεκριμένου έργου αποτέλεσε από τη φάση του σχεδιασμού και της αξιολόγησης της πρότασης σημείο ενδιαφέροντος για την ίδια την γραμματεία του UIA. Ο λόγος είχε να κάνει με το γεγονός ότι τόσο η «αγορά» των δημοσίων έργων όσο και η ίδια η νομική ελληνική πραγματικότητα που την ρυθμίζει εμφανίζει ιδιαιτερότητες ως προς την κοινή Ευρωπαϊκή Εμπειρία και δημιουργεί πολύ μεγάλη απόσταση από τον μέσο αποδεκτό όρο που οι περισσότερες χώρες μέλη διαχειρίζονται δημόσια έργα.

Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της συγκρότησης της πρότασης και στο ερώτημα που μας διατυπώθηκε σχετικά με τους κινδύνους και τα προβλήματα που μπορούν να υπάρξουν για το έργο, ήταν εξαιρετικά δύσκολό να πείσουμε τους Ευρωπαίους συνομιλητές μας ότι στην Ελλάδα υπάρχουν εκπτώσεις της τάξης του 50 % ή και 70%, ότι οι διαδικασίες αδειοδοτήσεων μπορεί να κρατήσουν μήνες και ότι η περίπτωση ενστάσεων είναι πολύ πιθανή.

Αυτή η «ελληνική» λειτουργία της αγοράς έθεσε την πρότασή μας στη φάση της αξιολόγησης σχεδόν σε καθεστώς απένταξης, καθώς όλα αυτά δεν συνιστούν την συνήθη ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Στο ερώτημα της ΕΕ τι μέτρα τελικά θα υιοθετούσαμε για τον περιορισμό των παραπάνω κινδύνων, αναπτύξαμε μια στρατηγική που βασιζόταν σε τρεις άξονες:

► Ο συνολικός προϋπολογισμός του υπό δημοπράτηση έργου να είναι αρκετά υψηλότερος από το ποσό χρηματοδότησης που υπήρχε (με την προοπτική να καλυφθούν πιθανές διαφορές από τον Δήμο Χαλανδρίου).

► Σύνταξη «σκληρών» όρων στα έγγραφα της δημοπράτησης, ώστε να αποθαρρυνθούν υποψήφιοι που προσέρχονται με μεγάλες εκπτώσεις

► Λεπτομερή περιγραφή των τεχνικών επιλογών υλικών και κατασκευών που θα βοηθάνε στο παραπάνω.

5. Σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που συμμετέχουν εκατοντάδες μαθητές στην πόλη – εκ των οποίων κάποιοι έχουν σχεδιάσει και ένα κομμάτι του- και που οι απαιτήσεις είναι πολύ υψηλές, τόσο όσον αφορά το ίδιο το προσδοκώμενο αποτέλεσμα, όσο και τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν, θα ήταν αδιανόητο για τη σημερινή διοίκηση του Δήμου να μην ζητηθεί πιστοποίηση από τους υποψήφιους ανάδοχους εργολάβους έναντι της παιδικής εργασίας, της συμμόρφωσης στις αποφάσεις του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ελευθερία συνδικαλισμού των εργαζομένων του και τον έλεγχο των προμηθευτών και των εργολάβων του έργου πάνω σε αυτά τα ζητήματα.

Όλα αυτά περιγράφονται στα έγγραφα που κατατέθηκαν στην ΕΕ στην δήλωση συμμετοχής μας, εγκρίθηκαν από τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα και με βάσει αυτά ο Δήμος Χαλανδρίου έχει υλοποιήσει το έργο μέχρι σήμερα.

Η ΕΑΔΗΣΥ είναι Ανεξάρτητη Αρχή όχι δικαστήριο

Η με αριθμό 735/2022 απόφαση της ΕΑΔΗΣΥ (πρώην ΑΕΠΠ)  – της ανεξάρτητης αρχής που εξετάζει τις προδικαστικές προσφυγές   – που δικαιώνει τον προσφεύγοντα εργολάβο και την οποία επικαλείται η κ. Αγαπητού, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ απόφαση δικαστηρίου. Είναι απόφαση ανεξάρτητης αρχής η οποία πρέπει βέβαια να γίνεται σεβαστή και καθορίζει τη μέχρι στιγμής δημοπράτηση.

Όμως, θα πρέπει να επισημανθεί ότι, σε αντίστοιχη περίπτωση ένστασης επί του ιδίου ζητήματος και ειδικότερα επί της απαίτησης από άλλη διακήρυξη του ιδίου πιστοποιητικού ISO, που κρίθηκε από άλλο κλιμάκιο της ΑΕΠΠ, η ΑΕΠΠ με την με αριθμό 464/2018 απόφασή της έκρινε ότι νομίμως ζητήθηκε το εν λόγω πιστοποιητικό και η διαδικασία δημοπράτησης συνεχίστηκε.

Επιπλέον, η ίδια με αριθμό 735/2022 απόφαση της ΑΕΠΠ επί της διακήρυξης του UIA Cultural Hidrant δεν ήταν ομόφωνη αλλά υπήρχε μειοψηφία (2-1 ψήφους) η οποία μειοψηφία σε όλα της τα σημεία δικαιώνει απολύτως την απαίτηση της εν λόγω πιστοποίησης στην δημοπράτηση που έγινε. Ειδικότερα η μειοψηφία στην με αριθμό 735/2022 απόφαση της ΑΕΠΠ έκρινε ότι: «…Η απαίτηση της επίμαχης διακήρυξης να διαθέτουν οι συμμετέχοντες Πιστοποιητικό Διαχείρισης Εταιρικής Κοινωνικής Υπευθυνότητας SA 8000 ή ισοδύναμο παρίσταται αιτιολογημένη, δεν νοθεύει τον ανταγωνισμό και τούτο διότι «Η εταιρική κοινωνική ευθύνη θεωρείται σημαντική για την ανταγωνιστικότητα και έχει καταδειχθεί ότι αποφέρει οφέλη όσον αφορά τη διαχείριση κινδύνου, την εξοικονόμηση κόστους, …., τη διαχείριση ανθρώπινων πόρων…» (βλ. επίσημο διαδικτυακό τόπο της Ε.Ε. https://eur–lex.europa.eu./legal content/EL/TXT/  uri=LEGISSUM:corporate_social_ responsibility), δεν αποτελεί διάκριση (ΔΕΕ, απόφαση της 17.11.2002, C-513/99, υπόθεση Concordia Bus Finland Oy Ab, σκέψεις 63 και 86), είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές της αναλογικότητας βάσει των όρων της διακήρυξης ήτοι εκτέλεσης έργου του αυτού αντικειμένου, κατά τα ως άνω, και προϋπολογισμού, ούτε δύναται βασίμως να υποστηριχθεί ότι εν προκειμένω η οικεία απαίτηση αποβαίνει σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος…».

Δεν θα θέσουμε σε κίνδυνο την υλοποίηση του έργου

Τα στενά χρονικά περιθώρια βέβαια τα οποία κάθε ευρωπαϊκό πρόγραμμα έχει, τα οποία δεν είναι πάντα συμβατά με τη ροή διαδικασιών, αδειοδοτήσεων και δημοπρατήσεων στον ελλαδικό χώρο καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τις επιλογές που παίρνονται, που είναι άμεσα συνδεδεμένες με αυτόν.

Η απόφαση να προσφύγουμε στα διοικητικά δικαστήρια έναντι της απόφασης της ΑΕΠΠ επί της διακήρυξης δημοπράτησης του εν λόγω έργου θα ήταν μία χρονοβόρα διαδικασία μη συμβατή με το πρόγραμμά UIA. Η τεχνική υπηρεσία του Δήμου με εισήγησή της προς την οικονομική επιτροπή του Δήμου ξεκίνησε ήδη την διαδικασία επαναδημοπράτησης του έργου, σύμφωνα με τα νέα δεδομένα. Δυστυχώς δεν υπάρχει η χρονική πολυτέλεια να προσφύγουμε δικαστικά κατά της απόφασης της ΑΕΠΠ, διότι αυτό λόγω της μακρόχρονης δικαστικής εμπλοκής που συνεπάγεται θα θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοδότηση και υλοποίηση του έργου

Μερικές κρίσιμες επισημάνσεις σε σχέση με τις ανακοινώσεις της μείζονος αντιπολίτευσης

►  Η πρωτοβουλία UIA δεν είναι ΕΣΠΑ, δεν είναι τομεακό πρόγραμμα υπουργείου ούτε τμήμα περιφερειακού προγράμματος κάποιας περιφέρειας

►  Η απόφαση της ΑΕΠΠ δεν είναι απόφαση δικαστηρίου. Είναι σεβαστή αλλά έχουμε το δικαίωμα μας να διαφωνούμε με αυτή, υποστηρίζοντας τα όσα καταθέσαμε στο υπόμνημά μας, συντασσόμενοι με την άποψη της μειοψηφίας του κλιμακίου.

►  Δεν έχουν ανοιχτεί οικονομικές προσφορές. Η διαδικασία σταμάτησε ενώ είχαν κατατεθεί 2 προσφορές κατόπιν απόφασης της ΑΕΠΠ περί αναστολής της διαδικασίας δημοπράτησης. Απόφαση όμως που κοινοποιήθηκε στο Δήμο πριν από την συμπλήρωση του 3μερου που είχε ως προθεσμία για την υποβολή απόψεων, προθεσμία που είχε χορηγηθεί προς τον Δήμο Χαλανδρίου από την ΑΕΠΠ, προθεσμία που την παραβίασε η ίδια εκδίδοντας απόφαση κατά παράβαση ρητής διάταξης νόμου, έτσι ώστε η ΑΕΠΠ έκρινε επί της αναστολής χωρίς να λάβει υπόψιν τις θέσεις του Δήμου Χαλανδρίου.

Χαρακτήρας και προδιαγραφές του έργου που καθόρισαν τους όρους της δημοπράτησης

Παρότι σε δημόσιες εκδηλώσεις και με επίσημες ανακοινώσεις του Δήμου έχει παρουσιαστεί το πρόγραμμα Cultural Hidrant, κρίνουμε αναγκαίο να επανέλθουμε με μια σύνοψη των κύριων χαρακτηριστικών του, προς επίρρωση όλων όσων αναφέρθηκαν παραπάνω.

Το πρόγραμμα Cultural Hidrant έχει 3 άξονες δραστηριότητας που οργανώνουν την παρέμβαση του: τα πολιτιστικά κοινά, τα κοινά του νερού και τις επενδύσεις. Και στις 3 θεματικές βασική παράμετρος είναι η συμμετοχή της κοινότητας,  πρακτική που επίσης έπαιξε τον ρόλο της στην έγκριση του προγράμματος. Δημιουργήθηκε λοιπόν η ομάδα των συμμετεχόντων φορέων  – συλλογικοτήτων που θα συμμετείχαν στο πρόγραμμα που ήταν αρκετά ισχυρή,  η μεγαλύτερη που έχει κατατεθεί σε πρόγραμμα από τον Δήμο Χαλανδρίου.

Να σημειωθεί ότι η συμμετοχή της κοινότητας ήταν προϋπόθεση ακόμα και στη φάση προετοιμασίας της πρότασης, καθώς  ένα από τα βασικά στοιχεία που θα έπρεπε να προσκομίσουμε για την έγκριση του προγράμματος ήταν αποδεικτικά στοιχεία δημόσιων προσκλήσεων και συζητήσεων πάνω στη συγγραφή της ίδιας της πρότασης.

Στην φάση της υλοποίησης η συμμετοχή της κοινότητας οργανώνεται με βάση την παρέμβαση στα σχολεία, την οργάνωση της ομάδας διαχείρισης του πολιτιστικού αρχείου και την δημιουργία της αλληλέγγυας κοινότητας νερού.

Η αλληλέγγυα κοινότητα νερού αποτελεί το πλέον φιλόδοξο σχέδιο στο πρόγραμμα  μας καθώς με τη διοικητική υποστήριξη του Δήμου Χαλανδρίου και με τεχνικό σύμβουλο την ΕΥΔΑΠ θα επιχειρηθεί να οργανωθεί η διαδικασία με την οποία οι ωφελούμενοι της διανομής του νερού του Αδριάνειου θα διαχειρίζονται αυτοί τον φυσικό πόρο  – το Αδριάνειο νερό – που θα έχουν.

Η ομάδα διαχείρισης του πολιτιστικού αρχείου, που πριν από λίγες μέρες αναρτήθηκε  – www.archalandri.gr – θα αποτελέσει τον φορέα συντήρησης και ανάπτυξης της πλατφόρμας παρουσίασης της γραπτής και προφορικής, σύγχρονης και μη, ιστορίας του Υδραγωγείου και της σχέσης του νερού με την πόλη.

Η παρέμβαση στα σχολεία αφορά στην οργάνωση πληθώρας δραστηριοτήτων στην σχολική κοινότητα: από την ενημέρωση για την ύπαρξη του Υδραγωγείου και την επίσκεψη στα πηγάδια του και την δεξαμενή καθίζησης στην οδό ελ Αλαμέιν μέχρι αισθητηριακά παιχνίδια στις μικρές ηλικίες, δημιουργία βίντεο, ηχητικών σποτ και σχεδιασμό δεξαμενών για τους μεγαλύτερους και όχι μόνο μαθητές των σχολείων.

Η σημαντικότερη παρέμβαση στην σχολική κοινότητα ήταν ο συμμετοχικός σχεδιασμός του έργου ανάπλασης. Συγκεκριμένα σε 3 σχολεία (7^ο γυμνάσιο – 4^ο λύκειο και 6^ο γυμνάσιο)  οργανώθηκαν συστηματικά εργαστήρια συμμετοχικού σχεδιασμού από την πρώτη περίοδο του προγράμματος 2020 – 2021.

Το αποτέλεσμα ήταν ο σχεδιασμός από τα παιδιά της ανάπλασης του χώρου που βρίσκεται μπροστά από το 7^ο γυμνάσιο καθώς και του αντίστοιχου χώρου που βρίσκεται μπροστά από το 6^ο γυμνάσιο στην παραρεμάτια ζώνη. Μάλιστα ειδικά για το 6^ο γυμνάσιο τα σχέδια των παιδιών περιελάμβαναν και την ανάπλαση της αυλής του σχολείου τους. Όλα τα σχέδια  και οι διαμορφώσεις των παιδιών έχουν ενσωματωθεί στο υπό δημοπράτηση έργο.

Πρόκειται για εξαιρετικά απαιτητικό έργο

Επιπλέον, το έργο ανάπλασης ξεφεύγει αρκετά από αυτό που μέχρι τώρα έχουμε συνηθίσει να συζητάμε ως ανάπλαση. Υπάρχουν κατασκευαστικά υλικά που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί μέχρι στιγμής (διαφώτιστα σκυροδέματα, ήτοι δάπεδα που φωτίζονται εσωτερικά και δίνουν την αίσθηση της ροής νερού, που θα χρησιμοποιηθούν όπου η ανάπλαση διέρχεται πάνω από το υδραγωγείο, ειδικά χυτοσιδηρά καπάκια στα φρεάτια του Υδραγωγείου που αναπλάθονται, μηχανολογικοί εξοπλισμοί που δημιουργούν παιχνίδια νερού με μεταβαλλόμενους πίδακες σύμφωνα με την μεταβολή φωτισμού ή μουσικής).

Στην διαχείριση του νυχτερινού τοπίου θα χρησιμοποιηθεί πειραματικός φωτισμός που στο σύνολό του θα φτάνει το 1εκ ευρώ. Πρόκειται για επιλογές που είναι πρωτοποριακές για την ελληνική πραγματικότητα (ανάρτηση φωτισμού με δίκτυο συρματοσχοίνων πάνω από το φυτώριο της οδού Κόδρου, φωτισμός της παραρεμάτιας ζώνης με οπτικές ίνες) και πέραν όλων των άλλων απαντούν στην απαίτηση που υπήρχε να μην έχουμε την συνήθη εικόνα δημοπράτησης ενός οποιουδήποτε έργου στην περίπτωση του UIA.

Από την μεριά του προγράμματος  υλοποιήσαμε πλήρως μέχρι σήμερα αυτά που είχαμε συμφωνήσει με τους ελεγκτές του προγράμματος στο  UIA.

Εκ των ανωτέρω, καθίσταται σαφές ότι δεν υπάρχουν πολλοί εργολάβοι που θα μπορούσαν να εκτελέσουν ένα τέτοιο έργο. Το τεχνικό διοικητικό και κοινωνικό περιβάλλον που το έργο αυτό εξελίσσεται επιβάλλουν απαιτήσεις που αποτυπώνονται στην σύνταξη των τευχών του και της διακήρυξης του.

Οι συμμετέχοντες κοινωνικοί εταίροι – stakeholders – του προγράμματος είναι:

6^ο Γυμνάσιο, 7^ο Γυμνάσιο, 4^ο Λύκειο, 3^ο Γυμνάσιο, 3^ο Λύκειο, 1^ο Λύκειο, 1^ο Δημοτικό

1^ο Νηπιαγωγείο, 2^ο Νηπιαγωγείο, 8^ο Γυμνάσιο, 2^ο Λύκειο, Σύλλογος Προστασίας της Ρεματιάς, Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Δήμου Χαλανδρίου.

Ο προϋπολογισμός του έργου είναι 5.850.000 ευρώ. Η χρηματοδότηση του είναι 1,9 εκ. από την ΕΕ, 1 εκ. από το Πράσινο Ταμείο, και από τον Δήμο Χαλανδρίου ό,τι πρόσθετο ίσως υπάρξει μέχρι το ποσό κατακύρωσης του διαγωνισμού

Τέλος, λόγω ακριβώς των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του έργου, όπως παρουσιάστηκαν παραπάνω, προσκαλούμε την κ. Κρ. Αγαπητού και όλους τους αιρετούς της πόλης βέβαια, να συμμετάσχουν στις δραστηριότητες του προγράμματος, καθώς θα σας ήταν πολύ χρήσιμο να έχουν, και ως εμπειρία, επαφή με το πρόγραμμα και τους ανθρώπους του, καθώς, πέρα του προφανούς, θα τους βοηθούσε και στην εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων στο μέλλον.